Motywem przewodnim dzieła „Zbrodnia i kara” Dostojewskiego jest morderstwo, o czym świadczy sam tytuł. Na początku musimy zaznaczyć, że każde morderstwo jest godne potępienia, niezależnie od motywu. Każdy morderca ma inny charakter, inną osobowość, która bardziej lub mniej przyczynia się do popełnionego czynu . Istnieje również niezliczona ilość motywów popychających do morderstwa. Jeden z nich jest bardziej poważny, drugi zaś błahy i bezsensowny. Uważam, że w przypadku Rodiona Raskolnikowa, bohatera powieści Dostojewskiego mamy do czynienia z oboma przypadkami. W „Zbrodni i karze” śledzimy losy bohatera od pojawienia się zbrodniczej myśli, aż do momentu wymierzenia kary. Pozwala to nam na rozpatrzenie i ocene bohatera. Raskolnikowem kierowało wiele motywów , które chciałbym przedstawić w swojej pracy.

W moich przemyśleniach doszedłem do wniosku, że istnieją trzy najważniejsze motywy zbrodni Raskolnikowa. Wyróżniłem z nich motyw: materialny, społeczny oraz moralny. Ten ostatni dokonuje się we wnętrzu Rodiona i uważam go za najistotniejszy. Jest on bezpośrednio powiązany z osobowością bohatera. Ukażę teraz powód materialny, który miał wpływ na popełniony czyn. Raskolnikow jest młodym studentem o bardzo trudnej sytuacji materialnej. Nie jest w stanie opłacić studiów ani mieszkania w którym mieszka. Sam jest niedożywiony i ubrany skromnie i niedbale. Chodzi w starych, wypłowiałych i powycieranych ubraniach, nosi stary, obdarty kapelusz, który sam nazywa „kaszkietem”.

Jednak brak pieniędzy na opłacenie swej edukacji i zapewnienie godnego życia nie był problemem dotyczącym tylko Rodiona. Pragnął on zapewnić godny byt swojej siostrze i matce. Starała się ona pomagać synowi w miarę możliwości, jednak i to okazało się niewystarczające. Raskolnikow chciał powstrzymać swoją siostrę Dunię przed zawarciem fatalnego małżeństwa z bogatym Łużynem. Miała ona poślubić mężczyznę, do którego nic nie czuła tylko po to by pomóc swoim najbliższym. Było to sprzeczne z godnością i honorem naszego bohatera. Tak więc jego honorowość stała się po części przyczyną jego zbrodni na Alonie Iwanowej i jej siostrze Lizawiecie.

Myślę, że każdy człowiek w przedstawionej przeze mnie sytuacji materialnej szuka jakiegokolwiek sposobu na jej poprawę. Ten sposób nie zawsze jest zgodny z moralnością, etyką czy samym prawem. Pierwszym skojarzeniem człowieka może być żądza odebrania bogactwa innemu. Tak też było w przypadku bohatera „Zbrodni i kary”. W ten sposób wkroczyliśmy w społeczne przyczyny zbrodni. Chce również napomnieć, że motyw materialny uznaję jako początek do powstania szeregu innych, gdyż przez to Raskolnikow mógł inaczej spojrzeć na pewne sprawy, które chciałbym teraz przedstawić.

Młody student za swoją ofiarę obrał starą lichwiarkę Alonę Iwanownę, która była dobrze znaną osobą w biednych dzielnicach Petersburga. Dla tej osoby jedyną wartością był zysk, żądza pieniądza. Klienci lichwiarki sprzedawali jej przedmioty za które otrzymywali marne, niegodne pieniądze. Pieniądze, których przeznaczeniem była chęć przetrwania w otaczającym świecie. Alona zupełnie na to nie zważała. Była człowiekiem zupełnie pozbawionym uczuć i zrozumienia dla innych. Nie obchodziło ją to jak sprzedawane przedmioty wiele znaczą dla ich właścicieli, liczył się tylko zysk. Zgorszenie lichwiarki potwierdza również jej stosunek do własnej siostry- Lizawiety. Była ona zupełnie podporządkowana Alonie, często przez nią bita i poniżana. Lichwiarka sprytnie wykorzystała pokorę, skromność, cierpliwość, uczciwość siostry i bezdusznie to wykorzystała w swych niecnych uczynkach. Rodion często korzystał z „usług” Alony co pozwoliło poznać jej zepsucie. Doprowadziło to do tego, że Raskolnikow przestał ją uznawać za człowieka. Zaczął porównywać jej do marnej wszy, którą trzeba zgładzić.

Tak narodziła się w głowie studenta chęć pozbawienia życie starej oszustki. Uważał, że pomoże to nie tylko jemu samemu ale także całej społeczności:

„Za jedno życie – tysiąc żywotów uratowanych od gnicia i rozkładu. Jedna śmierć w zamian za sto żywotów – przecież to prosty rachunek!”

Motywującym czynnikiem była również możliwość wzbogacenia się na śmierci Alony. Była to osoba zamożna, bogata, która miała w swym posiadaniu wiele drogocennych przedmiotów. Rodion uważał, że pozwoli mu to na poprawę swojego stanu majątkowego:

„Ja bym tę starą babę zabił i obrabował, i bądź pewien, że zrobiłbym to bez najmniejszych wyrzutów sumienia. […] Zabij ją i weź jej pieniądze, z tym że następnie z ich pomocą poświecisz się służbie dla całej ludzkości.”

Przedstawione przeze mnie zdarzenia i postacie również ukazują niejako cechy osobowości głównego bohatera. Jest on przepełniony pychą, butą, pragnie wywyższyć się nad innymi. Możemy jednak dostrzec się zarówno postawy egoistycznej jak i altruistycznej. Raskolnikow pragnie bogactwa i dostatku, lecz chce również pomóc innym ludziom, którzy są oszukiwani przez Alonę.