Polityka bezpieczeństwa państwa jest uzależniona od wielu uwarunkowań zarówno wewnętrznych, jak i zewnętrznych, pochodzących ze środowiska międzynarodowego. Ze względu na zróżnicowane uwarunkowania polityki bezpieczeństwa poszczególnych państw, w tym m.in. różnice w tzw. sile fizycznej państw (m.in. potencjał ekonomiczny, technologiczny, militarny, demograficzny), efektywności ich dyplomacji oraz stopniu trafności odczytywania przez grupy rządzące istniejących bądź potencjalnych zagrożeń, różny jest zakres zapewniania realnego bezpieczeństwa dla danego państwa. Bezpieczeństwo jest bowiem wartością stopniowalną, co oznacza, że państwo może być mniej lub bardziej bezpieczne. Większość uwarunkowań polityki bezpieczeństwa narodowego Polski, jak i innych państw, ma charakter dynamiczny, podlega procesowi zmian. Zmieniają się także wyzwania i zagrożenia dla bezpieczeństwa państwowego i międzynarodowego. Dlatego też cele w polityce bezpieczeństwa narodowego nie są formułowane w sposób niezmienny. Wraz ze zmianą zagrożeń i wyzwań zmianie ulegają również priorytety w polityce bezpieczeństwa narodowego.

BEZPIECZEŃSTWO POLSKI W STOSUNKACH POLSKO-ROSYJSKICH

Głównym problemem w stosunkach polski-rosyjskich jest odpowiedz na pytania: Jaką rolę odgrywa Rosja w polityce bezpieczeństwa Polski? W jaki sposób Polska powinna postrzegać Rosję, czy może jako wroga? Rywala? Trudnego partnera w polityce bezpieczeństwa naszego kraju? Starając się odpowiedzieć na te pytania warto zauważyć, że w polityce zagranicznej i bezpieczeństwa Polski w pierwszym dwudziestoleciu pozimnowojennym stosunki polsko-rosyjskie stanowiły obszar budzący najwięcej emocji. Wynikało to przede wszystkim z tego, że obok interesów zbieżnych występowały z dużą intensywnością interesy rozbieżne czy wręcz sprzeczne. Spowodowane były one zarówno wydarzeniami historycznymi jak również dotyczyły spraw teraźniejszych. Występujące na tym tle problemy dotyczyły przede wszystkim: różnic w postrzeganiu historii stosunków wzajemnych, wizji systemu bezpieczeństwa europejskiego, bezpieczeństwa energetycznego, różnic występujących w interesach i polityce obu państw wobec państw Europy Wschodniej. Duży zakres rozbieżnych interesów, eksponowanych bardzo często w naszym kraju jako sprzeczność strategicznych interesów Polski i Rosji, stałe odwoływanie się po stronie polskiej do doświadczeń historycznych w relacjach polsko-rosyjskich, występujące w dużej skali w społeczeństwie polskim postawy niechęci czy wręcz rusofobii wobec Rosjan i Rosji, sprzyjały utrzymywaniu się wspomnianych emocji.

Rosja postrzegana była jako największe zagrożenie naszego kraju i potencjalnego agresora pomimo tego, że nie mówiono wprost o zagrożeniu ze strony Rosji w podpisanych po 1989 roku strategiach bezpieczeństwa Polski i innych dokumentach rządowych. Większość polityków, czy nawet znaczna część społeczeństwa polskiego obawiała się Rosji słabej, pogrążonej w kryzysie gospodarczym, budującej podstawy demokracji typu zachodniego i gospodarki rynkowej co miało miejsce w latach 90 XXw. a co więcej Rosji rządzącej autorytarnie przez prezydenta Władimira Putina, wzmocnionej gospodarczo, bardziej stabilnej odgrywającej coraz większą rolę w pierwszej dekadzie XXI w. Wtedy to większą uwagę zwracano na zagrożenie bezpieczeństwa energetycznego Polski. Natomiast w 2014 roku większą uwagę przywiązywano do zagrożeń militarnych ze strony Rosji.
Stosunki polsko-rosyjskie nakreślone są pewnymi problemami wymagającymi rozwiązań. Możemy do nich zaliczyć odmienną wizję bezpieczeństwa. Polska już w 1992 roku wybrała akces do NATO jako systemu obrony. Głównym motywem tego była wyolbrzymiana obawa przed Rosją jako potencjalnym agresorem. Potem Polska opowiedziała się za poszerzaniem NATO na Wschód, a co jest oczywistym, odrzuca przyjęcie do niego Rosji. Z punktu widzenia Moskwy, tak realizowane rozszerzanie NATO, oznacza egoistyczne dbanie przez państwa zachodnie o własne interesy bezpieczeństwa i traktowanie Rosji, jako państwa, którego interesy bezpieczeństwa nie są uwzględniane, a Rosja nie tylko jest odpychana od Zachodu, a nawet traktowana jako potencjalny przeciwnik. Dalsze podtrzymywanie tezy, że najważniejszą instytucją bezpieczeństwa międzynarodowego w Europie jest i powinno pozostać NATO, zdradza tkwienie przy przekonaniu, że państwa zachodnie są przeciwnikami zasady równego bezpieczeństwa. Jeżeli nawet w pewnych kręgach politycznych w Polsce utrzymuje się podejrzenie co do intencji Rosji wobec naszego kraju i obawa przed agresją zbrojną, to można byłoby próbować uzyskać w negocjacjach dwu- i wielostronnych specjalne zobowiązanie do nieużycia siły. Nie można bowiem dokonać przejścia do partnerskiej współpracy z Rosją, jeżeli po naszej stronie (czy tamtej także) utrzymuje się niejasność co do intencji partnera. Bezpieczeństwo jest najważniejszą sprawą dla każdego państwa, więc wszelkie niejasności muszą zostać rozmyte.
Kolejnym problemem w stosunkach obu krajów jest bezpieczeństwo energetyczne. Wraz ze zwiększeniem tempa wzrostu gospodarczego wzrasta zapotrzebowanie na energię i surowce energetyczne inne niż węgiel. Import ropy naftowej i gazu ziemnego wiąże się z zagrożeniami o charakterze politycznym i militarnym, takimi jak konflikty zbrojne na Bliskim Wschodzie czy imperialna polityka Rosji. W tym kontekście kwestia bezpieczeństwa energetycznego stała się jednym z najczęściej rozważanych wymiarów bezpieczeństwa i rozwoju gospodarczego krajów europejskich w XXI wieku. Pojęcie bezpieczeństwa energetycznego definiowane jest, zarówno w literaturze naukowej, jak i w polityce, bardzo różnie, najogólniej jednak można przyjąć, że składa się na nie odpowiednia podaż surowca w dłuższej perspektywie czasowej, poziom cen, które nie wpływają negatywnie na gospodarkę narodową oraz różnicowanie dostaw surowców energetycznych. Jako kraj jesteśmy importerem z Rosji większości surowców energetycznych, ok. 2/3 kupowanej za granią ropy naftowej i prawie 100% gazu ziemnego. W postrzeganiu naszego bezpieczeństwa energetycznego jako główny problem traktowany jest import gazu z Rosji. Tymczasem warto odnotować, że udział gazu w produkcji energii w Polsce wynosi ok. 12%, a jeśli uwzględnimy fakt, że ok. 1/3 gazu pozyskiwana jest z własnego krajowego wydobycia, to zależność energetyczna od gazu importowanego z Rosji faktycznie mieści się w granicach 6–8%. Liczby te nie wskazują na dużą zależność energetyczną Polski od dostaw surowców z Rosji. Znacznie wyższą zależność od importu nośników energii ma Unia Europejska jako całość, a przede wszystkim inne kraje Europy Środkowej. Polscy politycy, zwłaszcza o tzw. orientacji narodowo-katolickiej, alarmują z powodu rzekomego niebezpieczeństwa przerwania dostaw ropy i gazu z Rosji i proponują poszukiwanie alternatywnych dostawców

STOSUNKI POLSKO-UKRAIŃSKIE Kryzys na Ukrainie i jego wpływ na bezpieczeństwo polski jest trudno do analizy. Po pierwsze jest on procesem wciąż niezakończonym wciąż rozwijającym się. Po drugie rozgrywa się on tuż obok polskiej granicy dlatego wpływa bezpośrednio na różne polskie interesy i wywołuje silne emocje. Po trzecie konflikt na Ukrainie jest przykładem wojny IV generacji, w której informacja jest traktowana przez obie strony jako broń, dlatego też dotarcie do faktów nieprzygotowanych, jest bardzo trudne. Do głównej przyczyny kryzysu na Ukrainie można zaliczyć brak tradycji ukraińskiej państwowości, jak również okoliczności w jakich Ukraina uzyskała nieodległość. Ukraina jest krajem dość specyficznym. To drugie, co do wielkości, państwo Europy, a jego mieszkańcy są piątym narodem na Starym Kontynencie pod względem liczebności. Jest to kraj wieloetniczny, w którym Ukraińcy stanowią jedynie około 73% całej populacji. Na uwagę zasługuje także fakt, że na Ukrainie żyje aż 11 milionów Rosjan. Rozpad Związku Radzieckiego i powstanie niepodległej Ukrainy stały się jednym z największych wyzwań dla Polski. Pojawienie się na wschodniej polskiej granicy nowych, suwerennych krajów spowodowało konieczność ułożenia dobrosąsiedzkich stosunków, przy jednoczesnym stałym umacnianiu własnego bezpieczeństwa. Niewątpliwie największe znaczenie w tym zakresie Warszawa przywiązywała do Ukrainy – kraju, którego potencjał i znaczenie geopolityczne w sposób bezpośredni oddziaływały na ówczesny i przyszły stan bezpieczeństwa państwa. Fakt ten znalazł odzwierciedlenie w uznaniu przez Polskę roli Ukrainy w regionie, czego efektem stało się konsekwentne dążenie do nadania stosunkom polsko-ukraińskim wymiaru „partnerstwa strategicznego”. Z chwilą uzyskania niepodległości przez Ukrainę w 1991 r. głównym celem polityki bezpieczeństwa polski stało się wzmocnienie jego niezależności od samodzielnego podmiotu stosunków międzynarodowych jak i wewnętrznej stabilności szczególnie przez wsparcie społeczno-polityczne i gospodarki wolnorynkowej. Realizacja tych założeń miała służyć zwiększeniu zakresu bezpieczeństwa Polski poprzez zagwarantowanie pozytywnego rozwoju stosunków z Ukrainą jako państwem sąsiedzkim oraz całościowe poszerzenie strefy stabilności na kontynencie europejskim i odsunięcie potencjalnych źródeł konfliktów jak najdalej od polskich granic. Kierując się tego rodzaju założeniami, uznano w Warszawie, że najlepszym narzędziem utrwalenia osiągniętych celów jest trwałe związanie Ukrainy z europejskimi i euroatlantyckimi strukturami. Patrząc na Relacje Polski i Ukrainy w obszarze bezpieczeństwa to stosunki między tymi państwami układały się harmonijnie i charakteryzowały się współpracą. Miały na to wpływ pewne czynniki, jednym z nich jest świadomość politycznych decydentów (mocodawcy)- z racji potencjału obu krajów i ich geopolitycznego położenia bezpieczeństwo stanowi czynnik o priorytetowym znaczeniu dla przyszłości ich rozwoju.
Wyraźne ożywienie i nawiązanie bliższych stosunków między Ukrainą i NATO w sposób naturalny przeniosło się na zwiększenie intensywności współpracy Polski i Ukrainy w sferze wojskowej. Aż do 1995r. nie była ona zbyt ożywiona i koncentrowała się na wzajemnych wizytach oraz wymianie doświadczeń na szczeblu ministerstw obrony i wyższych dowódców wojskowych, jak również kształtowaniu formalnych zasad kooperacji. Jej ramy zostały ostatecznie określone Porozumieniem między Ministerstwem Obrony Narodowej Rzeczypospolitej Polskiej a Ministerstwem Obrony Ukrainy o współpracy w dziedzinie wojskowej. Rozmowy dotyczyły utrzymania na właściwym poziomie mobilności własnych armii, które w obu krajach zostały dotknięte kryzysem gospodarczym. a także z możliwością przeprowadzania wspólnych ćwiczeń i rozwinięciem współpracy przemysłów obronnych. Podpisanie przez oba kraje dokumentu Partnerstwo dla pokoju przyniosło obu krajom możliwość wspólnych ćwiczeń oraz koncepcji stworzenia wspólnych sił pokojowych dla potrzeb ONZ. W 1996 roku został podpisany wspomniany dokument przez rezydentów Ukrainy i Polski.

Uformowano polsko-ukraiński batalion sił pokojowych, którego zadania miały obejmować: a) zapobieganie konfliktom międzynarodowym i wewnętrznym oraz ich rozwiązywanie przy uzyskaniu zgody stron na podejmowanie tego typu działań; b) udzielanie pomocy humanitarnej ludności cywilnej na obszarze konfliktu; c) pomoc krajom poszkodowanym w wyniku konfliktów i wojen oraz przeciwdziałanie eskalacji zagrożeń w Europie i na świecie

Ostatecznie formowanie batalionu zostało zakończone 31 marca 1998r., a pod koniec 1999r. uzyskał on gotowość operacyjną.