Jedno z najczęstszych i najbardziej fascynujących rozważań dotyczących ludzkiego życia – czy sami decydujemy o własnym losie czy jest on już ustalony? Zagadka ta nabiera szczególnego znaczenia; gdy spotka nas nieszczęście – wtedy nie można powstrzymać refleksji nad tym, czy to kwestia przeznaczenia, czy skutku podjętych przez nas decyzji. Problem został poruszony w wielu tekstach kultury na przestrzeni wieków . Szczególną fascynację tym tematem zaobserwujemy w kulturze antycznej; począwszy od mitów, kończąc na tragediach Sofoklesa. W tragedii ,, Król Edyp ’’ Sofokles przedstawił wizję ludzkiego życia, jako pasmo cierpień, gdzie człowiek jest jedynie igraszką w rękach bogów. Każdy krok bohatera doprowadza do jego kolejnej katastrofy, bo spoczywa na nim piętno najwyższej zbrodni, a co szczególnie ważne – popełnionej nieświadomie. Mimo usilnych starań, nie jest w stanie odmienić swojego życia na lepsze, bo ciąży na nim fatum. To dokładny obraz poglądu wielu filozofów starożytnej Grecji. Według nich nie mamy wpływu na to, jak będzie wyglądać nasze życie i jak się zakończy, a wszystko jest ustalone jeszcze przed naszymi narodzinami. Inną wizję przedstawił Szekspir w dramacie „Makbet”. Młody rycerz spotyka trzy wiedźmy, które przepowiadają mu władzę. Zaślepiony tą wizją zaczyna dążyć do jej spełnienia. Podobnie jak w przypadku Edypa, jego losy także toczą się zgodnie z przepowiednią. Podstawową różnicą jest jednak to, że przepowiednia nie warunkuje życia bohatera, a jedynie ma na nie wpływ. Nie wynika ona bowiem z nadprzyrodzonych zdolności wiedźm, ale z ich umiejętności przewidywania dalszych poczynań człowieka na podstawie jego obserwacji. To, że ich słowa ostatecznie się spełniają jest również w dużej mierze efektem celowego wzbudzenia w nim dzikiej żądzy władzy – na tyle silnej, że dla osiągnięcia tronu nie zważa na możliwe konsekwencje swoich poczynań. W tym przypadku nie można więc rozgrzeszyć bohatera, zrzucając winę na siłę wyższą. Bohater dramatu Adama Mickiewicza „Dziady cz. IV” w swym monologu mówi o miłości romantycznej, o jej boskim pochodzeniu i skutkach. Nawiązuje do teorii dusz bliźniaczych, zgodnie z którą istnieją na świecie ludzie, będący dwiema cząstkami jednej duszy. Gustaw żyje w przeświadczeniu, że wybranka jego serca jest mu przeznaczona. Ma to ogromny wpływ na jego życie, bo wiara ta staje się sensem jego istnienia i warunkuje wszelkie podejmowane przez niego decyzje. Okazuje się ona jednak ułudą, która doprowadza go ostatecznie do samobójstwa. Tym samym autor stara się ukazać brak elementu wyższego, kierującego ludzkim losem. Poruszony przez autorów problem jest jednym z tych, które najprawdopodobniej nigdy nie doczekają się jednoznacznego wyjaśnienia. Powyższe przykłady ukazują jednak tendencję do odchodzenia od teorii, zgodnie z którą nasze życie toczy się według z góry ustalonego scenariusza. Oczywiście wciąż zdarzają się tacy, którzy w to wierzą, jednak większość uważa, że posiadamy wolną wolę i sami sobie jesteśmy kowalami własnego losu.