KONRAD WALLENROD

0. okoliczności powstania i wydania Wallenroda (książka) różowe
1. POWIEŚĆ POETYCKA- gatunek poezji romantycznej, powastały z połączenia elementów epickich i lirycznych. Jest to rozbudowany utwór wierszowany zawierający fabułę nasyconą momentami dramatycznymi i odznaczający się silnym zsubiektyzowaniem opowiadania i opisu. P.p. wprowadziła narratora, który nie unikał wynurzeń na temat własnych przeżyć, zwracał się wprost do czytelnika czy jawnie komentował postawę bohatera. Powieść ta cechuje się luźną i fragmentaryczną kompozycją, zagadkowością i mnóstwem niedomówień. ► Wallenrod jako powieść poetycka • BRAK SPOJNOŚCI RODZAJOWEJ (synkretyzm rodzajowy) - mieszają się w nim składniki epickie, liryczne i dramatyczne. Narracja i fabuła to elementy należące do epiki. Do lirycznych partii dzieła należy na przykład zamykająca scene II pieść „Wilija, naszych strumieni rodzica”, natomiast liczne dialogi bohaterów (na przykład dialog Konrada z Głosem z wieży) to składniki zaczerpnięte z dramatu. • SYNKRETYZM GATUNKOWY- współistnienie w utworze elementow należących do różnych gatunków literackich

• hymn („Duchu, Światło Boże!…”) – scena II
• pieśń (Pieśń wajdeloty) – scena IV
• powieść (Powieść wajdeloty) – scena IV
• ballada (Alpuhara) – scena IV • PIERWSZOPLANOWE ZNACZENIE GŁÓWNEGO BOHATERA - rozterki i wybory Konrada Wallenroda są głównym tematem utworu. • SPECYFICZNE CECHY GŁÓWNEGO BOHATERA- typ bajroniczny tak zwany (stworzony przez Byrona model postaci). Bohaterem typu bajronicznego jest najczęściej samotnik, buntownik, skłócony ze światem, nieszczęśliwy w miłości, reagujący na otaczającą go rzeczywistość w sposób niezwykle emocjonalny, gwałtowny i namiętny. Jego cechami osobowości są duma, a nawet pycha, przekonanie o własnej wyjątkowości i niezwykłości. Jest też wielkim indywidualistą stworzonym do spełnienia ważnej misji życiowej, częstokroć poprzedzonej ważnym wyborem moralnym. Ocena jego postępowania często jest dwuznaczna. Z taką kreacją bohatera mamy do czynienia w Konradzie Wallenrodzie. • BRAK ZACHOWANIA CHRONOLOGII WYDARZEŃ- akcja pokazywana jest fragmentami, bez chronologii. Bohatera poznajemy jako Konrada Wallenroda, dzięki zabiegowi retrospekcji dowiadujemy o jego przeszłości • KOMPOZYCJA NIE JEST ZWARTA I SPÓJNA- wydarzenia prezentowane są w sposób fragmentaryczny, urywkowy. Często brakuje pomiędzy nimi ciągłości przyczynowo-skutkowej • NIEPEWNOŚĆ, GROZA I TAJEMNICZOŚĆ JAKO DOMINUJĄCE NASTROJE W UTWORZE

2. TREŚĆ UTWORU ►tytuł: “Konrad Wallenrod powieść historyczna z dziejów litewskich i pruskich”. ►czas akcji - czasy panowania Witolda i Jagiełły, koniec XIV wieku, czyli średniowiecze, okres walk litewsko – krzyżackich, akcja poematu rozpoczyna się w chwili wyboru Konrada Wallenroda na Wielkiego Mistrza roku 1391.

►motto: “Macie bowiem wiedzieć, że są dwa sposoby walczenia – trzeba być lisem i lwem”. motto utworu jest cytatem z dzieła włoskiego filozofa – Nicollo Machiavellego, autora słynnego przysłowia Cel uświęca środki. Motto uczy, że istnieją dwie różne metody walki, które reprezentowane są przez przywołanie powszechnych skojarzeń związanych z cechami zwierząt – lisa i lwa. Lis symbolizuje w kulturze europejskiej przebiegłość i spryt, natomiast lew uosabia odwagę i męstwo. Walka, która wyraża się w „byciu lisem” jest działaniem niejawnym, wykorzystującym spryt i budowanym na podstępie i świetnie skonstruowanej intrydze. Należy w sposób sprytny podejść przeciwnika, oszukać go, zyskując jego zaufanie czy uznanie, by w rezultacie go zniszczyć. W tego typu walce nie liczy się siła czy przewaga, a wyrafinowany podstęp, kłamstwo, spisek, a czasami nawet zdrada stanowią technikę takiej działania.

Drugi typ walki uosabiany jest przez lwa. Ten rodzaj niszczenia przeciwnika jest działaniem jawnym, otwartym, a jego podstawowymi atrybutami są odwaga, męstwo, waleczność i siła. Osoba walcząca jak lew charakteryzuje się zażartością, nieugiętością, a w swoim działaniu nie ucieka się nigdy do takich rozwiązań jak podstęp, obłuda czy zdrada.

Lektura utworu pokazuje, że potęgi Zakonu Krzyżackiego nie da się pokonać w otwartej, honorowej walce, pozostaje więc tylko jeden sposób walki – bycie lisem. Aby zwyciężyć miażdżącą przewagę wroga, bohater musi się uciec do takich metod jak podstęp, zdrada i spisek, musi żyć otoczony kłamstwem i obłudą, ukrywać dla dobra obranej metody, swoje prawdziwe emocje i myśli. ►☺☺☺☺główny bohater utworu☺☺☺☺ żółte ►tragizm postaci Istotą tragizmu jest postawienie bohatera w sytuacji wyboru, ale niezależnie od podjętej decyzji i tak skazany jest na klęskę. Dokładnie tak dzieje się w przypadku Konrada Wallenroda, który zostaje postawiony w typowej sytuacji wyboru: z jednej strony stoi przed nim droga miłości do ojczyzny, a z drugiej- miłość do kobiety. Mimo miłości do żony, Konrad wybiera ojczyznę. Choć działa niewątpliwie z wysokich, patriotycznych pobudek, kieruje się wiara i miłością do ojczyzny, nie gwarantuje mu to bynajmniej spokoju duszy. Konrada odebrała mu wszystko, w co wierzył i czego pragnął. Kiedy widzimy go jako wielkiego mistrza nawet fizyczne oznaki zdradzają wewnętrzny konflikt. Konrad nadużywa trunków, próbuje zagłuszyć wewnętrzne wahania, staje się porywczy i agresywny. Jego psychika jest obciążona poczuciem zdrady. Zawsze już będą go nękały wyrzuty sumienia, że zniszczył nie tylko swoje życie, ale i ukochanej kobiety. Konrad umiera jeszcze za życia, umiera wraz z pogrzebaniem miłości i honoru. Życie w ciągłym fałszu nie jest już jego życiem, zmiana imienia z Waltera Alfa na Konrada Wallenroda jest symbolicznym momentem śmierci, bowiem wtedy mirta prawdziwa tożsamość bohatera. Konrad doprowadza plan do końca, ale nie czuje dumy ze zwycięstwa. Ma poczucie porażki, bo przegrał życie. Śmierć jawi mu się jako ukojenie. Popełnia samobójstwo.

3. Wallenrodyzm - definicja pojęcia Wallenrodyzm jest pojęciem sformułowanym na wzór takich terminów jak bajronizm czy werteryzm i wskazuje na znaczącą odmienność kreacji Mickiewiczowskiego bohatera w stosunku do postaci z innych dzieł romantycznych. Wallenrodyzm oznacza postawę człowieka, którego obok cech typowych dla każdego bohatera romantycznego (takich jak indywidualizm, samotność, poświęcenie dla idei, duma, a nawet pycha, nieszczęśliwa miłość, bunt, gwałtowność, silne namiętności, emocjonalność samobójcza śmierć i inne), charakteryzuje dodatkowo szczególny sposób postępowania.

Wallenrodyzm jest postawą ukierunkowaną na relację jednostki wobec ojczyzny, wyznacza specyficzny sposób postępowania dla jej dobra. Bohater taki, podobnie jak Konrad Wallenrod, walczy w imieniu słusznych i szlachetnych wartości (jakimi niewątpliwie są miłość do ojczyzny, patriotyzm), ale posługuje się w swej walce środkami nieetycznymi, haniebnymi moralnie, jak podstęp, kłamstwo czy zdrada.

Jego działanie jest w pewnym stopniu usprawiedliwione wzniosłością idei, aczkolwiek odpowiedź na pytanie, czy rzeczywiście cel uświęca środki, jest dwuznaczna. Dwuznaczność i mnogość etycznych ocen w stosunku do postępowania bohatera są ważnymi kryteriami w działalności bohatera, którego postawę można nazwać zespołem cech właściwych wallenrodyzmowi.

Bohater typu wallenrodowskiego nie akceptuje metod prowadzonej przez siebie walki, ale równocześnie nie ma możliwości zastąpienia ich sposobami honorowymi, moralnie dozwolonymi. W tej rozbieżności przejawia się konflikt wewnętrzny bohatera, rozdartego między nakazy sumienia a szansę na zwycięstwo ojczyzny.

Zwycięstwo idei, dla której poświęca bohater osobiste szczęście i czystość sumienia, okupione jest jego wyrzeczeniami i osobistym nieszczęściem, i z reguły dla niego samego kończy się tragicznie.