Najbardziej trafna i najczęściej spotykana definicja inflacji mówi podkreśla wyraźnie, że przez nią należy rozumieć proces wzrostu ogólnego poziomu cel. Inflacja zgodnie z przedstawioną wyżej definicją jest procesem, mowa tu będzie raczej o względnie stałym i utrzymującym się w danym okresie poziomie cen, a nie o jakimś jednorazowym skoku cen w górę wywołanym na przykład zmianą systemu podatkowego, czy całej ordynacji podatkowej, czy też wzrostem cen surowców importowanych1. W literaturze wyróżnia się dwa rodzaje pomiaru tempa inflacji pierwszy z nich opiera się na porównywaniu ogólnych poziomów cen z końca danego roku do poziomu cen z końca roku poprzedniego (tzw. inflacja liczona grudzień do grudnia lub inflacja point-to-point)2. Druga metoda polega na analizowaniu wskaźników dla 12 miesięcy w roku (tzw. inflacja średnioroczna). W poszczególnych miesiącach roku tempo wzrostu cen nie jest jednakowe, to stopa inflacji jest mierzona za pomocą pierwszej opisanej metody i różni się nieco od stopy średniorocznej. Dysproporcje między nimi nie są jednak z reguły zbyt duże3. Przedmiotem analizy niniejszej pracy jest inflacja w okresie 1990-2000 czyli w okresie bardzo ważnym dla Polski. To właśnie w 1990 roku Polska zaczęła doświadczać wielkiej transformacji ustrojowej, której skutki odczuwa się po dziś dzien. Ale bardziej skupiając się na inflacji, bo ona jest w tej materii najważniejsza biorąc pod uwagę zmiany jakie zachodziły w tamtym okresie to w pierwszych latach transformacji (1990-1991) po tym jak zostały wdrożone zmiany rynkowe i wynikła szybka konieczność odbudowania narodowej gospodarki nastąpił spadek PKB (14%), i gwałtowny wzrost inflacji w 1990 r. w stosunku do roku 1989 prawie 600%. Innym skutkiem było również załamanie koniunktury (spadek produkcji przemysłowej o 30%). Miało również miejsce rejestrowane bezrobocie, a realne wynagrodzenie obniżyło się o 25%.4 Z każdych reform kraj powinien wyciągać korzyści. Tak tez było z reformami, jakie zostały przeprowadzone po 1989 oku. Pierwsze korzyści z przeprowadzanych reform gospodarczych kraj zaczął odczuwać w latach 1992-1993. Nastąpił przyrost PKB w latach 91-93 o 6,5% i nastąpił spadek inflacji, wzrost produkcji przemysłowej (9,4%). Jednak pomimo tych zadowalających wskaźników został odnotowany spadek realnych wynagrodzeń (3%) oraz wzrost bezrobocia do poziomu 16,4%5 Poniżej zestawiono w sposób tabelaryczny najpopularniejsze indeksy cen, które są miarami inflacji: CPI (towarów i usług konsumpcyjnych) oraz PPI (produkcji sprzedanej przemysłu) zaprezentowano je w tabeli 1. Z przeprowadzonej analizy danych zawartych w powyższej tabeli wynika, że w całym okresie transformacji ustrojowej w Polsce miało się do czynienia z procesem dezinflacji. Proces ten dopiero został przerwany wraz z wstąpieniem Polski do UE. Nadal jednak tempo wzrostu pozostawało na poziomie budzącym zastrzeżenia. Świadczyć o tym, może np. porównanie Polski i transformacji w innych krajach, w których ten proces odbywał się na lepszych warunkach6. Polska jak rozpoczynała transformacje to wówczas panowała w Polsce hiperinflacja. Hiperinflacja oznacza nagły, szybki wzrost cen (powyżej 100% lub więcej), który powoduje spadek wartości pieniądza.. W 1990 wynosiła 252,2%. W Boliwii w 1985 inflacja sięgała 20 000% rocznie26. W Polsce w okresie transformacji występowały wszystkie trzy rodzaje inflacji7. Wynika to z tego, że w 1989 r. wskaźnik wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych wyniósł 351%, z kolei w roku 1990 podniósł się jeszcze o 235 punktów procentowych. Dlatego też od początku dekady lat 90-tych priorytetem ówczesnego rządu było walka z inflacją. Osłabiała ona skłonność inwestorów do inwestycji i stanowiła jedną z głównych przyczyn zakłócenia w wewnętrznej i zewnętrznej równowadze ekonomicznej. Walce z inflacją podporządkowana została polityka finansowa państwa, kreująca ilość pieniądza na rynku, przede wszystkim drogą kształtowania stóp procentowych i oficjalnych rezerw obowiązkowych8. Efektem prowadzonej polityki był zróżnicowany postęp w tłumieniu inflacji. W analizowanych latach 1990-2000 średnioroczny wzrost cen towarów i usług konsumpcyjnych do roku 1998 obniżył się z 585,8% do 7,3%. Taką samą sytuację wykazywał wskaźnik wzrostu cen i towarów konsumpcyjnych liczony w relacji XII/XII. Zgodnie z danymi obniżył się on z 249,3% w 1990 r. do 8,6% w 1998 r. Spadkowy trend inflacji odwrócił się w latach 1999-2000. Efektem, czego było wówczas podjęcie decyzji o podniesieniu procentowych przez Radę Polityki Pieniężnej i zaostrzenia polityki pieniężnej. W efekcie tych działań doszło do obniżenia inflacji. Na koniec 2002 roku wskaźnik wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych liczony XII/XII wynosił 0,8%. Takie działanie również wpłynęło na ograniczenie inwestycji przedsiębiorstw9. Wykres 1. Inflacja (CPI) vs podstawowe stopy NBP w latach 1991-2002

Źródło: GUS

Poziom inflacji w latach 1989-2001 obrazują dane tabeli 2

Tabela 2 Tempo wzrostu inflacji (rok poprzedni 100) (w %) Rok 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 Inflacja 585,8 70,3 43,0 35,3 32,2 27,8 19,9 14,9 11,8 7,3 10,1 5,5 Źródło: opracowanie własne na podstawie aneksu, oraz Transformacja społeczno gospodarcza w Polsce, Rządowe Centrum Studiów Strategicznych, Warszawa, kwiecień 2002

Omówiona wcześniej hiperinflacja w początkowym okresie transformacji ustrojowej w latach 1989-1991 przyczyniła się przede wszystkim do wzrostu sprzedaży dóbr konsumpcyjnych. Takim materialnym przedmiotem najbardziej wówczas pożądanym był samochód osobowy. To w nim społeczeństwo wówczas widziało stabilizację lokaty kapitały a tym samym był on jedną z atrakcyjniejszych form oszczędzania. Nie bez kozery okres ten charakteryzował się wysokim stanem sprzedaży samochodów osobowych. W roku 1991 sprzedaż nowych i używanych przekroczył poziom 500 000 sztuk. W latach 1992-1995 chłonność polskiego rynku samochodowego ustabilizowała się na poziomie około 300 000 sztuk. Przyczyna takiego stanu rzeczy była właśnie obniżona inflacja przy nieznacznym obniżeniu płacy realnej. Lata 1996-1999 nastąpił kolejny znaczny spadek inflacji oraz znaczny wzrost gospodarczy.  W latach 2000-2001 nastąpiło schładzanie gospodarki dzięki obniżeniu popytu wewnętrznego (wysokie stopy procentowe przy bardzo niskiej inflacji)10.
Od marca 1990 r. (z wyjątkiem stycznia 1991 r.) miesięczna stopa inflacji przyjęła wielkość jednocyfrową. Roczna stopa inflacji, która w 1990 r. wyniosła 249,3%, spadła w 1991 r. do 60,4%, w 1994 r. poniżej 30%, w 1996 r. poniżej 20%, a w latach 1998–2000 poniżej 10%. W 2001 r. inflacja liczona w relacji grudzień do grudnia wyniosła 3,6%, a w następnym roku 0,8%.

Z przeprowadzonej powyżej analizy wynika, że inflacja również zawyżała wynagrodzenie nominalne, przyczyniła się, zatem do zahamowania wzrostu wynagrodzeń. Tak samo miało to miejsce z innymi kategoriami ekonomicznymi (np. PKB - zob. tabela 3), których miary wyrażone w cenach bieżących gwałtownie rosną, w czasie gdy miary realne obniżaj się szczególnie w warunkach inflacji galopującej lub hiperinflacji. Ponadto trzeba mieć na uwadze, że spadek realnej produkcji bezpośrednio przekłada się na konsekwencje natury społecznej, skutkując wzrostem bezrobocia, zmniejszeniem dochodów budżetowych i, co za tym idzie, także wydatków socjalnych11. Tabela 2. Przeciętne miesięczne wynagrodzenia brutto3 oraz ich dynamika w Polsce w latach 1989-2004 ROK Wynagrodzenia nominalne (w PLN) Dynamika wynagrodzeń nominalnych (rok poprzedni=100) Dynamika wynagrodzeń realnych (rok poprzedni=100) Dynamika wynagrodzeń realnych (rok 1989 = 100) 1989c 20,68

100,0 1990 102,96 497,9 72,6 72,6 1991 175,63 170,6 100,2 72,7 1992 289,73 165,0 115,4 83,9 1993 390,43 134,8 99,6 83,6 1994 525,02 134,5 101,7 85,0 1995 690,92 131,6 103,0 87,6 1996 874,30 126,5 105,5 92,4 1997 1065,76 121,9 106,1 98,0 1998 1232,69 115,7 103,5 101,5 1999 1697,12d 137,7d 128,3d 130,2d 2000 1893,74 111,6 101,3 131,9d 2001 2045,11 108,0 102,4 135,1d 2002 2097,83 102,6 100,7 136,0d 2003 2185,02 104,2 103,3 140,5d 2004 2273,44 104,0 100,5 141,2d

a W latach 1989-91 wynagrodzenie netto. Podatek dochodowy od osób fizycznych wprowadzony został 1.01.1992 r., w związku z czym w pierwszych trzech latach badanego okresu wynagrodzenie brutto tożsame było z wynagrodzeniem netto. b Jako deflatora użyto średnioroczny wskaźnik CPI. c W sektorze uspołecznionym. d Po ubruttowieniu wynagrodzeń w 1999 r. Dane dotyczące dynamiki w 1999 r. (rok poprzedni = 100) oraz dynamiki w latach 1999-2004 (rok 1989 = 100) są w związku z tym zawyżone w stosunku do lat wcześniejszych. Źródło: Rocznik Statystyczny 1990, s. 222; Rocznik Statystyczny 1992, s. 189; Rocznik Statystyczny 1995, s. 143; Rocznik Statystyczny 1998, s. 150; Mały Rocznik Statystyczny 2000, s. 156; Rocznik Statystyczny 2003, s. 175; Rocznik Statystyczny 2005, s. 262; obliczenia własne.

a W cenach bieżących. Dane z lat 1989-1994 zgodnie z obowiązującą wówczas metodą liczenia. Począwszy od 1995 r. dane zweryfikowane i w pełni porównywalne z danymi z lat następnych. b Zdeflowano wskaźnikiem cen PKB. c Dynamika dla roku 1995 obliczona na podstawie danych niezweryfikowanych (wg poprzednio obowiązującej metody liczenia), zgodnie z którymi PKB wyniósł 288 701,3 mln PLN Źródło: Rocznik Statystyczny 1991; Rocznik Statystyczny 1996; Rocznik Statystyczny 1997, s. 501-502; www.stat.gov.pl; obliczenia własne. Do negatywnych skutków, jakie niesie ze sobą wzrost inflacji zalicza się Do utrudnienie budowy klarownych planów osobistych przez niektóre podmioty. Odnosi się do np. wyjazdów na wakacje, czy określenie ścieżki edukacyjnej dzieci, czy nawet przygotowanie sobie spokojnej starości. Te działania w warunkach wysokiej i trudnej do przewidzenia inflacji stają się „ryzykownym hazardem”12.

BIBLIOGRAFIA

1. Bauc J., Inflacja polska w latach 1990-94 w świetle współczesnej teorii ekonomii, „Ekonomista” 1995, nr 3, https://bankowski.wordpress.com/2011/01/06/krotka-historia-polskiej-hiperinflacji-po-roku-1984/ z dnia 10.05.2015
2. Grabia T, Wpływ Inflacji na poziom życia i nierówności społeczne, Społeczna Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania w Łodzi, http://www.ur.edu.pl/pliki/Zeszyt11/41.pdf z dnia 10.05.2015, (pdf w posiadaniu autora)
3. http://www.bankier.pl/wiadomosc/20-lat-temu-inflacja-w-Polsce-osiegnela-rekordowy-poziom-1395-proc-2107735.html z dnia 10.05.2015
4. Kwiatkowska W., Pojęcie, przesłanki i zadania indeksacji dochodów, [w:] Indeksacja dochodów. Problemy teorii i polityki, Wydawnictwo UŁ, Łódź 1993
5. Kwiatkowski E., Inflacja, [w:] Podstawy ekonomii, Milewski R. (red.), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000,
6. Mały Rocznik Statystyczny 2000,
7. Misala J, Siek E., Rozwój procesu stabilizacji makroekonomicznej w Polsce w okresie 1990-2004 i główne czynniki determinujące Instytut Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych, Zeszyty_Naukowe_SGH-2006-11-19-113-136,
8. Rocznik Statystyczny 1990,
9. Rocznik Statystyczny 1992,
10. Rocznik Statystyczny 1995,
11. Rocznik Statystyczny 1998,
12. Rocznik Statystyczny 2003,
13. Rocznik Statystyczny 2005.
14. Transformacja społeczno gospodarcza w Polsce, Rządowe Centrum Studiów Strategicznych, Warszawa, kwiecień 2002
15. Więznowski A., Inflacja we współczesnej gospodarce, [w:] Makroekonomia. Wybrane zagadnienia teorii wzrostu i funkcjonowania współczesnych systemów gospodarki rynkowej, Pająkiewicz J. (red.), Wyd. Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław 2001,