Teoria: Co było pierwsze społeczeństwo czy państwo? Dwie szkoły: 1 uważała że najpierw powstało państwo a społeczeństwo jest wtóre. Państwo wiąże się z ideą dobra. Aby istniało społeczeństwo najpierw musi istnieć państwo. W XIX w. Hegel uważał że społeczeństwo jest wytworem państwa, społeczeństwo służy państwu. Jeżeli społeczeństwo realizuje cele, musi wierzyć że państwo jest bytem idealnym. Rozkaz państwa musi być wykonany. Druga szkoła: W XIX w. Marks w polemice z Heglem wysunęli stanowiska, kto zapoczątkował państwo. U Marksa jest odwrócenie tej polemiki. To społeczeństwo jest pierwotne, a po pewnym okresie przy osiągnięciu procesu cywilizacyjnego wytwarza państwo. To stanowisko jest powszechnie obowiązujące, dlatego że można prześledzić historię od momentu powstania społeczeństwa do przekształcenia w państwo. W dzisiejszych czasach nasza wiedza nt. Starożytności jest większa niż przed XIX w. Definicja państwa: Po raz pierwszy terminu państwa użyto w XVI w. Dużo później niż funkcjonowały państwa. Najlepsze określenia wywodzą się od greków i rzymian- z grec. Polis(państwomiasto, metropolia), rzymianie określali Civitas, Respublika, Cesarstwo, Imperium. Określenia te są do dziś ale określają jego formę. W średniowieczu używano określeń: ziemia, das land, regum, korona, królestwo. Określenia utożsamiano z władcą lub terytorium. Współczesny termin Państwa pojawił się w XV wieku, twórcą był włoch Nikolo Makiaweli, użył go w książce PRINCIPE(książe) – określenia LStato. Określenie LStato dotyczyło Wenecji. Podręcznik ten określał jak się władca ma zachowywać. Księge tą tłumaczono na różne języki i podczas jednego z nich anglik przetłuamczył na de State. W Polsce zaczęto używać określenia pańśtwo w XVIII w. Słowem państwo określamy nie tylko terytorium. Jak to wykładowca ujął gdy mówi państwo to nie wiemy czy chodzi mu o państwo czy o studentów siedzących przed nim. Definicje realne państwa: Wyróżniającą cechą państwa są wartości, które państwo realizuje. Arystoteles sformuował opinie, że państwo musi być łączone z ideą dobra wspólnego obywateli. Ta forma zostanie przeniesiona do średniowiecza. Idea państwa w średniowieczu opiera się o wartości dobra i sprawiedliwości. W późniejszych wiekach uznano że państwo czy władza musie wcielać idee dobra i sprawiedliwości gdyż wtedy władza jest słuszna Druga myśl: Cechą państwa nie jest idea dobra i sprawiedliwości lecz konflikty społeczne i wtedy główną cechą państwa jest stosowanie przymusu, aby był zorganizowany porządek. Główną cechą państwa jest konflikt(konflikt rodzi państwo) II wersja definiowania państwa: Spisana przez niemca Georga Jelinka- państwo jako organizacja społeczna, charakteryzująca się suwerenną władzą sprawowaną nad ludźmi zamieszkującymi określone terytorium. 3 fundamenty- ludzkość, terytorium, władza nad tym terytorium, a po to żeby były warunki do funkcjonowania społeczeństwo musi być skonfliktowane. Skąd wzięło się państwo Kto nadał idee państwa: Koncepcji jest wiele Udowadniają dlaczego społeczeńśtwo musi słuchać państwa. Współcześni antropolodzy, archeolodzy, politolodzy, historycy wyrózniają dwie koncepcje: Samiostnego powstania państwa – proces czysty kiedy nie ma innych państw i powstaje pierwsze państwo lub kilka państw, bardzo daleko od siebie. Koncepcje tego czystego państwa: 1.Teoria boskiego pochodzenia państwa i władzy państwowej.

• charyzma władcy- władca jest bogiem lub wybrańcem boga

2. Państwo jest wytworem umowy społecznej, społeczeństwo umawia się aby stworzyć państwo i umawia się z jednostką która będzie rządzić tym państwem.
3. Państwo jako przedsięwzięcie hydrogeoinżynieryjne – w powstanie państwa jest zangażowana duż grupa ludzi, pracująca.
4. Gestość zaludnienia- musi być duża gęstośc zaludnienia aby powstało państwo. Wzrost zaludnienia na danym terenie przekształaca sie na organizacje ludźmi.
5. Czynniki geograficzno-środowiskowe: Istniejące ekosystemy bardzo sprzyjające do rozwoju otoczone naturalnymi barierami, górami morzami, rzekami. Nie jeden czynnik lecz kilka musi zgrać się aby powstało państwo:

• Wystarczająca ilość zasobów, zabezpieczająca potrzeby życiowe jednostki
• rządzenie -fizycznie ograniczony obszar barierami naturalnymi, żeby tym którym się nie podoba nie mogli uciec. Np. Egipt( dookoła pustynie)
• grupy plemienne muszą mieć motywację aby zrzec się wolności na rzecz państwa. Motywacje plemion: 1. Charyzmatyczny autorytet przywódcy(faraon, król) 2. Groźba unicestwienia przez lepiej zorganizowane grupy Kiedy te czynniki występują to bedziemy mieli do czynienia z samoistnym powstaniem państwa. W tym samym czasie ok 2800 pne. Powstały przedsięwzięcia hydrogeologiczne w obrębie rzek: Dolina Nilu w Egipcie faraon Memes, Tygrys i Eufrat Semes z Akadu, Ganges w Indiach Huang Ho i Jangcy w Chinach Błekitny Cesarz Proces powstawania państw rywalizacyjny Kiedy mamy już pierwsze państwo a obok są słabiej zorganizowane struktury. Jedno z plemion tworzy państwo aby oprzeć się innym państwom. Przykład- Mieszko I książe Polan- stworzył państwo przyjmując wiarę swoich wrogów, dzieki czemu plemię polan przetrwało a nie zostało wchłonięte przez inne państwa.

Około 8000 pne zaczęły się tworzyć podwaliny państw, wymusiła to natura. W epoce polodowcowej żyli ludzie w malutkich grupkach- całość ludności świata nie przekaraczała 5mln. Klimat przypominał dzisiejszy, poziom mórz był wyższy, powiekszała się ilość miejsc zdatnych do osadnictwa. Storzyły się dla człowieka nowe warunki bytowania. Ludzie prowadzili koczowniczy tryb życia, przenosili się za pożywieniem roślinnym i zwierzęcym. Nie posiadali żadnych dóbr, jedynie tylko tyle co mogli przenieść na plecach. Były to małe grupki, wszyscy w grupie byli równi, równy podział łupów, żadnego bogacenia się. Współpracowali ze sobą. Utrzymywali się z łowiectwa zbieractwa, podstawą ich diety były dzikie zboża, mieso, ryby. Do dziś przetrwały takie grupy np. aborygeni, eskimosi, bushmeni. Ograniczeni do kręgu krewnych, zajęcia zespołowe, kobiety zajmują się dziećmi a mężczyźni polują. Brak hierarhii i porzywództwa, podziały społeczne tylko co do płci i wieku. Przywódcą zostaje ten kto dysponuje cechami takimi jak inteligencja, siła. Władza nie była dziedziczna. Skończyło się to po zmianie warunków klimatycznych. Plemiona przechodzą do osiadłego trybu życia, uprawiają ziemię i zajmują się hodowlą bydła. Dlaczego ludzie to zmienili i kiedy się zaczęło 6000-600 pne- długotrwały proces, ludzie zdobyli wprawę w obsiewaniu pól oraz hodowli zwierząt. Nauczyli się przechowywać zbiory, robić zapasy(spichlerze na ziarna), uzyskano jęczmień, ryż, proso, kukukrydzę, ziemniaki. 10000 pne w Palestynie tamtejsi rolnicy budują sobie domy i spichlerze, hodowali gazele, uprawiali dziką pszenicę. 9000 pne Syria, Palestyna – tam pszenica rosła sama 8500 pne na terenie Jerycha uzyskano rośliny w kłosiu z którego nie wypadało ziarno, co spowodowało wzrost produkcji o 40 %. Pojawiły się nadwyżki produkcji zbożowej. Jerycho otoczyło się murem, fosami i 10 metrowymi wieżami. Ludność przeszła do urbanizacji i mamy pierwsze miasto. Pojawili się zarządzający, projektanci oraz przymuszający do budowy miasta. Udomowiono owcę, kozę(bo gazela się nie dała). Na terenie obecnej znaleziono kości świń i bydła rogatego. Wraz ze wzrostem jedzeniarośnie liczba populacji. I zaczynamy etap wsi około kilkanaście hektarów. Pola uprawne są w małej odległości od wsi. Zasób ziemi przestaje wystarczać. Przed plemionami rodzi się pytanie jak rozwiązać problem. Znaleźli dwa sposoby: 1. Zwiększono wydajność upraw z hektara. Zaczeli uzdatniać ziemię niezdatną do uprawy przez jej nawadnianie np. równiny Mongolii. W Egipcie było łatwiej, gdyż Nil wylewał co rocznie. Podczas powodzi transportowano wodę na tereny wyżej położone. W Mezopotami powstały pierwsze wielkie miasta i państwa. Wody rzek Tygrysu i Eufratu wylewały niereguralnie, czasami częściej i były powodzie a czaseami rzadziej co prowadziło do suszy. Plemiona wymyśliły skomplikowane metody hydrogeologiczne(kanały, zbiorniki). Około 6000-5500pne – zostały wymyślone systemy nawadniania w Mezopotamii(obecny Iran). Był też drugi sposób: Emigracja- ludzie zaczęli się przesiedlać na tereny gdzie nie było zaludnienia, tereny obecnej Grecji, delta Dunaju, posuwali się w tempie około 2 km rocznie. Zaczęto wykorzystywać wołu do orania ziemi, karczowano lasy. W Chinach na wielkiej równinie lessowej zaczęto uprawiać ryż i proso. Miedzy Tybetem a Morzem Chińskim do dziś stosuje się systemy nawadniania i tereny te są wykorzystywane rolniczo. Na rzece Jangcy jest największa zapora wodna z hydroelektrownią(180m), długość sztucznego zbiornika to 800 km(jak to wykładowca ujął płynąl 3 dni i dwie noce), głębokość 165 m. Koszt 25 mld $. Zapora chroni przed powodziami, wytrzyma wszystko. Dlaczego ludzie tak walczyli z przyrodą, żeby nie musieli emigrować. Dlaczego ludzie chcieli przejść w osiadły tryb życia? 1 Czynniki żywieniowe(zboża można przechowywać) 2 Pola musiały być blisko miejsca zamieszkania 3 Życie osiadłe powoduje że chcemy żyć coraz lepiej Konsekwencje osiadłego trybu życia: 1.Skrócenie czasu życia człowieka, co było spowodowane ubogą dietą, chorobami zakaźnymi na szeroką skalę(odra, gruźlica, malaria, reumatyzm), średnia długość życia to 25-27 lat. 2. Ułatwienie sobie życia ( wymyślenie narzędzi, urządzeń, mebli, garnków) urządzenie o charakterze użytecznym. Pojawiły się również ozdoby(oznaczające zamożność). Pojawił się handel, kupcy, rzemieślnicy, szlaki handlowe. Te nowe przedmioty kształtują elitę, zajmujesz wyższą pozucję. Takie życie powoduje konieczność powstania różnego rodzaju przedsięwzięć, wyłania się hierarchia, porządek, władza centralna. Ok. 3000pne pojawia się nowy etap pojawiają sie miasta, państwamiasta, cywilizacje. Jakie procesy doprowadziły do powstania pierwszych miast?

1. 4000pne przemiana procesów kulturowych, powstanie miest, powstanie pisma, społeczeństwa zhierarchizowanego.
2. Pojawia się nowy styl ceramiczny. Stare naczynia przechodzą z pokolenia na pokolenie, pojawia się ceramika użytkowa(misy, dzbany)
3. Pojawia się rewolucja miejska która trwa ok. 1000 lat
4. Pojawiają się monumentalne dzieła sztuki(świątynie i budynki władców) Ok. 4500pne rewolucja miejska rozpoczyna się na terenie Mezopotami. Powstaj biblijne misto Ur – z wieżą Babel. Początkowo 70 hektarów rozrasta sie do 210 hektarów aby ostatecznie osiągnąć 510 ha. Otoczone rolnikami, którzy uprawiali pola. Pierwsze misto w dziejach świata, z jednym zastrzeżeniem gdyż nie wiemy co było w Chinach bo budowle Chińczyków były z drewna. Dlaczego Ur? – było położone w niżu ekologicznym w delcie Eufratu. Podstawą władzy w tym mieście była religia, dlatego bo świątynie było budynkami największymi, najbardziej odznaczającymi się, doniosłymi dla społeczeństwa. Były tam dwa kompleksy świątynne, były duże i bogato dekorowane. Świątynia spełniała rolę ośrodka kultu, składano ofiary, ludzie oddawali część swoich dóbr z myślą o przyszłych korzyściach(pierwotna forma podatku). Miszkańcy miasta wchodzili w skład organizacji świątynnych(1500 profesji). Na górze był Król, Wielki przywódca, Przywódca miasta, Przywódca pługa, wielki id zagrody dla kóz, wielki id owiec, kapłani, kucharze, ogrodnicy itp itd. Ludzie w zamian za pracę dostawali wynagrodzenie: jęczmień, oliwę, płótno Ok. 2700 pne Sargon z miasta Akad obejmuje władzę nad wszystkimi. W Egipcie faraon Menes zjednał wszystkich i zjednoczył Egipt. Pierwsze informacje zapisywane były w postaci bull(taka kuleczka gliniana z piłeczkami) na zewnątrz oznaczona symbolami różnych rzeczy oraz stempli. Powstał system miar i wag oparty na zjawiskach naturalnych. Rok miał 12 mcy, 1 miesiąc 30 dni( co kilka lat dodawano jeden miesiąc). Podstawową jednostką masy był Talent, talent dzielił się na 60 min a mina na 60 szekli Jednostką długości był łokieć, który dzielił się na 39 palców, natomiast 6 łokci to jeden pręt. Do budowy kanałów potrzebna była matematyka, administratorzy musieli umieć policzyć zbiory, cegły. Powstała tabliczka mnożenia, rozwiązywano teoretyczne zadania matematyczne, matematyka opierała się na logice matematycznej. Starożytni znali twierdzenie Pitagorasa na długo przed nim. Posiadali tabele do gotowych obliczeń. Pismo było potrzebne administratorom do liczenia. Później stosowano pismo do utrwalania tradycji religijnych(św. Księgi), do przekazywania mitów(pierwsza literatura, historia), spisywano prawo zwyczajowe, pojawiło się prawo pisane. 2100pne pierwszy kodeks Ur-Nammu – władca III dynastii Ur Fragmenty zapisków: potrzeba ustanowienia porządku, zakaz przekleństw, gwałtów, jednostki miar i objętości(co ile za ile) ochrona dóbr biednych wdów i sierot przed bogatymi. Nie wolno było wyrzucić żony z domu ale można było mieć kolejne. Za wiele przestępstw płaciło się grzywnę w srebrze np. art 17. Jeśli człowiek człowiekowi kość złamał to miał zapłacić 1minę srebra(około 500 gram). Było tam też o prawie małżeńskim, dziedziczeniu, kantaktach handlowych. 1800 pne – kodeks Hammurabiego- zachowany w całości do dziś znajduje sie w Luwrze odkopany w ruinach Suzy. Kara była prosta Oko za Oko, Ząb za Ząb. W myśl dawnej teorii bóg przekazał tablice Hammurabiemu Podsumowanie: Jak wygląda społeczeństwo tworzące państwo:
5. Scentarlizowane źródło władzy( państwo ma prawo stosować środki przymusu)
6. Władza ma charakter terytorialny(władza nad ludzmi zamieszkującymi określone tereny, nie opiera się o pokrewieństwo.
7. Znaczące różnice rozwarstwienie i nierówności miedzy ludźmi(Elita i reszta)