Ludowość w twórczośći Bolesława Leśmiana

Ludowość w twórczości Bolesława Leśmiana Bolesław Leśmian urodził się w Warszawie w 1877. Właściwe jego nazwisko brzmiało Lesman. Rodzice Leśmiana należeli do inteligencji pochodzenia żydowskiego. W latach szkolnych przebywał w Kijowie, gdzie ukończył gimnazjum klasyczne i wydział prawa na Uniwersytecie Św. Włodzimierza. Brał czynny udział w życiu artystycznym tamtejszej Polonii. Pobyt Bolesława Leśmiana na Ukrainie miał wpływ na późniejszą twórczość poety, zauroczony był on pejzażami i bujną roślinnością ziem ukraińskich. W 1901 roku Bolesław Leśmian był w Warszawie, następnie podróżował zaś przez Niemcy do Francji, gdzie osiedlił się do 1906 roku.

Ludowość w twórczości Bolesława Leśmiana

Bolesław Leśmian urodził się w Warszawie w 1877. Właściwe jego nazwisko brzmiało Lesman. Rodzice Leśmiana należeli do inteligencji pochodzenia żydowskiego. W latach szkolnych przebywał w Kijowie, gdzie ukończył gimnazjum klasyczne i wydział prawa na Uniwersytecie Św. Włodzimierza. Brał czynny udział w życiu artystycznym tamtejszej Polonii. Pobyt Bolesława Leśmiana na Ukrainie miał wpływ na późniejszą twórczość poety, zauroczony był on pejzażami i bujną roślinnością ziem ukraińskich. W 1901 roku Bolesław Leśmian był w Warszawie, następnie podróżował zaś przez Niemcy do Francji, gdzie osiedlił się do 1906 roku. W 1901 roku przybywa do Warszawy. W roku 1903 wyjeżdża w podróż artystyczną. Jedzie przez Niemcy i zatrzymuje się na dłużej we Francji (Paryż) – zostaje tam do 1906 roku. W 1905 roku zawiera małżeństwo z osiemnastoletnią malarką, Zofią Chylińską, z którą będzie miał dwie córki. W latach 1912-1914 przebywał we Francji. Pisał w tym czasie, oparte na folklorze polskim, „Klechdy polskie” wydane dopiero po drugiej wojnie, w Londynie, w 1956 roku. W czasie wojny mieszkał w Łodzi, gdzie był kierownikiem literackim Teatru Polskiego. Po zakończeniu wojny otrzymał, w 1918 roku, kancelarię w Hrubieszowie, tam pozostał do 1922 roku, potem przeniósł się do Zamościa, a w 1935 – do Warszawy. W Hrubieszowie przygotował do druku „Łąkę” (1920), najwybitniejszy tom poety, a w Zamościu pisał utwory, które weszły do następnego tomu wierszy, „Napój cienisty” (1936), ostatniego zbioru wydanego za życia poety. Zmarł w 1937 roku, a w rok po jego śmierci ukazał się ostatni tom poezji: „Dziejba leśna” 1938. (1) Leśmian uważał poezję za swego rodzaju mowę pierwotną, poeta odczuwa, poznaje i wyraża świat tak, jak czynił to kiedyś człowiek pierwotny. Fascynowała go myśl o epoce pierwotnej, w której język dopiero powstawał, gdzie jego reguły nie zostały jeszcze ustalone, a każda reakcja na rzeczywistość była pierwsza i jedyna. Poeta pragnął do niej powrócić za pośrednictwem poezji. Poeta za najważniejszą cechę mowy poetyckiej uważał rytm, stanowi on według niego odzwierciedlenie rytmu świata, a nawet kosmosu. Dzięki rytmowi wiersz ujawnia ukryty porządek świata i jednocześnie myśli. Ulubionym gatunkiem Leśmiana była ballada ludowa, początkowo przeznaczona do głośnej recytacji i śpiewu. Muzyczność zaznaczał w wierszu za pomocą tradycyjnych miar wierszowych, dlatego też większość lirycznych opowieści pisał wierszem stroficznym, sylabotonicznym i rymowanym. Uważał, że “rytm poetycki wpływa też na czytelnika, pozwala mu odczuwać znacznie więcej niż to, co można przekazać za pomocą izolowanych znaków językowych, oddzielonych od pierwotnego źródła mowy”. Ludowość Leśmiana wiązała się z przekonaniem o pierwotności poezji. W gwarze, ludowym folklorze, czy wiejskim pejzażu, szukał języka i tematów, które przetwarzał w swoich wierszach. Nie było to zainteresowanie pojedynczymi motywami, lecz balladowość i zafascynowanie logiką baśni. Bohaterowie Leśmiana to takie istoty jak: Dusiołki, Południce, Srebroń, Znikomek, Świdryga i Midryga, Migoń i Jawrzoń, Śmierci i strachy. Część z nich ma autentyczne pochodzenie biblijne, mitologiczne, ludowe a inne są wytworem fantazji poety. Istoty te maja oryginalne, ale taż znaczące imiona, niepowtarzalny wygląd i przeżywają też wyjątkowe przygody. Jego zainteresowanie ludowością ma podstawy filozoficzne. W dwudziestoleciu międzywojennym popularna była teoria archetypów Junga oraz prymitywizm. Poeta w swej twórczości wykorzystał wierzenia i tradycje ludowe. Elementami, które świadczą o ludowości poezji Leśmiana są między innymi:

  • motywy wierzeń ludowych
  • stosowanie stylizacji językowej oraz dialektyzmów
  • bohater wywodzący się z ludu. Leśmian napisał cztery zbiory poezji polskojęzycznej: “Sad rozstajny”, “Łąka”, “Napój cienisty” i “Dziejba leśna”. W świecie wyobrażeń ludowych jest miejsce na zwycięstwo nad złem, dobrotliwą ironię, tragizm, makabrę i wyciszenie pełne radości. Przykładów mogą dostarczyć “Ballady”. W tomie „Łąka” znajduje się wiersz „Stodoła”, w którym odnajdujemy typowe cechy poezji Leśmiana:

„Tyś całował dziewczynę, lecz kto biel jej ciała Poróżowił na wargach, by cię całowała?

Tyś topolom na drogę cień rzucać pozwolił, Ale kto je tak bardzo w niebo roztopolił?

Tyś pociosał stodołę w cztery dni bez mała, Ale kto ją stodolił, by – czym jest – wiedziała? Stodoliła ją pewno ta Majka stodolna, Do połowy – przydrożna, od połowy – polna.

Ze stu światów na przedświat wyszła sama jedna I patrzyła w to zboże, co szumi ode dna.”

Występuje tu charakterystyczna dla idei ludowości sceneria wiejska oraz Majka – postać z wierzeń słowiańskich, która sprawia, ze stodoła otrzymuje swoje miejsce w bycie. “Dzieje się to nie na skutek samego istnienia i przyczyny sprawczej, ale potrzebne jest tez coś, pochodzące z „przedświata” – pragnienie pochodzące jakby z drugiej strony. Nie wystarczy jedynie całować dziewczynę, postawić stodołę i posadzić topolę.” Wiersz „Stodoła” mówi więc o przechodzeniu rzeczy ze sfery niebytu w świat rzeczywisty. Kolejnym przykładem na to że w poezji Leśmiana dominuje ludowośc i fascynacja zwykłym zyciem jest utwór “Trupięgi”. W wierszu poeta odwołuje sie do ludowego zwyczaju grzebania martwych w butach. Rodzina nędzarza, której nie stać na buty dla zmarłego, kupuje mu na targu najtańsze, zrobione z łyka trupięgi. Druga część wiersza to rozważanie poety, dla których pretekstem była opowieść o śmierci nędzarza. Biedny zmarły nawet podczas tej ostatniej drogi życia, musi iść w tak nędznym obuwiu. Wierzy jednak, iż Bóg przyjmie go do siebie, bo jest miłosierny. Kiedy Stwórca nie przyjmie zmarłego w butach z łyka, wybuchnie bunt przeciw niemu: “[…] A jeśli Bóg cudaczną urażony pychą, Wzgardzi mną jak nicością obutą zbyt licho, Ja - gniewny, nim się duch mój z prochem utożsami, Będę tupał na Niego tymi trupięgami!” W utworze pojawia się szereg pytań dotyczących człowieka, Boga, świata i pytanie, dlaczego człowiek nie buntuje się przeciwko niesprawiedliwości lub dlaczego nie walczy o lepsze życie. Człowiek wierzy, iż po śmierci dostanie się do lepszego świata. Tragedia będzie dopiero wówczas, kiedy okaże się, że nie jest to prawdą, że po drugiej stronie nie czeka szczęście wieczne. Śmierć ukazana jest tu poprzez codzienność. Jednym z najbardziej znanych utworów poety jest wiersz " W malinowym chrusniaku “. Jest to nie tylko główne dzieło z dziedziny erotyków ale także odzwierciedlenie przyrody w życiu człowieka, przyroda zaś była nieodłącznym elementem obyczajów, ludowości i zwyczajów ludzkich. Chruśniak jest miejscem intymnego spotkania, stał sie azylem dla zakochanych. Otaczające ich krzewy malin tworzą zasłonę od niepożądanych spojrzeń dla ich zmysłowego spotkania. Ukazuje to jak natura współgra z człowiekiem. Autor bardzo nietypowo opisuje zachowanie przyrody w około zbiorowego podmiotu lirycznego. Basowe huczenie bąka, gnijący liść lub kosmaty żuk składają sie na wyobrażenie bardzo naturalistyczne. Główną tematyka utworu jest zbliżenie mężczyzny i kobiety podczas zwykłej czynności jakim jest zbieranie malin. Owe maliny stały się narzędziem pieszczoty, początkiem ich fizycznej rozkoszy. Czerwony kolor i słodki sok owoców sprzyjają kochankom w poznawaniu swoich ciał.