Pod koniec 1834 roku, w Paryżu ukazała się niewielka książeczka pt.: Poezye Lorda Byrona tłumaczone Giaur przez Adama Mickiewicza, Korsarz przez Edwarda Odyńca. Wydanie miało jak na tamte czasy bardzo duży nakład, bo 2 tys egzemplarzy – tyle co pierwsza i druga edycja „Dziadów cz. III”. Wydawcą był Aleksander Jełowicki, który żył na emigracji. Dokonał on pewnej mistyfikacji wydawniczej chcąc aby książka trafiała nie tylko do emigrantów ale też bez przeszkód do kraju. Na karcie tytułowej wydrukowano datę 1835 ale tomik nie trafił wtedy jeszcze do rąk czytelników. „Giaur” I, Mikołaj I Wydawca usunął z części egzemplarzy „Poezji” Byrona okładki, kartę tytułową, ostatnią kartę i wszystko inne co mogłoby wskazywać na druk w Paryżu. Dodano natomiast nowe karty, wypisując mylny adres: Wrocław 1829. Wrocław wchodził wówczas w skład monarchii pruskiej i był ośrodkiem wydawniczym różnego rodzaju polskich książek. Paryż natomiast po upadku powstania stał się centrum politycznym emigracji polskiej i jako miejsce wydania budził czujność władz calnych, policji i cenzury. Podstęp się udał i tom był legalnie rozprowadzany w zaborze pruskim a nawet w zaborze rosyjskim. Po edycji z fałszywymy adres do kraju wysłano egzemplarze z prawdziwą kartą tytułową ale na to już władze zaboru rosyjskiego zareagowały. Sprawa wydawała się trudna i problem pozostawiono do rozstrzygnięcia samemu carowi – Mikołajowi I, który pozwolił na rozprowadzenie egzemplarzy jeżeli tłumaczenie nie zawiera żadnych zdrożności. Doszukano się go w dedykacji „Giaura”. Mickiewicz napisał: „Julianowi Niemcewiczowi w dowód głębokiego szacunku poświęca tłumacz”. (Niemcewicz był adiutantem Kościuszki, członkiem Rady Narodowej w powstaniu listopadowym). „Dżaura” Zapewne wytłumaczę Dedykacja nie była żadnym przypadkiem. Mickiewicz pisał: „Giaur został spolszczony całkowicie w skutek zachęty Niemcewicza, któremu podobały się niektóre ustępy dawniej przełożone”. Niemcewicz należał do innej generacji literackiej ale wysoko cenił samego Mickewicza, że tłumaczył jego utwory na angielski by propagować go wśród obcych. Sam Niemcewicz postulował żeby Mickiewicz kontynuował pisanie Dziadów, by przedstawić w następnych częściach losy bohatera w więzieniach i na „posiedleniu w Sybirze”. W maju 1833r Mickiewicz prosił o umieszczenie dedykacji przed tłumaczeniem „Giaura” ,„przez wdzięczność za przyjaźń”. Pracę nad „Giaurem” Mickiewicz prowadził dwoma nawrotami, wiosną 1832 w Dreźnie i wiosną 1833 w Paryżu. Niemcewicza Mickiewicz poznał w 1831 roku w Dreźnie i wtedy dane mu było zobaczyć niektóre wcześniej przełożone ustępy. Na przełomie stycznia i lutego 1822 Mickiewicz czytał „Giaura” i miał zamiar ten utwór przetłumaczyć. Zamiast Giaur pisał „dżaur” zgodnie z angielską wymową słowa ze względu na to, że tak wcześniej miano zwyczaj pisać. Stąd do dziś mamy spolszczone Szekspir, Wolter zamiast Voltaire i wiele innych. W 1832 roku Mickiewicz ponownie zabrał się za tłumaczenie „Giaura” ale przerwał je ze względu na to, że w tym czasie powstały „Dziady drezdeńskie”. Rok później rzecz miała się podobnie. W 1833 zabrał się on ponownie za tłumaczenie, równolegle do pisania „Pana Tadeusza”. W jednym z listów skarżył się nawet, że robota nad Byronem mu przeszkadza i zabiera czas.

Szkoła tłumaczeń Mickiewicz naukę tłumaczenia utworów zaczynał od tłumaczenia autorów greckich i łacińskich. Później zainteresował się literaturą francuską. Tłumaczył m.in. Woltera „Dziewicę z Orleanu”, „Panią Anielę i Miekszka, księcia Nowogródka”. Nowym etapem rozwoju była literatura niemiecka, którą fascynował się Mickiewicz. Stąd np., wiersz Shcillera umieścił w „Dziadach, cz. IV”. Do tłumaczenia „Giaura” Mickiewicz zabierał się jako doświadczony poeta i dorosły człowiek. Posługiwał się on początkowo przy tym utworze przekładami fancuskimi i niemieckimi. Byron, europejskim poetą Byron stał się ważną postacią w Europie. Sam Mickiewicz w rozmowie z kolegą nazwał Byrona „europejskim poetą”. Nie chodzi tutaj o to, że Byron pisał utwory o Europie i poruszał tematy europejskie. On pisał o sobie, o swoich podróżach po kilku krajach południowej i południowo-wschodniej części Europy ale nie był on reporterem tylko poetą. Należy pamiętać, że nie to o czym pisał ale sposób w jaki to robił, jak manifestował swoją osobowością było czymś nowym, pociągającym dla ludzi w ówczesnej Europie. Sam Mickiewicz pisał: „Byrona tylko czytam, książkę gdzie w innym duchu pisaną rzucam, bo kłamstw nie lubię; gdzie jest opis szczęścia życia familijnego, równie mnie oburza jak widok małżeństw, dzieci…” Byron nie pisał o szczęściu tylko o prawdziwym życiu, które czasem bywa okrótne. Byron i byronizm George Noel Gordon Lord Byron urodził się w Londynie w 1788r nie jako syn lorda. Pochodzenie rodziców było szlacheckie ale ród był całkowicie zubożały: ojciec rorzutnik opuścił dom i umarł w kilka lat po narodzinach Byrona, matka była ekscentryczna i jej stosunki z dzieckiem były gorsze niż złe. Wczesne lata Byron spędził w Szkocji gdzie żył w niedostatku, bez rodzinnej opieki. Na dodatek dokuczało mu kalectwo stopy (wada wrodzona). Godność para Anglii, przywilej zasiadania w Izbie Lordów odziedziczył w 1798 roku po śmierci stryjecznego dziadka. Musiał studiować wśród majętnych i utytułowanych kolegów zgodnie ze swoim pochodzeniem. Żył wtedy rozrzutnie i ekstrawagancko co przyspożyło mu kłopotów finansowych. Wiersze zaczął pisać już jako student i to jego literacki dorobek przyniósł mu majątek. Zgodnie z panującą modą wśród dobrze urodzonych, wyruszało się w podróże. Przez wojnę z Napoleonem, kontrolowana Europa była zamknięta dla Anglików, Byron w 1809 wyruszył przez Portugalię i Hiszpanię do Grecji. Tam a także w Albani i Konstantynopolu spędził dwa lata. W 1812 roku powrócił do Londynu zmuszony brakiem pieniędzy. Z podróży na Wschód przywiózł „Wędrówki Childe Harolda”, które wydane zostały w tym samym roku i przyniosły Byronowi sławę. Sam Byron pisał: „Obudziłem się pewnego poranka i byłem sławny”. Kontynuował on życie w atmosferze skandalu. Głosił poglądy libertyńskie i swoim zachowaniem nie pasował do Izby Lordów. Po „Wędrówka Childe Harolda” 5 czerwca 1813 roku ukazał się „Giaur” i do listopada tego samego roku ukazało się aż siedem nowych wydań. Jesienią 1813 wydał Byron „Narzeczoną z Zbydos”, w roku 1814 „Korsarza” i „Larę” Byron był mężczyzną wyjątkowo przystojnym, zapalonym sportsmenem, duże ambicje pokłądał w swej umiejętności pływania, uprawiał z zapałem jazdę konną i szermierkę, ćwiczył boks. Uwielbiał robić wrażenie. Był sławny i i zwistni mu ludzie czekali tylko na jakąś chwilę słabości z jego strony. Ożenił się ze starszą arystokratką. Małżeństwo zakończyło się skandalem i separacją i kiedy wszyscy stanęli po stronie lady Byron, poeta postanowił na zawsze w 1816 roku wyjechać z kraju. Wyjechał do Belgii, zaraz potem do Szwajcarii, później przenosi się do Włoch, gdzie zatrzymuje się w Wenecji gdzie dalej prowadził życie oryginała. Wykazywał się zamiłowaniem do zwierząt, które towarzyszyły mu w każdej kolejnej podróży. Często też przykuwał uwagę policji przez kontatky z ruchami wyzwoleńczymi. Opuszczenie ojczyzny przez Byrona było dobrowolne. Sam poeta nie mógł znieść obłudy angielskiego salonowego twarzystwa jak i ono nie mogło tolerować odszepieńca jakim wydawał się Byron. Stąd mówi się, że Byronizm to dumne odwrócenie się od zwyczajnego banalnego życia, podjęcie pielgrzymki, wędrówki po obczyźnie w poszukiwaniu bratniej duszy, innego życia i prawdy o sobie. Taka wędrówka oznaczała samotność a samotność jak wierzyli ówcześni byroniści to była jedyna godna postawa człowieka świadomego swojej wartości – indywidualisty. Bohater powieści poetyckiej Na obczyźnie Byron w 1816 napisał drugą i trzecią pieśń Childe Harolda, które zawierały dużo osobistych przeżyć i cech autora. W tym samym roku powstały kolejne powieśći poetycki: „Oblężenie Koryntu” i „Paryzyna”. Później do roku 1823 powstały kolejno: „Więzień Chillonu”, „Żale Tassa”, „ Mazepa” i „Wyspa”. Oprócz tego w 1817 roku napisał Byron poemat dramatyczny – „Manfred”, zaczął w 1818 roku pracę nad „Don Juanem” – dziełem życia Byrona, którego nie udało mu się skończyć. W 1821 powstał „Kain” – tragedia misteryjna”, w 1822 „Niebo i ziemia”. W 1823 jako ostatni utwór napisał Byron „Wiek brązu” – poemat historyczny, w którym autor docenił Kościuszkę i Waszyngtona za ich dążenia niepodległościowe. Lord Byron umiera niespodziewanie 19 kwietnia 1824 roku w najbujniejszym okresie życia i tworzenia w Missolungi nad zatoką Patras, gdzie przybył wspierać walczących o wolność Greków. Przyczyną śmierci była febra. Miał wtedy 36 lat.

Podsumowanie Byron jest jednym z poetów, którzy ukonstytuowali romantyzm w Europie. Jego twórczość stała się ważna dla Francuzów, Niemców, Włochów, Skandynawów i Słowian. Angielski lord zaproponował w swoich dziełach pewną postawę wobec świata; postawę, zwaną bajroniczną, którą przyjęło całe pokolenie ludzi młodych, wrażliwych, wchodzących w życie. Niezależnie od kultury czy języka odbiorców i naśladowców Byrona, pociągały tych ludzi:

1. idee zawarte w twórczości i życiu autora Giaura, jak • świadomość swej wartości, indywidualizm • odwrócenie się od banalnego, filisterskiego życia, oryginalność • rzeczywista krytyka obyczajów, bunt przeciw normom społecznym • wyruszenie w świat w poszukiwaniu ludzi o bratniej duszy – samotność banity, ducha niepokornego wobec zastanych reguł świata • poszukiwanie prawdy o samym sobie oraz
2. sposób przekazywania tych idei. Byron nie tworzy literatury moralizującej czy dydaktycznej. Dla niego najważniejszy jest osobisty ton wypowiedzi. Novum tego pisarstwa polegało na odwadze manifestowania poglądów, bez szacunku dla ustalonych autorytetów i zasad życia (sprzeciw wobec modelowi oświeceniowemu). W tej metodzie uprawiania literatury było okazywanie na kartach książek autentycznych emocji: gniewu, drwiny, pogardy, wyrazu bólu i zawodu. Była to reakcja na czasy, w których żył poeta. Nie mógł on znieść fałszu, hipokryzji salonowego towarzystwa, szarości życia, nudno upływającego według zasad moralnych (które istniały tylko jako etykieta, przyzwoitość traktowano obłudnie). Może dlatego twórczość Lorda spotkała się z tak ogromnym aplauzem i niemal uwielbieniem. Sam Byron kreował swój wizerunek. Rozpowszechniał dwuznaczne pogłoski na własny temat, otaczał się ludźmi ekscentrycznymi, z marginesu społecznego. Opinię satanisty zyskał dzięki zainteresowaniom problematyką zła w człowieku, tajemnicą buntu Prometeusza i Lucyfera. Legendę dopełnia tragiczny koniec życia – zaangażowanie się Byrona w walkę o niepodległość Grecji. Taka konsekwencja postępowania jest także elementem bajronizmu.

Bajronizm to zatem zespół tendencji literackich i ideowych w twórczości romantyków, ukształtowany przez biografię i dzieła George’a Gordona Byrona. Wyrażał się w kreacji bohatera literackiego jako człowieka o nieprzeciętnej indywidualności, skłóconego z otoczeniem, zbuntowanego przeciw porządkowi społecznemu i normom moralnym. Bajronizm obejmuje również sięganie do formy powieści poetyckiej (patrz punkt 4.) lub poematu dygresyjnego, jak i praktykowanie ironii romantycznej. W literaturze polskiej przejawiał się głównie w twórczości A. Mickiewicza, J. Słowackiego, A. Malczewskiego.

Powieść poetycka Powieść poetycka to gatunek wywodzący się z literatury angielskiej. Za prekursora tej formy literackiej wypowiedzi uznaje się Waltera Scotta. Jego utwory o tematyce historycznej (m.in. Pieśń ostatniego minstrela, Pani jeziora ) zyskały niezwykłą popularność na początku XIX wieku, wywierając tym samy olbrzymi wpływ na literaturę europejską. Jednak ostatecznie to George Byron stworzył wzór gatunkowy powieści poetyckiej, w takich utworach jak Giaur, Korsarz, Narzeczona z Abydos, Oblężenie Koryntu, Więzień Chillonu. Zasługi Byrona dla powieści poetyckiej to: • wprowadzenie orientalnej scenerii; • stworzenie nowego typu bohatera: bohater bajroniczny (obdarzony tajemniczą biografią, skłócony ze światem, owładnięty silnymi namiętnościami); • intensyfikacja składnika lirycznego w tekście.

W Polsce teksty Byrona tłumaczyli Antoni Edward Odyniec oraz Adam Mickiewicz.

Cechy gatunkowe powieści poetyckiej: • synkretyzm gatunkowy: połączenie elementów epickich i lirycznych; • rozbudowany utwór wierszowany; • fabuła o luźnej, fragmentarycznej kompozycji, nasycona momentami dramatycznymi; obecność luk i zakłóceń chronologicznych, wiele miejsc tajemniczych i niedopowiedzianych; • subiektywizacja opowiadania i opisu; • nikły dystans między narratorem a bohaterem; • obecność zwrotów kierowanych wprost do czytelnika; • narrator oceniający postawę bohatera, obnażający swój emocjonalny stosunek do zdarzeń; • postać narratora często stanowi maskę dla samego twórcy.

Najważniejsze polskie powieści poetyckie doby romantycznej: • Maria (1825) Antoniego Malczewskiego; • Konrad Wallenrod (1828) Adama Mickiewicza; • Zamek kaniowski (1829) Seweryna Goszczyńskiego; • Wczesne powieści poetyckie Juliusza Słowackiego: Mnich (1832) , Jan Bielecki(1832), Arab (1832), Żmija (1832), Lambro (1833).

„Giaur” jako powieść poetycka: „Giaur” Byrona uważany jest za najwybitniejszy i doskonały wzór powieści poetyckiej. O przynależności dzieła do tego gatunku literackiego decydują:

1.Wierszowana narracja, ze specyficznym dla liryki podziałem na wersy, posiadająca rytm i rym; 2.Środki stylistyczne, charakterystyczne dla liryki; 3.Wprowadzenie narratora, który opowiada o wydarzeniach; 4.Utwór posiada fabułę, charakterystyczną dla gatunków epickich; 5. Synkretyzm rodzajowy – dzieło łączy w sobie elementy epiki i liryki; 6.Fragmentaryczna kompozycja, pełna luk i niedomówień; 7.Wydarzenia ukazane są niechronologicznie; 8.Świat przedstawiony ukazany jest poprzez pryzmat subiektywnych odczuć narratora, który jednocześnie wprost ocenia postawę i czyny głównego bohatera; 9.Utwór wprowadza czytelnika w świat kultury i tradycji Wschodu; 10.Tytułowy bohater jest jednostką o silnym poczuciu własnej indywidualności i niezależności, samotną i wyobcowaną, buntującą się przeciwko powszechnie uznanym zasadom i normom społecznym.