Franczyza

Istotą franczyzy jest wyjątkowość, oryginalność pomysłu, na którym opiera swoje funkcjonowanie określone przedsiębiorstwo (franczyzodawca). Pomysł ten z reguły wyróżnia jego biznes, jest opatentowany, wypróbowany, daje firmie renomę i popularność. Przedsiębiorstwo działa pod znaną marką. Chcąc rozszerzyć swoją działalność lub zdobyć nowe rynki zbytu, równocześnie nie angażując własnego kapitału przekazuje swój pomysł innym osobom (małym firmom), szkoli je, pozwala zrozumieć, na czym polega jego wyjątkowość. Udostępnia korzystanie z określonego zespołu praw, koncepcji, wiedzy, doświadczenia, określonych procedur i organizacji, dzieli się technikami operacyjnymi (udostępnia receptury) wynikającymi z wieloletniego doświadczenia, potwierdzonego co najmniej roczną działalnością placówki pilotażowej. Franczyza obejmuje całą koncepcję prowadzenia przedsiębiorstwa, która to koncepcja jest stale rozwijana. Biorca pomysłu w zamian angażuje własny kapitał i zobowiązuje się do zachowania tajemnicy i uiszczania stałych, określonych opłat. Staje się właścicielem przedsiębiorstwa, stara się wykorzystać szansę rozwoju, jaką daje mu reputacja i zaufanie, jakim cieszy się franczyzodawca.

Franczyzobiorca decyduje się na prowadzenie biznesu na własne ryzyko, ale pod szyldem franczyzodawcy. Znana marka ma w założeniu gwarantować większą liczbę klientów i zmniejszać istotnie ryzyko bankructwa. Decydując się na współpracę na zasadzie franczyzy obie strony podpisują Umowę narzucającą im wzajemne obowiązki. Podstawowym obowiązkiem franczyzodawcy jest udzielenie licencji na markę i przekazywanie wiedzy o prowadzeniu danego biznesu w sposób stały przez cały okres trwania Umowy, zaś podstawowym obowiązkiem franczyzobiorcy jest przestrzeganie wspólnych dla całej sieci zasad prowadzenie firmy i płacenie opłat franczyzowych. Biorca (franczyzobiorca) może liczyć ze strony dawcy licencji na systemową i systematyczną opiekę – na szkolenia dla siebie i załogi, na kampanie promocyjne wspierające sprzedaż czy na know-how dla danej branży np. wiedzę o specyfice rozliczeń i księgowości. Za tę pomoc franczyzobiorca przekazuje franczyzodawcy tzw. opłatę wstępną za udzielenie licencji i potem - przez cały czas trwania kontraktu - wpłaca na rzecz dawcy pewien procent swoich obrotów. Pieniądze te są wykorzystywane na rzecz całej sieci i służą wszystkim biorcom licencji – są one przeznaczane m.in. na badania marketingowe, opracowywanie nowych produktów i kampanie reklamowe. Franczyzobiorca wykorzystuje w swej działalności doświadczenie, wiedzę i metody działania opracowane przez dawcę licencji. Podstawowe zasady współpracy na zasadzie franczyzy 1.Franczyzodawca jest właścicielem znaku towarowego i marki sieci franczyzowej. 2.Franczyzodawca sam przetestował koncept biznesowy i wykazał jego rentowność. 3.Franczyzobiorca prowadzi punkt pod szyldem franczyzodawcy jako niezależny przedsiębiorca: jego zarobkiem jest zysk osiągnięty na działalności. 4.Franczyzobiorca finansuje zasadniczą część inwestycji w otwarcie punktu i zakup towaru. 5.Franczyzobiorca jest właścicielem mienia znajdującego się w punkcie. 6.Franczyzodawca przekazuje franczyzobiorcy wiedzę jak właściwie prowadzić działalność (know-how). 7.Franczyzobiorca płaci za licencję franczyzową, płaci także miesięczną opłatę franczyzową za korzystanie z know-how (bezpośrednio w formie opłat lub pośrednio w marżach produktów kupowanych od franczyzodawcy). 8.Franczyzobiorca określa ceny towarów lub usług w swoim punkcie. Zysk (jeśli się pojawi) zależy więc nie tylko od wysokości sprzedaży, ale także od ustalonej marży na produktach. 9.Zwykle franczyzobiorca ma pewien wpływ na rodzaj i różnorodność asortymentu w punkcie. 10.Zasady współpracy franczyzodawcy i franczyzobiorcy reguluje umowa franczyzy, a instrukcje jak właściwie prowadzić działalność w ramach franczyzy zebrane są w podręczniku operacyjnym.

Podstawowe korzyści systemu franczyzowego dla dawcy tego systemu to przede wszystkim: • możliwość rozwoju przedsiębiorstwa bez angażowania własnego kapitału lub angażowania kapitału dużo mniejszego niż w przypadku rozwoju przedsięwzięcia na własny koszt; • możliwość wykorzystania skali działania. Tworząc sieć franczyzy dawca systemu może rozwijać się poza miejscem swojej siedziby, maksymalizuje sprzedaż i czerpie z tego korzyści; • szansa na szybszą ekspansję sieci, kolejni franczyzobiorcy angażując swój kapitał będą przyczyniali się do rozwoju całej sieci; • lepsza, bardziej wydajna, praca biorców, którzy pozostają niezależnymi prawnie właścicielami przedsiębiorstwa. Biorcy z natury rzeczy powinni mieć większą motywację niż pracownicy najemni, powinni być bardziej zainteresowani minimalizowaniem kosztów i maksymalizowaniem sprzedaży. Samodzielni biorcy w prowadzeniu własnych placówek są również odpowiedzialni za majątek trwały, prowadzenie spraw pracowniczych itp. Poza korzyściami pewną trudnością dla dawcy może być utrzymanie określonego dla całego systemu standardu sprzedawanej usługi (handlowej, gastronomicznej). Kłopoty mogą wynikać z niesubordynacji biorców, którzy nie stosują reguł i zasad przyjętych w systemie (np. kwestionują obowiązujące standardy asortymentowe). Biorcy mogą mieć kłopoty finansowe i nie zechcą płacić ustalonych opłat. Mogą wyniknąć też problemy natury psychologicznej, np. biorca, który odnosi sukcesy w swoim przedsiębiorstwie, zaczyna się zastanawiać, czy nie dałby sobie rady samodzielnie i czy jeszcze potrzebny jest mu franczyzodawca. Dawca musi mieć świadomość, że w przypadku dokonania niewłaściwego wyboru biorcy, jego cały wysiłek i praca, którą włożył w przeszkolenie biorcy może posłużyć w rzeczywistości w przygotowanie przyszłego konkurenta.

Obowiązki franczyzodawcy

Dawca (organizator systemu) ma wiele obowiązków wobec swoich biorców, obowiązków zarówno w trakcie tworzenia przedsiębiorstwa biorcy, jak i dalszego działania w systemie. Przede wszystkim dawca powinien:

1. posiadać formalne prawo do używania nazwy handlowej swojej sieci, znaku handlowego lub innych, wyróżniających znaków identyfikacyjnych, aby móc udzielić biorcy zgody na ich używanie. Jest to bardzo poważny obowiązek, wiąże się bowiem z udzielaniem biorcy prawa pełnego korzystania z renomy własnego przedsiębiorstwa, a także przyjęcia na siebie ryzyka uszczuplenia tej renomy w przypadku niepowodzenia. Toteż poza formalnym prawem do używania znaku, znak ten i wizerunek jego przedsiębiorstwa musi spełniać bardzo konkretne i specyficzne wymagania;
2. móc zagwarantować ciągłe dostawy wyrobów, półfabrykatów poprzez własną ofertę lub pośrednictwo czy rekomendację wskazanych dostawców;
3. ujawnić swoje tajemnice zawodowe, które wypracował w swoim przedsiębiorstwie i które będą miały podstawowe znaczenie dla sukcesu całego przedsięwzięcia, ale również zastrzec nieujawnianie ich przez biorcę osobom trzecim. Mogą obejmować one: zasady organizacyjne, receptury, źródła dostaw, zasady obsługi klienta, zasady prowadzenia promocji itd.;
4. zapewnić stałą opiekę organizacyjną i szkoleniową zarówno w zakresie rozruchu przedsięwzięcia, jak i w czasie dalszej współpracy. Obejmuje ona m.in. pomoc polegającą na wskazaniu źródeł materiałów i podstawowych wykonawców, pomoc przy prowadzeniu prac nad aranżacją placówki (sklepu, restauracji czy punktu usługowego), stałe szkolenia;
5. prowadzić globalną kampanię reklamową na rzecz całej sieci;
6. prowadzić badania rozwojowe, w tym w zakresie organizacyjnym, marketingowym, reklamowym i dzielenie się ich wynikami z franczyzobiorcami;
7. wykazać się efektami prowadzenia swej działalności w odpowiednio długim czasie.

Świadomość wielu obowiązków powinna obligować dawcę do: opracowania dobrej i sprawdzonej w jednostkach pilotażowych koncepcji działania i w jej ramach określenia przedmiotu franczyzy, określenia terytorium działania biorcy, warunków, jakie musi spełniać przedsiębiorstwo biorcy i on sam (jego predyspozycje zawodowe), procedury doboru biorców. Dawca powinien określić swoje źródła dochodów, system zaopatrzenia, system sprawozdawczości i procedury kontrolne. Dawca powinien opracować: podręcznik operacyjny, pakiet franczyzy, sposób jego promocji, a następnie sposób sprzedaży licencji. Powinien zapewnić niezbędnych pracowników, którzy będą sprzedawać licencję i w dalszej perspektywie sprawować nadzór nad pracą sieci. Do obowiązków dawcy należy również przygotowanie umowy franczyzowej i procedur jej negocjowania.

Przykładowe szanse i zagrożenia oraz silne i słabe strony przedsiębiorstw – potencjalnych dawców franczyzy

Szanse • wzrost siły nabywczej, • wzrost możliwości korzystania z usług firm doradczych, logistyki itp. • usprawnienia logistyki, • usprawnienia współpracy z dostawcami, • zróżnicowanie i poprawa jakości oferty podażowej, • rozwój technologii – wprowadzenie nowych produktów na rynek, • nowe preferencje nabywców (odnoszące się do stylu życia).

Zagrożenia • wzrost intensywności konkurencji zarówno na rynku branżowym, jak i w obrębie rynku franczyzowego, • zmiana potrzeb i preferencji dotychczasowych klientów, • spadek siły nabywczej ludności.

Silne strony • wyraźne logo i system identyfikacji wizualnej, • szczególna atmosfera zakupów w jednostce handlowej lub świadczącej usługi (w jednostce usługowej), • stałe grono nabywców towarów/usług (lojalni nabywcy), • odpowiednio długi czas funkcjonowania na rynku, • kwalifikacje marketingowe zatrudnionego personelu.

Słabe strony • brak jasno określonego wizerunku firmy, • zbyt krótka obecność na rynku, • mało precyzyjnie zdefiniowana oferta towarowo- usługowa, • niski poziom obsługi, • niedostateczne kwalifikacje zatrudnionych, • niedostateczna wiedza potencjalnego dawcy na temat współpracy w systemie franczyzy, • brak dostatecznych informacji o rynku.

Franchising to sposób na biznes, a prowadzenie własnej działalności to najlepsza droga do dobrych zarobków przy równoczesnej satysfakcji z wykonywanej pracy. Franczyza daje ogromne możliwości przy wyborze systemu z różnorodnych branż. Każdy na pewno znajdzie taki system, który będzie łączył się z jego hobby oraz pasją. Trzeba przyznać, że za bardzo dużą częścią sieci franczyzowych stoi realny sukces. W końcu to ktoś na swoim pomyśle zarobił pieniądze, a teraz dzieli się tym pomysłem i gotowymi rozwiązaniami z innymi, oczywiście za odpowiednią opłatą. Nie można być jednak w pełni przekonanym do wszystkich rozwiązań i warto przed przystąpieniem do sieci bardzo skrupulatnie przeanalizować oferty. Biorca musi mieć świadomość, że w ramach umowy franczyzowej ma prawo liczyć na opiekę ze strony dawcy. W skład tej opieki będą wchodzić szkolenia, kampanie promocyjne oraz przekazanie podręcznika operacyjnego i potrzebnego know-how. Dawca licencji daje przede wszystkim swoją markę i metodę prowadzenia przedsiębiorstwa. Znana marka nie musi jakoś szczególnie utrwalać się w świadomości klientów. Wręcz przeciwnie, działa ona od początku jak magnez, przez co klient od razu korzysta z danego punktu i nie musi się do niego przekonywać. Biorca musi pamiętać, że punkt, który prowadzi, jest samodzielny w ramach sieci, ale musi on przestrzegać norm i reguł ustalonych przez twórcę systemu, które wynikają z umowy między partnerami. Każda umowa jest ustalana indywidualnie i wchodząc w biznes franczyzowy warto ją negocjować, ponieważ istnieje wtedy realna szansa, że nasze warunki wejścia do sieci będą dużo bardziej atrakcyjnie niż mogło się to wydawać na początku. Franczyzobiorca powinien wiedzieć, że działalność w sieci i prowadzenie własnego biznesu pod znaną marką to nie tylko zarobek. Ludzie wybierając biznes powinni kierować się swoimi umiejętnościami, talentami i kompetencjami, a nie tylko chęcią łatwego zysku. W przypadku kogoś, kto kieruje się pozytywnymi aspektami, jest zdeterminowany i podchodzi do swojej pracy z pasją, brak dogłębnej wiedzy nie będzie w przypadku franczyzy przeszkodą, a czasem może być nawet zaletą. Takie braki w wiedzy zostaną szybko uzupełnione przez programy szkoleniowe, które skierowane są nie tylko do biorcy, ale i do jego pracowników. Każdy biorca otrzymuje podręcznik operacyjny, w którym zapisane jest, jak prowadzić konkretną działalność we franczyzie, co w jeszcze większym stopniu rozwiewa wiele wątpliwości. Przed przystąpieniem do sieci warto jednak przeanalizować wszystkie trudne i uciążliwe aspekty franczyzy. Franczyza nie jest dla każdego, a związek między partnerami franczyzowymi to zaufanie, ale oparte na ciągłej kontroli. Biorca musi przyjąć do wiadomości, że czeka go obowiązek utrzymywania wysokich standardów, ponieważ każdy pojedynczy punkt sieci tworzy wizerunek całej grupy. Franczyza jest to biznes, w którym - jak w każdym innym - bez aktywności przedsiębiorcy osiągnięcie sukcesu będzie niemożliwe. Franczyza to nie rynek akcji giełdowych i nie można tutaj kierować się wskaźnikami finansowymi tak typowymi dla rynku kapitałowego, jak stopa rentowności czy okres zwrotu. Franczyza to planowanie przyszłości i własnej kariery zawodowej. Biorcy licencji muszą lubić własną pracę i się w niej realizować. Wszystkie przedsięwzięcia gospodarcze wiążą się z ryzykiem i również franczyza nie należy tutaj do wyjątków.

Spis literatury:

1. Barbara Pokorska „Przedsiębiorca w systemie franczyzowym” Warszawa 2004
2. Strona internetowa http://franchising.pl/abc-franczyzy/