Oświecenie było okresem w dziejach kultury europejskiej. Jego filozofia ukształtowała się pod wpływem idei racjonalizmu, empiryzmu i antydogmatyzmu, a także nauk ścisłych. Oświecenie było przepełnionym ideą postępu wiekiem rozumu, traktowanego jako narzędzie poznania świata i krytyki tradycyjnej wiedzy. W oświeceniowej myśli społeczno - politycznej ważną funkcję pełniły: liberalna koncepcja jednostki, pojęcie umowy społecznej, konstytucji, podziału władz oraz rządów prawa. Dużo uwagi poświęcano też definicji i kształtowi państwa.

Państwo jest suwerenną organizacją polityczną społeczeństwa zamieszkującego terytorium o określonych granicach. Jego głównym składnikiem jest hierarchiczna władza publiczna, dysponująca wobec obywateli aparatem przymusu. Z pojęciem państwa nierozerwalnie związane jest pojęcie jego „ustroju”, czyli metody sprawowania rządów i ogólnej „koncepcji państwa”. Opracowaniem tej właśnie „koncepcji” zajmowało się wielu oświeceniowych filozofów i myślicieli.

John Locke uważał, że człowiek powinien zabiegać o realizację własnych interesów i kierować się rozumem, opowiadał się za tolerancją religijną i stwierdzał, że wiara jest przedmiotem sumienia jednostki i nie może być narzucana przez władzę. Swoją koncepcję państwa wywodził z umowy społecznej. Był zwolennikiem podziału władzy oraz rządu działającego w określonych prawem granicach. Uważał, że władza, która przekracza swoje uprawnienia, prowokuje słuszny opór obywateli i rewolucję. Opracował więc koncepcję państwa liberalnego, nie krępującego inicjatywy gospodarczej obywateli i opartego na zasadach tolerancji i poszanowania własności.

Hume, nawiązując do tradycji brytyjskiego empiryzmu i podkreślając wielką rolę doświadczeniu i obserwacji w budowaniu nauki o człowieku, społeczeństwie i państwie, najprawdopodobniej usiłuje przeciwstawić się skrajnemu, oderwanemu od realiów racjonalizmowi, który uniemożliwiłby osiągniecie owego zasadniczego celu, jakim jest oświecenie ludzkości i wzbogacenie jej życia nowymi odkryciami i technologiami. Zdaniem angielskiego filozofa natura okazała się okrutna dla człowieka, obciążyła go bowiem niezliczonymi potrzebami i pragnieniami, które musi zaspokoić w sposób bezwzględny dla swojej egzystencji, a jednocześnie dała mu skromne środki na zaspokojenie tych potrzeb, co często prowadziło i prowadzi do waśni między ludźmi. Przez to, że łączymy swe siły, moc nasza się wzmaga. Dzieląc zatrudnienia, zwiększamy naszą sprawność. Pomagając sobie wzajemnie, mniej jesteśmy wystawieni na los i przypadek. Dzięki tej dodatkowej mocy, sprawności i bezpieczeństwu życie społeczne staje się korzystne dla człowieka.

Hume wyróżnia trzy rodzaje dóbr, jakie mamy: wewnętrzne zadowolenie naszych umysłów, zewnętrzne przymioty naszego ciała oraz zadowolenie z rzeczy jakie zdobyliśmy na własność naszą pilnością i pracą. Ale jednocześnie stwierdza, że najmniej bezpieczni jesteśmy gdy chodzi o owe dobra zewnętrzne. Ze względu na ich niewystarczającą ilość, a także egoizm i chciwość tych, którzy zapominają o potrzebach innych ludzi, o tym, że własność prywatna nie powinna gwałcić praw sprawiedliwości i słuszności moralnej. Home jest stawiany w rzędzie wielkich humanistów walczących o najważniejsze wartości ludzkie takie jak wolność, sprawiedliwość. Rousseau z kolei podejmuje próbę wyjaśnienia genezy społeczeństwa, natury człowieka, istoty własności, przemocy, władzy politycznej. Usiłował także sformułować wskazania służące ich racjonalnemu widzeniu i doskonaleniu stosunków społecznych. On twierdził, że umowa, na której opiera się władza, ustawodawstwo i inne środki służące do kierowania państwem, chroni przed totalitaryzmem, który przekreśla prawa człowieka, odbiera mu jego autonomię. Dzięki temu, że zawarto ją dobrowolnie, człowiek stał się obywatelem, współustawodawcą i współrządcą organizmu państwowego. Wpływa na los państw i władzy, którą może zmienić, jeśli nie respektuje ona jego praw i wolności, nie dąży do dobra i szczęścia wszystkich żyjących w państwie mieszkańców i ich bezpieczeństwa. Jego idee wolności, równości i braterstwa - były najważniejszymi hasłami rewolucji francuskiej w 1789 roku. Wychodził także z założenia, że wszyscy ludzie rodzą się wolni, tylko siła i podłość utworzyły niewolników. Wzorem wielu poprzedników Rousseau usiłuje również określić obraz państwa i jego wpływ na sprawę bezpieczeństwa. Proponuje, aby nie było ono ani zanadto wielkim i mogło być dobrze rządzone, ani zanadto małym i mogło się samodzielnie utrzymać, istnieje bowiem pewne maksimum siły, przekroczenie którego przynosi raczej straty niż korzyści. Nadmierny obszar państwa, twierdzi filozof, sprzyja rozluźnieniu się więzi społecznych, zmniejszaniu poczucia wspólnoty, nasileniu się sprzeczności etnicznych i kulturowych, pojawieniu się tendencji odśrodkowych, co utrudnia zachowanie porządku i bezpieczeństwa wewnętrznego oraz zewnętrznego. Diderot z kolei jako filozof, przedstawiciel francuskiego Oświecenia, współtwórca Wielkiej Encyklopedii i autor innych wspaniałych prac, stał na stanowisku, że filozofia i nauka tylko wtedy okażą swoją moc, kiedy staną się użyteczne dla człowieka. Pozwolą mu lepiej poznać przyrodę i społeczeństwo oraz wskażą drogi prowadzące do szczęścia. Cele te są możliwe do osiągnięcia bowiem dysponujemy trzema głównymi środkami: obserwacją natury, refleksją i doświadczeniem. Obserwacja gromadzi fakty; refleksja je kojarzy; doświadczenie sprawdza rezultat owego kojarzenia. Wszystkie te środki, o ile są rzetelne i dokładne, prowadzą do poznania prawdy, do eliminacji błędnych poglądów i zabobonów stanowiących jedno z głównych źródeł nieszczęść trapiących ludzi. Diderot, stara się uprzystępnić prawdziwą wiedzę jak największej liczbie obywateli, wyraża nieustanną troskę o oświecenie ludzi i udoskonalenie ich zdolności poznawczych, mając nadzieję, że przyczynią się one do przezwyciężenia chaosu, do udoskonalenia stosunków społecznych, które zapewnią pokój i bezpieczeństwo. Potępia wojny prowadzone w interesach panujących dynastii, wyniszczające gospodarkę, rujnujące handel i warstwy nieuprzywilejowane. Sprzeciwiał się także wciąganiu obywateli siłą do wojska, podkreślając równocześnie, że wielkie namiętności mogą prowadzić do wielkich czynów, podczas gdy umiarkowane czynią ludzi pospolitymi, tj. do poświęceń w imię ocalenia ojczyzny, udzielenia pomocy przyjacielowi.
Stanisław Leszczyński uznawał pokój za coś naturalnego, ugruntowanego w ludzkiej świadomości, gwarantujący bezpieczeństwo i rozwój narodów. Właśnie Leszczyński wypowiadał myśl, że zbyt późno myśleć o pokoju w czasie toczącej się wojny, lecz trzeba o niego zabiegać w czasie gdy wojna jeszcze nie wybuchła. Był za tym, aby istniała równowaga tworzona przez stałą aktywność polityczną i dyplomatyczną w celu zawierania różnych przymierzy pomiędzy suwerennymi władcami. Utrzymaniu równowagi sprzyjać miały państwa republikańskie tworzące swoją ligę pokoju, które z natury rzeczy nie są skłonne do szukania chwały w zdobyczach wojennych. Państwa, nastawione na współżycie pokojowe, powinny zawrzeć między sobą pakt,, wieczystego przymierza’’ i czuwać nad przestrzeganiem prawa w stosunkach międzynarodowych.