wiersz "Do przyjaciół Moskali" Adam Mickiewicz

Wiersz “Do przyjaciół Moskali” Adama Mickiewicza już w tytule zawiera ideę solidarności z narodem rosyjskim, który bliski jest podmiotowi lirycznymi ze względu na podobieństwo sytuacji, wynikającej z despotycznych rządów cara. Utwór poświecony jest pamięci tych wszystkich, którzy znają cierpienia ze stosiny władzy carskiej i którzy próbowali z nią walczyć. W utworze odnajdziemy ślady wydarzeń z życia samego poety, zesłanego po procesie filomatów i filaretów na prowincjonalną wieś w 1824 roku. W Petersburgu nawiązał on znajomość z działaczami ruchu oporu - K.

Wiersz “Do przyjaciół Moskali” Adama Mickiewicza już w tytule zawiera ideę solidarności z narodem rosyjskim, który bliski jest podmiotowi lirycznymi ze względu na podobieństwo sytuacji, wynikającej z despotycznych rządów cara. Utwór poświecony jest pamięci tych wszystkich, którzy znają cierpienia ze stosiny władzy carskiej i którzy próbowali z nią walczyć.

W utworze odnajdziemy ślady wydarzeń z życia samego poety, zesłanego po procesie filomatów i filaretów na prowincjonalną wieś w 1824 roku. W Petersburgu nawiązał on znajomość z działaczami ruchu oporu - K.F. Rylejewem i A.A. Bestużewem.

Utwór otwiera wspomnienie przyjaciół, którzy ze względu na tyranię cara odeszli. Przypomina ich cierpienia w więzieniach, na zesłaniu, ich śmierć. Wraca także obraz Rylejewa i Bestużewa. Pierwszy był artystą - zajmował się poezją - i głębokim patriotą, o czym świadczy jego udział w ruchu dekabrystów i przywódcza rola w walkach powstańczych 1825 roku. Został on przedstawiony w następujący sposób:

“(…) Szlachetna szyja Rylejewa

Którąm jak bratnią ściskał, carskimi wyroki,

Wisi do hańbiącego przywiązana drzewa”.

Został skazany na śmierć przez powieszenie, a wyrok wykonano. Pojawiają się złowieszcze słowa: “Klątwa ludziom, co swoje mordują proroki”. Wyrażają one jednak przekonanie w istnienie sprawiedliwości i władzy silniejszej od carskiej.

Podmiot liryczny przypomina także okoliczności śmierci Bestużewa - żołnierza i literata. W 1825 roku stał on na czele oddziałów rewolucyjnego wojska, których opór jednak został złamany bardzo szybko przez przeważające siły carskie. Skutki tego działania dla Bestużewa przedstawione zostały w następujących słowach: “(…) ta ręka od pióra i broni

Oderwana, i car ją do taczki zaprzągnął;

Dziś w minach ryje, skuta obok polskiej dłoni.”

Ale są kary gorsze, trudniejsze do zniesienia, bo uwłaczające godności człowieka, niezgodne z jego przekonaniami, jak urząd, łaska, czy order carski. Najbardziej podłe jest jednak zginanie karku przed carem i jego pomocnikami. Pojawia się tu zatem pojęcie wolności - ale podkreśla się, że od tej zewnętrznej ważniejsza jest duchowa - poczucie niezależności, które zależy tylko od nas samych, od naszej siły i hartu ducha. I jest podstawą dążenia do niepodległości narodu. Stąd słowa:

“(…) te pieśni żałosne(…)

Niech wam zwiastują wolność, jak żurawie wiosnę”.

Podmiot liryczny wyznaje, że sam doświadczył sytuacji “w okuciach”, kiedy nie mógł wyznać otwarcie swoich myśli. Możliwe to było tylko w gronie bliskich:

“Lecz wam odkryłem tajnie zamknięte w uczuciach

I dla was miałem zawsze gołębią prostotę”.

Wiersz jest dowodem solidarności i zrozumienia trudnej sytuacji Rosjan:

“Żrąca jest i paląca mojej gorycz mowy,(…)

Niech żre i pali, nie was, lecz wasze okowy.”

Ale jest także wyrazem świadomości natury rosyjskiej - duszy tego narodu. Tragizm bowiem naszych sąsiadów polega na uległości wobec niesprawiedliwych rządów, bo rodacy cara mają zakorzenione przekonanie o hierarchiczności układów w państwie i wypływające z tego przyzwyczajenie do posłuszeństwa. Dlatego niemożliwe jest wzajemne zrozumienie obu narodów, mimo iż podmiot liryczny solidaryzuje się z braćmi Rosjanami. Idealnie ilustruje to jego porównanie zarzutów, które mogą go za to spotkać do szczekania psa, który przywykł do tego stopnia do niewoli, że zaatakuje tego, kto będzie chciał mu zdjąć obrożę.

Temat władzy caratu i jego konsekwencji był na tyle aktualny dla Mickiewicza, że podejmował go wiele razy - jest obecny w większości jego utworów - bądź to bezpośrednio, bądź to przez aluzje, czy odniesienia. W “Panu Tadeuszu” pojawia się postać kapitana Rykowa, który jest o tyle pozytywna postacią, że podziwia próby wyzwolenia narodu polskiego. III część “Dziadów” przybliża osobę Bestużewa, idealisty, który mimo iż jest synem narodu rosyjskiego pragnie aktywnie przeciwdziałać despotyzmowi carskiemu. Po lekturze tego fragmentu dramatu zostaje też w pamięci kreacja senatora Nowosilcowa, okrutnego, nieludzkiego tyrana, czego dowodem jest zajście z panią Rollison i doprowadzenie do śmierci jej syna. Pewnym uzasadnieniem (ale nie usprawiedliwieniem) jego działań jest strach. Sen Senatora o skutkach przychylności i nie cara jest tego najlepszym dowodem. Senator wie, że jest ciągle zdany na jego łaskę, uzależniony.

Ale w wielu utworach Mickiewicz podkreśla absurdalne oddanie Rosjan carowi, który ich niszczy. Pokazuje, ze współdziałają oni w procesie samozniszczenia. “Droga do Rosji”, " Petersburg", “Przegląd wojska” -przynoszą takie refleksje.

Mickiewicz podejmował sprawy nurtujące jego współczesnych. Jedna z najważniejszych i najtrudniejszych była kwestia rosyjska. Naród ten rozumiany jako ciemiężyciel, wróg, zaborca, stawał się bliski przez wspólne doświadczenie krzywdy. Ale ponieważ w naturze Rosjan w przeciwieństwie do Polaków nie leży walka o niepodległość tym bardziej na uwagę zasługują jednostki, które tą walkę podejmowały. Utwór “Do przyjaciół Moskali” jest hołdem złożonym wyjątkowym ludziom, którzy osiągnęli świadomość tego, co się dzieje wśród podległych carowi i podjęli walkę - nie tylko z despotyzmem, ale z wielowiekowymi, nie do końca uświadomionymi przekonaniami swoich rodaków, które ich niszczyły.