ROZDZIAŁ III METODOLOGIA BADAŃ WŁASNYCH

3.1 Przedmiot i cel badań

Istotnym elementem w prowadzeniu badań jest ustalenie przez badacza  przedmiotu i celu badań. Metodologia określa przedmioty badań naukowych  jako obiektywnie  istniejące, poddające się pomiarowi zjawiska. W badaniach jakościowych przedmiotem badań może być problematyka  związana z ocenami, wartościami, przeżyciami. Podejście jakościowe pozwala na podejmowanie zagadnień, które dotyczą poszczególnych ludzi, jednostkowych przypadków, zjawisk złożonych treściowo i znaczeniowo, jak np. styl życia. T. Pilch badaniem naukowym nazywa wieloetapowy proces zróżnicowanych wewnątrz działań mających zapewnić nam obiektywne, dokładne i wyczerpujące poznanie wybranego wycinka rzeczywistości przyrodniczej, technicznej, społecznej lub kulturowej. Przebiega ono zawsze w zasadniczym swoim toku, w ten sposób, że wychodząc od działania praktycznego, od bezpośredniego doświadczenia, od tego, co obserwowalne, przechodzi ponownie  do praktyki poprzez etap pośredni - uogólniane poznanie. Przedmiot badań zależy od rodzaju przeprowadzonych przez nas badań. Według W. Okonia przedmiotem badań pedagogicznych jest przede wszystkim świadoma działalność pedagogiczna, a więc procesy wychowania i nauczania, samowychowania i uczenia się, ich cele, treść, przebieg, metody, środki i organizacja. J. Gnitecki (opierając się na analizie H. Komorowskiej) określa przedmiot badań  jako pewne zjawisko mieszczące się w problematyce teorii i praktyki danej subdyscypliny pedagogicznej i wyodrębnione w celach. Zdaniem W. Zaczyńskiego przedmiot badań to świadoma działalność pedagogiczna, a więc procesy wychowania  i nauczania, samowychowania i uczenia się, przebieg, metody, środki i organizacje. Przedmiotem moich badań jest wpływ przedszkola na funkcjonowanie dzieci czteroletnich w opinii rodziców. Przed przystąpieniem do badań należy określić ich cele. Wszelka  działalność  ludzka, jeżeli ma być skuteczna, musi być celowa. Działania, w których nie zostały określone żadne cele, z natury skazane są na niepowodzenia.  W procesach badawczych formułuje się cele: poznawcze, teoretyczne i praktyczne. Cel poznawczy wiąże się z opisem, wyjaśnieniem i przewidywaniem zjawisk pedagogicznych, natomiast cel teoretyczny związany jest między innymi z opracowaniem  teoretycznego lub empirycznego modelu zajęć dydaktyczno – wychowawczych, który następnie będzie uzasadniony lub weryfikowany w pracy badawczej. Cel praktyczny pozwala opracować dyrektywy pedagogiczne, praktyczne wskazówki kierowane do nauczycieli. Zdaniem M. Łobockiego, celem badań jest poznanie prawdy, czyli ujawnienie stosunkowo obiektywnego staniu rzeczy i to bez względu na przykre następstwa, jakie może spowodować ono w życiu badacza. Chodzi tu zarówno o poszukiwanie i odkrywanie prawdy naukowej, jak i jej opisywanie (głoszenie). Celem badań W. L. Neuman określa podejście uwzględniające przede wszystkim treści uzyskane w badaniach oraz ich pragmatyczne, operacyjne znaczenie. J. Such z kolei uważa, że zasadniczym celem poznania naukowego jest zdobycie wiedzy maksymalnie ścisłej, maksymalnie pewnej, maksymalnie ogólnej, maksymalnie prostej o maksymalnej zawartości informacji. Według W. Zaczyńskiego cel badań  to określenie tego, do czego zmierza badacz, co pragnie osiągnąć w swoim działaniu, natomiast J. Gnitecki pojmuje cel badań jako rodzaj zamierzonego efektu, do którego ma doprowadzić działalność badacza  T. Pilch pisze, że celem poznania naukowego jest zdobycie wiedzy maksymalnie ścisłej, maksymalnie pewnej, maksymalnie ogólnej, maksymalnie prostej, o maksymalnej zawartości informacji. Celem badań przedstawionych w mojej pracy jest określenie poziomu wpływu przedszkola na funkcjonowania dzieci czteroletnich.

3.2 Problemy badawcze

Właściwe sformułowanie problemów jest niezbędne dla prawidłowej organizacji procesu badawczego. 
M. Łobocki uważa, że problem badawczy to, tyle, co pewne pytanie lub zespół pytań, na które odpowiedzi ma dostarczyć badanie. Problem badawczy to pytanie precyzyjnie określające cel badań oraz ujawniające braki w wiedzy na dany temat. Stanowi uszczegółowienie celu badań, ponieważ umożliwia dokładniejsze poznanie tego, co będzie badane . 
W ujęciu T. Pilcha problem w stosunku do sformułowanego wcześniej przedmiotu badań stanowi radykalne uściślenie i ukierunkowanie naszych zainteresowań’.
Metodolodzy wyodrębniają kilka rodzajów problemów badawczych:
- problemy naukowo-badawcze,
- problemy subiektywnie badawcze,
- problemy dotyczące właściwości zmiennych,	
- problemy relacji między zmiennymi,
- problemy w postaci pytań rozstrzygnięcia,
- problemy w postaci pytań dopełnienia.
Problemy powinny być sformułowane prosto, jasno i wyczerpująco. Nie należy nadużywać pytań rozstrzygnięcia. Częściej trzeba stosować problemy badawcze zaczynające się od słów „jak”, „ile”, „jakie”. 
Niniejsza praca ma na celu uzyskanie odpowiedzi na główny problem badawczy, którym jest pytanie: Jak przedszkole wpływa na poziom funkcjonowania dzieci czteroletnich?
Określono następujące problemy badawcze:

Jakie jest nastawienie badanych dzieci do przedszkola? W jakim stopniu przedszkole wspiera rozwój dzieci? W których aspektach dzieci wykazują największe zmiany? Czy przedszkole spełnia oczekiwania rodziców w wychowywaniu dziecka? Jakie są największe korzyści z pobytu dziecka w przedszkolu?

3.3 Metody, techniki i narzędzia badawcze

Następny etap procesu badawczego to wybór metod, technik i narzędzi badawczych. Problemy, które nurtują  badaczy,  rozwiązywane  są  metodami  ogólnie  zalecanymi,  tzw. postulowanymi, są one  zespołem  ogółu założeń dotyczących  celowych  czynności  i  środków. Słowo „metoda” pochodzi od greckiego słowa „methodos” i oznacza dokładnie „badanie”, co jednak w zależności od przedmiotu, celu, sposobu badań może okazać się pojęciem niejednoznacznym. Często przytaczanym wyjaśnieniem metody badawczej jest definicja A. Kamińskiego mówiąca, że jest to ,,zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych obejmujących najogólniej całość postępowania badacza, zmierzającego do rozwiązania określonego problemu naukowego’’. Podstawowa klasyfikacja opiera się na wyróżnieniu metod badawczych w znaczeniu węższym oraz szerszym. Węższe spojrzenie na pojęcie metody badawczej zakłada wyłącznie udzielanie odpowiedzi na podstawowe pytanie badawcze, podczas gdy w szersze znaczenie obejmuje szereg czynności badawczych, takich jak formułowanie pytań, założeń badawczych, udzielanie odpowiedzi na wcześniej postawione pytania. Ogólnie rzecz ujmując, metodą badawczą można nazwać „typowe i powtarzalne sposoby zbierania, opracowywania, analizy i interpretowania danych empirycznych, służące do uzyskania maksymalnie uzasadnionych odpowiedzi na stawiane pytania badawcze”.  Według S. Juszczyka metoda badawcza to: „określony i powtarzalny sposób zbierania pewnego typu informacji, które są niezbędne do zweryfikowania postawionych na wstępie hipotez i rozwiązania danego problemu empirycznego”. Zdaniem K. Konarzewskiego: „metoda to po prostu sposób osiągnięcia celu”. T. Pilch metody badań określa jako zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych, obejmujących najogólniej całość postępowania badacza, zmierzającego do rozwiązania określonego problemu naukowego. Wyróżnia cztery podstawowe metody badawcze, a mianowicie: -eksperyment badawczy, -monografia pedagogiczna,

• metoda indywidualnych przypadków, -metoda sondażu diagnostycznego.  M. Łobocki z kolei podaje, że metody badań są raczej ogólnie zalecanymi sposobami rozwiązywania nurtujących badacza problemów. Wyróżnia on następ ujące metody badań: -metodę obserwacji, -metodę szacowania, -metodę eksperymentu pedagogicznego, -metodę testów osiągnięć szkolnych, -metodę socjometryczna, -metodę analizy dokumentów, -metodę sondażu, -metodę dialogowa, -metodę biograficzna. W badaniach naukowych stosuje się zazwyczaj dwie lub trzy metody jednocześnie. Stwarza to możliwości lepszego poznania zjawiska oraz spojrzenie na dany problem z różnej perspektywy. W mojej pracy wykorzystałam metodę sondażu diagnostycznego. Wg Pilcha metoda sondażu diagnostycznego jest sposobem gromadzenia wiedzy o atrybutach strukturalnych i funkcjonalnych oraz dynamice zjawisk społecznych, opiniach i poglądach wybranych zbiorowości, nasilaniu się i kierunkach rozwoju określonych zjawisk i wszelkich innych zjawiskach instytucjonalnie nie zlokalizowanych – posiadających znaczenie wychowawcze – w oparciu o specjalnie dobraną grupę reprezentującą populację generalną, w której badane zjawisko występuje. T. Pilch zwraca uwagę na rozróżnienie metody badawczej od techniki badawczej. Ta pierwsza zawiera w sobie szereg działań o zróżnicowanym charakterze, podczas gdy technika badawcza „ogranicza się do czynności pojedynczych lub pojedynczo-jednorodnych”. A. Kamiński definiuje pojęcie technik badawczych jako czynności praktycznych, regulowanych starannie wypracowanymi dyrektywami, pozwalającymi na uzyskanie optymalnie sprawdzalnych informacji, opinii, faktów. T. Pilch do najczęściej stosowanych technik w badaniach pedagogicznych zalicza: -obserwację, -wywiad, -ankietę, -badanie dokumentów, -analizę treści, -techniki projekcyjne. W mojej pracy zastosowałam techniki badawcze odpowiadające metodzie sondażu diagnostycznego, a mianowicie wywiad i ankietę. Wywiad jest rozmową pomiędzy dwiema osobami, lub badającym i grupą osób, według wcześniej opracowanych pytań lub w oparciu o specjalny kwestionariusz. Wywiad służy do poznawania faktów, opinii i postaw danej zbiorowości. Materiał, który można uzyskać przez wywiad, pozwala na analizę układów i zależności między zjawiskami. Ważnym warunkiem przeprowadzenia wywiadu są poprawnie przygotowane dyspozycje. Można nazwać je mianem kwestionariusza, kiedy jest to zestaw pytań, które zbudowane są według specjalnych zasad. Ankieta jest techniką gromadzenia informacji polegająca na wypełnieniu najczęściej samodzielnie przez badanego specjalnych kwestionariuszy na ogół o wysokim stopniu standaryzacji w obecności lub częściej bez obecności ankietera. Pytania, które znajdują się w ankiecie, są konkretne, ścisłe oraz jednoproblemowe. Ankieta, najczęściej składa się z pytań zamkniętych oraz pytań zaopatrzonych w zestaw wszelkich, możliwych odpowiedzi (tzw. kafeterie). Ze względu na stopień kategoryzacji narzędzie te jest podstawą kontaktu badanego z badającym. Ankieta wypełniona może być przez respondenta lub przez badającego. Jej wypełnienie jest bardzo proste, należy podkreślić właściwą odpowiedz lub postawienie określony znak przy proponowanej odpowiedzi. Technika badań to czynność, która angażuje badacza, osobę przeprowadzającą badanie, a także innych ludzi związanych z przeprowadzanym badaniem. Narzędziem badawczym nazywamy zaś każdy przedmiot służący do realizacji wybranej techniki badań. Takim przedmiotem może być kwestionariusz do ankietowania, robienia wywiadów, skale do testowania, arkusz do opisu, dyktafon, a nawet długopis czy ołówek. Każda technika posługuje się zestawem różnych narzędzi badawczych, czyli przedmiotami służącymi do zrealizowania wybranej techniki badań. T. Pilch i T. Bauman, podkreślają, że ,,o ile technika badawcza ma znaczenie czasownikowe i oznacza czynność, np. obserwowanie, prowadzenie wywiadu, to narzędzie badawcze ma znaczenie rzeczownikowe i służy do technicznego gromadzenia danych z badań. W mojej pracy wykorzystałam narzędzia badawcze w postaci kwestionariusza ankiety oraz kwestionariusza wywiadu. Ankieta, jest techniką gromadzenia informacji polegającą na wypełnieniu najczęściej samodzielnie przez badanego specjalnych kwestionariuszy na ogół o wysokim stopniu standaryzacji w obecności lub częściej bez obecności ankietera. Jest to szczególny przypadek wywiadu. Badania ankietowe mają charakter masowy i mogą dotyczyć wąskiego zagadnienia bądź problemu szerszego, ale rozbitego na kilka zagadnień bardziej szczegółowych. Jest narzędziem poznania cech zbiorowości, faktów, opinii o zdarzeniach, danych liczbowych. W ankiecie mogą znajdować się pytania zamknięte oraz zaopatrzone w tzw. kafeterię, czyli zestaw wszelkich możliwych odpowiedzi. Kafeterie mogą być:
• zamknięte czyli jest to ograniczony zestaw możliwych odpowiedzi,
• półotwarte, czyli taki zestaw możliwych do wyboru odpowiedzi, które zawierają jeden punkt oznaczony zazwyczaj słowem „inne”, które pozwala na zaprezentowanie własnej odpowiedzi, jeśli nie mieści się w żadnym zaproponowanym sformułowaniu,
• dysjunktywne, czyli wykluczające,
• koniunktywne, czyli pozwalające na wybranie kilku możliwych odpowiedzi. Kwestionariusz ankiety, skierowany do rodziców dzieci czteroletnich składał się z dwóch części: pierwsza część zawierająca 3 pytania dotyczyła wieku i wykształcenia rodziców oraz płci dziecka, natomiast druga część ankiety złożona była z 14 pytań. W ankiecie przeważały pytania o charakterze półotwartym (dziesięć pytań), w dalszej kolejności pojawiły się pytania otwarte (trzy pytania) oraz zamkniete (dwa pytania). Wszystkie pytania należały do kategorii pytań dysjunktywnych. Wywiad, który jest rozmową między badaczem a respondentem lub respondentami według opracowanych wcześniej dyspozycji lub w oparciu o specjalny kwestionariusz . Służy głównie do poznawania faktów, opinii i postaw danej zbiorowości. Przedmiotem wywiadu jest uzyskanie informacji. Warunkiem przeprowadzenia dobrego wywiadu jest zaufanie, szczerość i przychylność badanego. Kwestionariusz wywiadu z rodzicami, także autorstwa własnego miał charakter skategoryzowany, jawny i indywidualny. Składał się z siedmiu pytań w formie zdań niedokończonych pozwalających na swobodne odpowiedzi. Dotyczył wpływu przedszkola na funkcjonowanie dziecka czteroletniego: Moje dziecko uczęszcza do przedszkola od…….. Do największych zmian jakie zauważyłam u mojego dziecka należą…. Komunikacja językowa mojego dziecka…. Od momentu pójścia do przedszkola, żauważyłam, że jego zakres czynności samoobsługowych… Dzięki pobytowi w przedszkolu moje dziecko… Największą zaletą przedszkola jest… W przedszkolu zmieniłabym…

3.4 Opis terenu badań

Badania dla potrzeb niniejszej pracy przeprowadziłam w Przedszkolu Nr 83 w Lublinie. Przedszkole usytuowane jest z dala od ulicy, dzięki czemu jest bezpiecznie i przyjemnie. Placówka posiada plac zabaw, piaskownice i niewielki ogród. Cały teren jest ogrodzony, dzięki czemu jest bezpiecznie. Budynek posiada przestronne sale, szatnię, hol oraz pokój do zajęć dodatkowych. Do przedszkola uczęszczają dzieci w wieku od 3 do 6 lat. Przedszkole pracuje od 6:00 do 17:00. W przedszkolu prowadzone są różne koła zainteresowań tj.: gimnastyka, zajęcia z origami, zajęcia kulinarne, taniec współczesny oraz ludowy. Ponadto dzieci uczęszczają na zajęcia z j. angielskiego, gimnastyki korekcyjnej, rytmiki oraz na zajęcia logopedyczne.

Placówka wyposażona jest w różne sprzęty i pomoce dydaktyczne dostosowane do wieku i możliwości dziecka. Pomieszczenia są kolorowe, a dzieci wspólnie z nauczycielami dbają i troszczą się o wystrój sal. W przedszkolu zatrudnionych jest 11 nauczycielek, w większości z wyższym wykształceniem oraz długoletnim stażem. Nauczycielki systematycznie podnoszą swoje kwalifikacje. Oprócz nauczycielek w przedszkolu jest zatrudniona intendentka, woźne, dozorca i kucharki, a nad całością placówki czuwa dyrektor i wicedyrektor, z długoletnią praktyką pedagogiczną.

3.5 Organizacja i przebieg badań

Badania własne zostały przeprowadzone w Przedszkolu nr 83 w Lublinie, znajdującym się przy ul. Zdrowej 1. O pomoc w badaniach zwróciłam się do rodziców dzieci czteroletnich. Przed przeprowadzeniem badań uzyskałam pozwolenie na to przez panią dyrektor i rodziców dzieci. Badaniem objęto 30 osób, w tym 21 matek i 9 ojców. Po objaśnieniu celu badań, rozdałam rodzicom pojedyncze egzemplarze ankiet i poprosiłam o anonimowe wypełnienie kwestionariuszy.  
W ciagu kolejnych czterech dni przeprowadziłam wywiad z rodzicami w oparciu o kwestionariusz, który składał się z 7 pytań. Badania zostały przeprowadzone w dużej, przestronnej sali. Wszystkie badania przebiegły pomyślnie i w miłej atmosferze. Rodzice chętnie i wyczerpująco odpowiadali na zadawane im pytania.

3.6 Charakterystyka badanej grupy

Badaniem objęto 25 rodziców dzieci czteroletnich uczęszczających do Przedszkola nr 83 w Lublinie. Dzieci uczęszczające do przedszkola zapisane są na 10-godzinny pobyt w przedszkolu, większość dzieci uczęszcza do placówki od trzeciego roku życia.
W zamieszczonych poniżej tabelach umieściłam dokładne dane dotyczące badanych grup. Zawierają one następujące informacje:

a) dotyczące rodziców: -wiek, -wykształcenie badanych osób b) dotyczące dzieci -płeć dziecka Tabela nr 1 ilustruje rozkład badanych rodziców czteroletnich ze względu na wiek.

Tabela 1. Wiek badanych rodziców Przedział wiekowy Matka Ojciec

N % N % 25 - 30lat 14 66,7 3 33,3 31 - 40lat 5 23,7 4 44,4 41 – 46lat 2 9,5 2 22,3 Ogółem 21 100,0 9 100,0 Źródło: Wyniki badań własnych

Dane przedstawione w tabeli podają, że badaniem zostało objętych 21 matek i 9 ojców dzieci czteroletnich. Zdecydowana większość matek mieści się w przedziale wiekowym 31-40 lat (66,7%), natomiast ojcowie znajdują się w wieku 31-40 lat (44,5%). Najmniejszą liczbę rodziców odnotowano w przedziale wiekowym 41-46 lat ( 9,5 % matek i 22,3% ojców). Tabela nr 2 ilustruje rozkład badanych rodziców czteroletnich ze względu na wykształcenie.

Tabela 2. Wykształcenie rodziców dziecka.

Wykształcenie rodziców Matka Ojciec

N % N % Podstawowe 0 0 0 0 Zawodowe 0 0 2 22,3 Średnie 8 38,1 3 33,3 Wyższe 13 61,9 4 44,4 Ogółem 21 100 9 100 Źródło: Wyniki badań własnych Z danych zawartych w tabeli 2 wynika, że największa liczba badanych matek (61,9%), jak i ojców (44,4%), posiada wykształcenie wyższe. Co trzecia badana matka (38,1%) ma wykształcenie średnie. Wsród ojców ten odsetek jest niższy i wynosi 33,3%. Żadna z ankietowanych matek nie posiada wykształcenia zawodowego, natomiast legitymuje sie nim 2 ojców (33,3%). Nikt z badanych rodziców nie posiada wykształcenia podstawowego. Tabela nr 3 ilustruje rozkład badanych rodziców sześcioletnich ze względu na płeć dzieci.

Tabela 3. Struktura badanych dzieci z uwzględnieniem płci

Płeć dziecka N % Dziewczynki 11 44,0 Chłopcy 14 56,0 Ogółem 25 100,0 Źródło: Wyniki badań własnych

Jak wynika danych przedstawionych w powyższej tabeli, badaniem zostało objętych 25 dzieci czteroletnich, 14 chłopców i 11 dziewczynek. 

ROZDZIAŁ III METODOLOGIA BADAŃ WŁASNYCH

3.1 Przedmiot i cel badań

Istotnym elementem w prowadzeniu badań jest ustalenie przez badacza  przedmiotu i celu badań. Metodologia określa przedmioty badań naukowych  jako obiektywnie  istniejące, poddające się pomiarowi zjawiska. W badaniach jakościowych przedmiotem badań może być problematyka  związana z ocenami, wartościami, przeżyciami. Podejście jakościowe pozwala na podejmowanie zagadnień, które dotyczą poszczególnych ludzi, jednostkowych przypadków, zjawisk złożonych treściowo i znaczeniowo, jak np. styl życia. T. Pilch badaniem naukowym nazywa wieloetapowy proces zróżnicowanych wewnątrz działań mających zapewnić nam obiektywne, dokładne i wyczerpujące poznanie wybranego wycinka rzeczywistości przyrodniczej, technicznej, społecznej lub kulturowej. Przebiega ono zawsze w zasadniczym swoim toku, w ten sposób, że wychodząc od działania praktycznego, od bezpośredniego doświadczenia, od tego, co obserwowalne, przechodzi ponownie  do praktyki poprzez etap pośredni - uogólniane poznanie. Przedmiot badań zależy od rodzaju przeprowadzonych przez nas badań. Według W. Okonia przedmiotem badań pedagogicznych jest przede wszystkim świadoma działalność pedagogiczna, a więc procesy wychowania i nauczania, samowychowania i uczenia się, ich cele, treść, przebieg, metody, środki i organizacja. J. Gnitecki (opierając się na analizie H. Komorowskiej) określa przedmiot badań  jako pewne zjawisko mieszczące się w problematyce teorii i praktyki danej subdyscypliny pedagogicznej i wyodrębnione w celach. Zdaniem W. Zaczyńskiego przedmiot badań to świadoma działalność pedagogiczna, a więc procesy wychowania  i nauczania, samowychowania i uczenia się, przebieg, metody, środki i organizacje. Przedmiotem moich badań jest wpływ przedszkola na funkcjonowanie dzieci czteroletnich w opinii rodziców. Przed przystąpieniem do badań należy określić ich cele. Wszelka  działalność  ludzka, jeżeli ma być skuteczna, musi być celowa. Działania, w których nie zostały określone żadne cele, z natury skazane są na niepowodzenia.  W procesach badawczych formułuje się cele: poznawcze, teoretyczne i praktyczne. Cel poznawczy wiąże się z opisem, wyjaśnieniem i przewidywaniem zjawisk pedagogicznych, natomiast cel teoretyczny związany jest między innymi z opracowaniem  teoretycznego lub empirycznego modelu zajęć dydaktyczno – wychowawczych, który następnie będzie uzasadniony lub weryfikowany w pracy badawczej. Cel praktyczny pozwala opracować dyrektywy pedagogiczne, praktyczne wskazówki kierowane do nauczycieli. Zdaniem M. Łobockiego, celem badań jest poznanie prawdy, czyli ujawnienie stosunkowo obiektywnego staniu rzeczy i to bez względu na przykre następstwa, jakie może spowodować ono w życiu badacza. Chodzi tu zarówno o poszukiwanie i odkrywanie prawdy naukowej, jak i jej opisywanie (głoszenie). Celem badań W. L. Neuman określa podejście uwzględniające przede wszystkim treści uzyskane w badaniach oraz ich pragmatyczne, operacyjne znaczenie. J. Such z kolei uważa, że zasadniczym celem poznania naukowego jest zdobycie wiedzy maksymalnie ścisłej, maksymalnie pewnej, maksymalnie ogólnej, maksymalnie prostej o maksymalnej zawartości informacji. Według W. Zaczyńskiego cel badań  to określenie tego, do czego zmierza badacz, co pragnie osiągnąć w swoim działaniu, natomiast J. Gnitecki pojmuje cel badań jako rodzaj zamierzonego efektu, do którego ma doprowadzić działalność badacza  T. Pilch pisze, że celem poznania naukowego jest zdobycie wiedzy maksymalnie ścisłej, maksymalnie pewnej, maksymalnie ogólnej, maksymalnie prostej, o maksymalnej zawartości informacji. Celem badań przedstawionych w mojej pracy jest określenie poziomu wpływu przedszkola na funkcjonowania dzieci czteroletnich.

3.2 Problemy badawcze

Właściwe sformułowanie problemów jest niezbędne dla prawidłowej organizacji procesu badawczego. 
M. Łobocki uważa, że problem badawczy to, tyle, co pewne pytanie lub zespół pytań, na które odpowiedzi ma dostarczyć badanie. Problem badawczy to pytanie precyzyjnie określające cel badań oraz ujawniające braki w wiedzy na dany temat. Stanowi uszczegółowienie celu badań, ponieważ umożliwia dokładniejsze poznanie tego, co będzie badane . 
W ujęciu T. Pilcha problem w stosunku do sformułowanego wcześniej przedmiotu badań stanowi radykalne uściślenie i ukierunkowanie naszych zainteresowań’.
Metodolodzy wyodrębniają kilka rodzajów problemów badawczych:
- problemy naukowo-badawcze,
- problemy subiektywnie badawcze,
- problemy dotyczące właściwości zmiennych,	
- problemy relacji między zmiennymi,
- problemy w postaci pytań rozstrzygnięcia,
- problemy w postaci pytań dopełnienia.
Problemy powinny być sformułowane prosto, jasno i wyczerpująco. Nie należy nadużywać pytań rozstrzygnięcia. Częściej trzeba stosować problemy badawcze zaczynające się od słów „jak”, „ile”, „jakie”. 
Niniejsza praca ma na celu uzyskanie odpowiedzi na główny problem badawczy, którym jest pytanie: Jak przedszkole wpływa na poziom funkcjonowania dzieci czteroletnich?
Określono następujące problemy badawcze:

Jakie jest nastawienie badanych dzieci do przedszkola? W jakim stopniu przedszkole wspiera rozwój dzieci? W których aspektach dzieci wykazują największe zmiany? Czy przedszkole spełnia oczekiwania rodziców w wychowywaniu dziecka? Jakie są największe korzyści z pobytu dziecka w przedszkolu?

3.3 Metody, techniki i narzędzia badawcze

Następny etap procesu badawczego to wybór metod, technik i narzędzi badawczych. Problemy, które nurtują  badaczy,  rozwiązywane  są  metodami  ogólnie  zalecanymi,  tzw. postulowanymi, są one  zespołem  ogółu założeń dotyczących  celowych  czynności  i  środków. Słowo „metoda” pochodzi od greckiego słowa „methodos” i oznacza dokładnie „badanie”, co jednak w zależności od przedmiotu, celu, sposobu badań może okazać się pojęciem niejednoznacznym. Często przytaczanym wyjaśnieniem metody badawczej jest definicja A. Kamińskiego mówiąca, że jest to ,,zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych obejmujących najogólniej całość postępowania badacza, zmierzającego do rozwiązania określonego problemu naukowego’’. Podstawowa klasyfikacja opiera się na wyróżnieniu metod badawczych w znaczeniu węższym oraz szerszym. Węższe spojrzenie na pojęcie metody badawczej zakłada wyłącznie udzielanie odpowiedzi na podstawowe pytanie badawcze, podczas gdy w szersze znaczenie obejmuje szereg czynności badawczych, takich jak formułowanie pytań, założeń badawczych, udzielanie odpowiedzi na wcześniej postawione pytania. Ogólnie rzecz ujmując, metodą badawczą można nazwać „typowe i powtarzalne sposoby zbierania, opracowywania, analizy i interpretowania danych empirycznych, służące do uzyskania maksymalnie uzasadnionych odpowiedzi na stawiane pytania badawcze”.  Według S. Juszczyka metoda badawcza to: „określony i powtarzalny sposób zbierania pewnego typu informacji, które są niezbędne do zweryfikowania postawionych na wstępie hipotez i rozwiązania danego problemu empirycznego”. Zdaniem K. Konarzewskiego: „metoda to po prostu sposób osiągnięcia celu”. T. Pilch metody badań określa jako zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych, obejmujących najogólniej całość postępowania badacza, zmierzającego do rozwiązania określonego problemu naukowego. Wyróżnia cztery podstawowe metody badawcze, a mianowicie: -eksperyment badawczy, -monografia pedagogiczna,

• metoda indywidualnych przypadków, -metoda sondażu diagnostycznego.  M. Łobocki z kolei podaje, że metody badań są raczej ogólnie zalecanymi sposobami rozwiązywania nurtujących badacza problemów. Wyróżnia on następ ujące metody badań: -metodę obserwacji, -metodę szacowania, -metodę eksperymentu pedagogicznego, -metodę testów osiągnięć szkolnych, -metodę socjometryczna, -metodę analizy dokumentów, -metodę sondażu, -metodę dialogowa, -metodę biograficzna. W badaniach naukowych stosuje się zazwyczaj dwie lub trzy metody jednocześnie. Stwarza to możliwości lepszego poznania zjawiska oraz spojrzenie na dany problem z różnej perspektywy. W mojej pracy wykorzystałam metodę sondażu diagnostycznego. Wg Pilcha metoda sondażu diagnostycznego jest sposobem gromadzenia wiedzy o atrybutach strukturalnych i funkcjonalnych oraz dynamice zjawisk społecznych, opiniach i poglądach wybranych zbiorowości, nasilaniu się i kierunkach rozwoju określonych zjawisk i wszelkich innych zjawiskach instytucjonalnie nie zlokalizowanych – posiadających znaczenie wychowawcze – w oparciu o specjalnie dobraną grupę reprezentującą populację generalną, w której badane zjawisko występuje. T. Pilch zwraca uwagę na rozróżnienie metody badawczej od techniki badawczej. Ta pierwsza zawiera w sobie szereg działań o zróżnicowanym charakterze, podczas gdy technika badawcza „ogranicza się do czynności pojedynczych lub pojedynczo-jednorodnych”. A. Kamiński definiuje pojęcie technik badawczych jako czynności praktycznych, regulowanych starannie wypracowanymi dyrektywami, pozwalającymi na uzyskanie optymalnie sprawdzalnych informacji, opinii, faktów. T. Pilch do najczęściej stosowanych technik w badaniach pedagogicznych zalicza: -obserwację, -wywiad, -ankietę, -badanie dokumentów, -analizę treści, -techniki projekcyjne. W mojej pracy zastosowałam techniki badawcze odpowiadające metodzie sondażu diagnostycznego, a mianowicie wywiad i ankietę. Wywiad jest rozmową pomiędzy dwiema osobami, lub badającym i grupą osób, według wcześniej opracowanych pytań lub w oparciu o specjalny kwestionariusz. Wywiad służy do poznawania faktów, opinii i postaw danej zbiorowości. Materiał, który można uzyskać przez wywiad, pozwala na analizę układów i zależności między zjawiskami. Ważnym warunkiem przeprowadzenia wywiadu są poprawnie przygotowane dyspozycje. Można nazwać je mianem kwestionariusza, kiedy jest to zestaw pytań, które zbudowane są według specjalnych zasad. Ankieta jest techniką gromadzenia informacji polegająca na wypełnieniu najczęściej samodzielnie przez badanego specjalnych kwestionariuszy na ogół o wysokim stopniu standaryzacji w obecności lub częściej bez obecności ankietera. Pytania, które znajdują się w ankiecie, są konkretne, ścisłe oraz jednoproblemowe. Ankieta, najczęściej składa się z pytań zamkniętych oraz pytań zaopatrzonych w zestaw wszelkich, możliwych odpowiedzi (tzw. kafeterie). Ze względu na stopień kategoryzacji narzędzie te jest podstawą kontaktu badanego z badającym. Ankieta wypełniona może być przez respondenta lub przez badającego. Jej wypełnienie jest bardzo proste, należy podkreślić właściwą odpowiedz lub postawienie określony znak przy proponowanej odpowiedzi. Technika badań to czynność, która angażuje badacza, osobę przeprowadzającą badanie, a także innych ludzi związanych z przeprowadzanym badaniem. Narzędziem badawczym nazywamy zaś każdy przedmiot służący do realizacji wybranej techniki badań. Takim przedmiotem może być kwestionariusz do ankietowania, robienia wywiadów, skale do testowania, arkusz do opisu, dyktafon, a nawet długopis czy ołówek. Każda technika posługuje się zestawem różnych narzędzi badawczych, czyli przedmiotami służącymi do zrealizowania wybranej techniki badań. T. Pilch i T. Bauman, podkreślają, że ,,o ile technika badawcza ma znaczenie czasownikowe i oznacza czynność, np. obserwowanie, prowadzenie wywiadu, to narzędzie badawcze ma znaczenie rzeczownikowe i służy do technicznego gromadzenia danych z badań. W mojej pracy wykorzystałam narzędzia badawcze w postaci kwestionariusza ankiety oraz kwestionariusza wywiadu. Ankieta, jest techniką gromadzenia informacji polegającą na wypełnieniu najczęściej samodzielnie przez badanego specjalnych kwestionariuszy na ogół o wysokim stopniu standaryzacji w obecności lub częściej bez obecności ankietera. Jest to szczególny przypadek wywiadu. Badania ankietowe mają charakter masowy i mogą dotyczyć wąskiego zagadnienia bądź problemu szerszego, ale rozbitego na kilka zagadnień bardziej szczegółowych. Jest narzędziem poznania cech zbiorowości, faktów, opinii o zdarzeniach, danych liczbowych. W ankiecie mogą znajdować się pytania zamknięte oraz zaopatrzone w tzw. kafeterię, czyli zestaw wszelkich możliwych odpowiedzi. Kafeterie mogą być:
• zamknięte czyli jest to ograniczony zestaw możliwych odpowiedzi,
• półotwarte, czyli taki zestaw możliwych do wyboru odpowiedzi, które zawierają jeden punkt oznaczony zazwyczaj słowem „inne”, które pozwala na zaprezentowanie własnej odpowiedzi, jeśli nie mieści się w żadnym zaproponowanym sformułowaniu,
• dysjunktywne, czyli wykluczające,
• koniunktywne, czyli pozwalające na wybranie kilku możliwych odpowiedzi. Kwestionariusz ankiety, skierowany do rodziców dzieci czteroletnich składał się z dwóch części: pierwsza część zawierająca 3 pytania dotyczyła wieku i wykształcenia rodziców oraz płci dziecka, natomiast druga część ankiety złożona była z 14 pytań. W ankiecie przeważały pytania o charakterze półotwartym (dziesięć pytań), w dalszej kolejności pojawiły się pytania otwarte (trzy pytania) oraz zamkniete (dwa pytania). Wszystkie pytania należały do kategorii pytań dysjunktywnych. Wywiad, który jest rozmową między badaczem a respondentem lub respondentami według opracowanych wcześniej dyspozycji lub w oparciu o specjalny kwestionariusz . Służy głównie do poznawania faktów, opinii i postaw danej zbiorowości. Przedmiotem wywiadu jest uzyskanie informacji. Warunkiem przeprowadzenia dobrego wywiadu jest zaufanie, szczerość i przychylność badanego. Kwestionariusz wywiadu z rodzicami, także autorstwa własnego miał charakter skategoryzowany, jawny i indywidualny. Składał się z siedmiu pytań w formie zdań niedokończonych pozwalających na swobodne odpowiedzi. Dotyczył wpływu przedszkola na funkcjonowanie dziecka czteroletniego: Moje dziecko uczęszcza do przedszkola od…….. Do największych zmian jakie zauważyłam u mojego dziecka należą…. Komunikacja językowa mojego dziecka…. Od momentu pójścia do przedszkola, żauważyłam, że jego zakres czynności samoobsługowych… Dzięki pobytowi w przedszkolu moje dziecko… Największą zaletą przedszkola jest… W przedszkolu zmieniłabym…

3.4 Opis terenu badań

Badania dla potrzeb niniejszej pracy przeprowadziłam w Przedszkolu Nr 83 w Lublinie. Przedszkole usytuowane jest z dala od ulicy, dzięki czemu jest bezpiecznie i przyjemnie. Placówka posiada plac zabaw, piaskownice i niewielki ogród. Cały teren jest ogrodzony, dzięki czemu jest bezpiecznie. Budynek posiada przestronne sale, szatnię, hol oraz pokój do zajęć dodatkowych. Do przedszkola uczęszczają dzieci w wieku od 3 do 6 lat. Przedszkole pracuje od 6:00 do 17:00. W przedszkolu prowadzone są różne koła zainteresowań tj.: gimnastyka, zajęcia z origami, zajęcia kulinarne, taniec współczesny oraz ludowy. Ponadto dzieci uczęszczają na zajęcia z j. angielskiego, gimnastyki korekcyjnej, rytmiki oraz na zajęcia logopedyczne.

Placówka wyposażona jest w różne sprzęty i pomoce dydaktyczne dostosowane do wieku i możliwości dziecka. Pomieszczenia są kolorowe, a dzieci wspólnie z nauczycielami dbają i troszczą się o wystrój sal. W przedszkolu zatrudnionych jest 11 nauczycielek, w większości z wyższym wykształceniem oraz długoletnim stażem. Nauczycielki systematycznie podnoszą swoje kwalifikacje. Oprócz nauczycielek w przedszkolu jest zatrudniona intendentka, woźne, dozorca i kucharki, a nad całością placówki czuwa dyrektor i wicedyrektor, z długoletnią praktyką pedagogiczną.

3.5 Organizacja i przebieg badań

Badania własne zostały przeprowadzone w Przedszkolu nr 83 w Lublinie, znajdującym się przy ul. Zdrowej 1. O pomoc w badaniach zwróciłam się do rodziców dzieci czteroletnich. Przed przeprowadzeniem badań uzyskałam pozwolenie na to przez panią dyrektor i rodziców dzieci. Badaniem objęto 30 osób, w tym 21 matek i 9 ojców. Po objaśnieniu celu badań, rozdałam rodzicom pojedyncze egzemplarze ankiet i poprosiłam o anonimowe wypełnienie kwestionariuszy.  
W ciagu kolejnych czterech dni przeprowadziłam wywiad z rodzicami w oparciu o kwestionariusz, który składał się z 7 pytań. Badania zostały przeprowadzone w dużej, przestronnej sali. Wszystkie badania przebiegły pomyślnie i w miłej atmosferze. Rodzice chętnie i wyczerpująco odpowiadali na zadawane im pytania.

3.6 Charakterystyka badanej grupy

Badaniem objęto 25 rodziców dzieci czteroletnich uczęszczających do Przedszkola nr 83 w Lublinie. Dzieci uczęszczające do przedszkola zapisane są na 10-godzinny pobyt w przedszkolu, większość dzieci uczęszcza do placówki od trzeciego roku życia.
W zamieszczonych poniżej tabelach umieściłam dokładne dane dotyczące badanych grup. Zawierają one następujące informacje:

a) dotyczące rodziców: -wiek, -wykształcenie badanych osób b) dotyczące dzieci -płeć dziecka Tabela nr 1 ilustruje rozkład badanych rodziców czteroletnich ze względu na wiek.

Tabela 1. Wiek badanych rodziców Przedział wiekowy Matka Ojciec

N % N % 25 - 30lat 14 66,7 3 33,3 31 - 40lat 5 23,7 4 44,4 41 – 46lat 2 9,5 2 22,3 Ogółem 21 100,0 9 100,0 Źródło: Wyniki badań własnych

Dane przedstawione w tabeli podają, że badaniem zostało objętych 21 matek i 9 ojców dzieci czteroletnich. Zdecydowana większość matek mieści się w przedziale wiekowym 31-40 lat (66,7%), natomiast ojcowie znajdują się w wieku 31-40 lat (44,5%). Najmniejszą liczbę rodziców odnotowano w przedziale wiekowym 41-46 lat ( 9,5 % matek i 22,3% ojców). Tabela nr 2 ilustruje rozkład badanych rodziców czteroletnich ze względu na wykształcenie.

Tabela 2. Wykształcenie rodziców dziecka.

Wykształcenie rodziców Matka Ojciec

N % N % Podstawowe 0 0 0 0 Zawodowe 0 0 2 22,3 Średnie 8 38,1 3 33,3 Wyższe 13 61,9 4 44,4 Ogółem 21 100 9 100 Źródło: Wyniki badań własnych Z danych zawartych w tabeli 2 wynika, że największa liczba badanych matek (61,9%), jak i ojców (44,4%), posiada wykształcenie wyższe. Co trzecia badana matka (38,1%) ma wykształcenie średnie. Wsród ojców ten odsetek jest niższy i wynosi 33,3%. Żadna z ankietowanych matek nie posiada wykształcenia zawodowego, natomiast legitymuje sie nim 2 ojców (33,3%). Nikt z badanych rodziców nie posiada wykształcenia podstawowego. Tabela nr 3 ilustruje rozkład badanych rodziców sześcioletnich ze względu na płeć dzieci.

Tabela 3. Struktura badanych dzieci z uwzględnieniem płci

Płeć dziecka N % Dziewczynki 11 44,0 Chłopcy 14 56,0 Ogółem 25 100,0 Źródło: Wyniki badań własnych

Jak wynika danych przedstawionych w powyższej tabeli, badaniem zostało objętych 25 dzieci czteroletnich, 14 chłopców i 11 dziewczynek.