W jaki sposób autorzy barokowi pisali o miłości- "Do tejże" oraz "Na koluę brudną" Jan Andrzej Morsztyn

Barok był epoką bardzo zróżnicowaną. Z jednej strony nawoływano do idei oświecenia, z drugiej zaś odciągano ludzi od klasycznych wzorców renesansu. W literaturze ograniczono treść i skupiono się na rozbudowie formy utworów. Tworzone dzieła miały za zadanie szokować I zaskakiwać czytelników swoimi oryginalnymi konceptami. Jednym z pomysłeów na tematykę wierszy była miłość. Jan Andrzej Morsztyn w dwóch erotykach- “Do tejże” oraz “Na koszulę brudną”, opowiada o zmysłowym zauroczeniu, przedstawiając tym samym sposób barokowego pisania o tym uczuciu.

Barok był epoką bardzo zróżnicowaną. Z jednej strony nawoływano do idei oświecenia, z drugiej zaś odciągano ludzi od klasycznych wzorców renesansu. W literaturze ograniczono treść i skupiono się na rozbudowie formy utworów. Tworzone dzieła miały za zadanie szokować I zaskakiwać czytelników swoimi oryginalnymi konceptami. Jednym z pomysłeów na tematykę wierszy była miłość. Jan Andrzej Morsztyn w dwóch erotykach- “Do tejże” oraz “Na koszulę brudną”, opowiada o zmysłowym zauroczeniu, przedstawiając tym samym sposób barokowego pisania o tym uczuciu.

Podmiot liryczny utworu “Do tejże” skupia się na wychwaleniu fizycznego piękna pewnej kobiety. W celu uwydatnienia atrakcyjności dziewczyny, autor posługuje się licznymi epitetatmi takie, jak “koral rumiany”, a także stosuje metaformy, mające za zadanie jeszcze dosadniejsze podkreślenie urody. Ponadto w wierszu występują inwersje, paralelizmy, a także aliteracje, które ze względu na swoją ilość świadczą o barokowym charakterze utworu, ale tym samym sprawiają erotyk jeszcze bardziej zmysłowym I niezwykle efektownym. Podmiot liryczny dostrzega fizyczne zalety swojej wybranki, podkreślając, że jej pięknu nikt nie byłby w stanie się oprzeć. Z tego faktu wysuwa się późniejszy wniosek na temat niewoli, w którą popadł zakochany. Miłość, oczarowanie, będąc zjawiskami pozytywnymi jednocześnie łączą się z obezwładnieniem. Wynika z tego częściowe rozczarowanie I niezadowolenie z faktycznego wyglądu zauroczenia. Niewątpliwie osoba mówiąca w wierszu popadła w głęboką, paraliżującą fascynację z powodu nadzwyczajności kobiety. Konceptem tego utworu jest więc miłość, jako niewola.

Kolejny tekst “Na koszulę brudną” przedstawia ten sam pomysł. Podmiot liryczny w pierwszej strofie bezpośrednio zwraca się do Jadwisi, która ma szczególne miejsce w jego sercu. Kobieta jest otoczona wieloma mężczyznami, choć formalnie z żadnym nie jest związana. Jednym z jej adoratorów jest postać mówiąca w wierszu, ubolewająca nad nieszczęśliwym zakochaniem. Liczne środki stylistyczne, jak epitety, czy metafory: “I stąd się to stał, a nie zwykły czynem/Koleński rękaw serc naszych kominem”, mają na celu uwydatnienie świata przedstawionego I ułatwienie wyobrażenia opisanej sytuacji. Ponadto podkreślają rozgorycznenie z powodu zawodu miłosnego. Podmiot liryczny skupia się na opisaniu zniewolenia, jakiego dokonuje Jadwisia. Tytułowa brudna koszula, jest kominem spalonych serc kolejnych mężczyzn. Osoba mówiąca w wierszu podkreśla, że zakochanie jest wynikiem niefortunnego przypadku, który sprawia narastające w nim poczucie zwątpienia w życie. Wiersz skupia się na spraraliżowaniu człowieka przez miłość.

Oba teksty bazują na tym samym konspekcie, którym jest zniewalające uczucie. Zarówno w pierwszym, jak I w drugim utworze, podmioty liryczne zakochują się bez pamięci w kobiecie. Poznając negatywny wydźwięk miłości, dostrzegają niewolę, w którą popadli. Ponadto teksty niewątpliwie łączy forma, bogactwo środków stylistycznych, mających określone funkcje. Jednakże pomimo wielu spoiw, istnieją także rozbieżności między zapisami. Podmiot liryczny w wierszu “Do tejże” skupia się na uwydatnieniu fizycznego piękna ukochanej. W zasadzie cały utwór poświecony jest wychwalaniu fenomenu kobiety. W dziele “Na koszulę brudną”, postać mówiąca, skupia się w większym stopniu na opisaniu skutków atrakcyjności Jadwisi. Jej zjawiskowość wynika jedynie z ogomnej ilości adoratów, a nie z obszernych opisów urody. W tym teście więc zostały w przeważającej części ujęte uczucia rozczarowania I niewoli. Niezaprzeczalnie nasuwa się wniosek, że barokowy sposób pisania o miłości według Jana Andrzeja Morszczyna opiera się na wychwalaniu kobiecego piękna, które staje się przyczyną zniewalającego uczucia.