Powstanie listopadowe, było pierwszym zrywem niepodległościowym na terenach Polski, od czasów rozbiorów. Jego geneza jest bardzo złożona, aby ją dobrze zrozumieć trzeba się cofnąć w czasie. W 1815 r. po pokonaniu przez koalicje państw europejskich Napoleona, w Wiedniu zwołano kongres, na którym miano unormować sytuacje w Europie. Jednym z punktów obrad, była kwestia utworzonego przez Napoleona Księstwa Warszawskiego. Car Aleksander I chciał włączyć wszystkie te ziemie z powrotem do Rosji, oddając Saksonię Prusom. Po wielu negocjacjach i targach, w końcowym dokumencie z Kongresu Wiedeńskiego, powstał nowy wytwór na mapie XIX wiecznej Europy, Królestwo Polskie, połączone unią personalną z Rosją. Zgodnie z dalszymi postanowieniami Kongresu, Car Aleksander I, jako król Polski, nadał Księstwu konstytucje, która obowiązywała od 27 listopada 1815 r. do 26 lutego 1832, gdy w ramach represji po powstaniu car Mikołaj I wprowadził Statut Ograniczony dla Królestwa Polskiego. Już 4 lata po wprowadzeniu konstytucji car, zaczął jawne łamanie tych postanowień, co prowadziło do niezadowolenia społeczeństwa. W 1819 roku została zniesiona wolność słowa i wprowadzona została cenzura prewencyjna. W 1821 zakazano działalności masonerii oraz zawieszono prawo do zgromadzeń publicznych. W 1822 skazano Waleriana Łukasińskiego, przywódcę Wolnomularstwa Narodowego. Od 1823 zaczęły się prześladowania stowarzyszenia filaretów i filomatów, które prowadził Nikołaj Nowosilcow, oraz nastąpiło rozbicie sieci tajnych stowarzyszeń na terenach prowincji zabranych. W 1825 roku wprowadzono, niezgodnie z obowiązującym prawem, tajność obrad sejmu. Zaczęły się też silne represje oraz prześladowania członków stowarzyszeń i organizacji niepodległościowych. W 1827 roku nastąpiły aresztowania członków Towarzystwa Patriotycznego. Sąd sejmowy który zajmował się tą sprawą, skazał zatrzymanych łagodnymi wyrokami, oczyszczając ich z najcięższego zarzutu, zdrady stanu, twierdząc że działali oni w dobrej wierze, aby przywrócić przepisy zapisane w konstytucji. Od tego momentu cała opinia publiczna, poznała prawdziwe zamiary cara i przestała ufać w jego dobre intencje. W 1830 roku wybuchły powstania na terenie Francji oraz Belgii, które skończyły się zwycięstwem tych państw. Podważało to system Świętego Przymierza, który został wypracowany podczas wcześniej wspomnianego Kongresu Wiedeńskiego. Aby temu zapobiec car ogłosił powszechną mobilizację wojska w Rosji oraz Kongresówce. 23 listopada 1830 członkowie sprzysiężenia Podchorążych, które zostało zawiązane w 1828 r. pod dowództwem podporucznika Piotra Wysockiego, przeciwko dowódcy wojsk Królestwa Polskiego wielkiemu księciu Konstantemu, dostali ostrzeżenie o ich konspiracji i przygotowanych aresztowaniach. Wszystkie te czynniki spowodowały że najbliższe dni były ostatnim dogodnym momentem na rozpoczęcie powstania ogólnonarodowego. Powstanie rozpoczęło się 29 listopada 1830 r. Sygnałem miał być pożar browaru na Solcu oraz kamienicy przy ul. Dzikiej Wysocki wyprowadził ze szkoły podchorążych 24 spiskowców pod pomnik Jana III Sobieskiego, skąd opanowali siedzibie księcia Konstantego, Belweder. Książę zbiegł wcześniej z pałacu, plotki twierdzą że zbiegł w przebraniu kobiety. Następnym ważnym wydarzeniem było zdobycie wraz z ludem Warszawy, Arsenału Warszawskiego. Następnego dnia lud Warszawy opanował całą stolicę, co przerodziło spisek wojskowy w powstanie. 30 listopada 1830 r. Rada Administracyjna powołała Straż Bezpieczeństwa, której zadaniem miało być rozbrojenie zrewoltowanej ludności stolicy. Była to nieudana próba, która doprowadziła do dalszej eskalacji konfliktu. 1 grudnia powstało Towarzystwo Patriotyczne, kierowane przez Maurycego Mochnackiego, które domagało się natychmiastowej akcji zbrojnej przeciwko armii rosyjskiej stacjonującej na terenie Królestwa. 3 grudnia rozwiązano Rade Administracyjną i wyłoniono Rząd Tymczasowy, na czele którego stanął książę Adam Jerzy Czartoryski. Wodzem Naczelnym wojsk został mianowany gen. Józef Chłopicki, który 5 grudnia ogłosił się dyktatorem powstania i próbował doprowadzić do negocjacji z carem, co chciał osiągnąć po przez mediacje Prus. 13 grudnia car wprowadził na terenach zabranych stan wojenny i wydał ukaz o przeprowadzeniu mobilizacji korpusu interwencyjnego pod dowództwem feldmarszałka Iwana Dybicza. 17 grudnia car wydał manifest do Polaków, którym nawoływał do przywrócenia Rady Administracyjnej oraz skoncentrowania wojsk polskich w okolicach Płocka. Władze polskie nie przejęły się tym manifestem, gdyż sytuacja w kraju uległa dalszej radykalizacji. 20 grudnia Sejm wydał manifest, w którym ogłosił ogólnonarodowe powstanie przeciwko Rosji, podając jednocześnie powody tej decyzji : „Zaręczona wolność osobista zgwałcona, zapełniono więzienia, wojenne sądy postanowione na osoby cywilne, rozciągnięto sromotne kary na obywateli, których całą winą było, że ducha i charakter narodowy ratować od zepsucia i zguby zamierzali. O ile Rosja zaatakuje Królestwo wróg nasz nad jedną tylko pustynią więcej panowanie swoje roztoczy” . 21 grudnia rozwiązany został Rząd Tymczasowy a w jego powołał Radę Najwyższą Narodową. 29 grudnia Chłopicki powołał Komisję Rozpoznawczą do rozpatrywania spraw osób podejrzanych o szpiegostwo. 17 stycznia , w związku z fiaskiem negocjacji z carem Mikołajem I, gen. Chłopicki ustąpił ze stanowiska dyktatora powstania. 25 stycznia na wniosek posła Romana Sołtyka, Sejm przyjął uchwałę o detronizacji o detronizacji cara Mikołaja I, co było równe z zerwaniem unii personalnej z Rosją i aktem niepodległości Królestwa.29 stycznia 1831 r. w miejsce Rady Najwyższej Narodowej został powołany Rząd Narodowy . Od tego momentu rozpoczęła się regularna wojna z Rosją. 5 lutego 1831 wojska carskie przekroczyły granice Królestwa. Przez pierwsze dni toczyły się tylko pojedyncze potyczki między obiema stronami konfliktu m. in : w Siedlcach czy Węgrowie. Pierwszym większym sukcesem polskich wojsk były zwycięstwa pod Stoczkiem oraz Wawrem, ale to i tak nie powstrzymało wojsk rosyjskich przed próbą szturmu na stolicę. Fiasko tych planów przyniosła nierozstrzygnięta bitwa pod Olszynką Grochowską 25 lutego 1831 r. , podczas której ciężko ranny został gen. Chłopicki. Po tej bitwie dyktaturę przejął gen. Jan Skrzynecki, który do połowy marca nie zgadzał się na kontrofensywę, wg planów opracowanych przez gen. Ignacego Prądzyńskiego. Po wyrażanie zgody, w połowie marca, wojska polskie odniosły zwycięstwa w bitwach : pod Wawrem(II), Dębem Wielkim i Igniami, jednak pomimo tych zwycięstw Skrzynecki zarządził zaprzestanie kontrofensywy. W wyniku zwlekania z podjęciem decyzji przed dowodzącego powstaniem, wojska rosyjskie uzyskały przewag, ale wybuch epidemii cholery i gorączki tyfoidalnej nie pozwoliły jej skutecznie wykorzystać. 26 maja Rosjanie wygrali bitwę pod Ostrołęką, co podłamało morale wojsk polskich. Skrzynecki zwlekał z podjęciem walk ze zdziesiątkowanymi, przez epidemię wojskami rosyjskimi. 11 sierpnia złożył urząd dyktatora. 15 sierpnia doszło do próby zamachu stanu. Tłum warszawski zamordował zdrajców, którzy byli przetrzymywani na Zamku Królewskim. Chaos został opanowany przez gen. Jana Krukowieckiego, który stanął na czele rząd z dyktatorską władzą. 6 września wojska rosyjskie dowodzone już przez Felom. Iwana Paszkiewicza, zaatakowały ponownie stolicę, tym razem od strony zachodniej. Pomimo bohaterskiej obrony padła Wola . Władze nie widząc szans na dalszą obronę stolicy poddały ją, co oznaczało upadek powstania. Skutki upadku powstania były bardzo ciężkie. Wielu ludzi zostało poddanych represją, skasowano szkolnictwo wyższe, zniesiono konstytucję, w Warszawie w ramach represji wybudowano Cytadele, która miała na przyszłość odstraszać mieszkańców od ponownego powstania. Zmniejszyła się liczba mieszkańców, co było wywołane Wielką Emigracją. Podsumowując powstanie listopadowe, pomimo swojej klęski było bardzo potrzebnym impulsem.