Samorządność – to samo-rządzenie, a więc rozwiązywanie własnych spraw, przez samych zainteresowanych, na własną odpowiedzialność. Samorząd – to instytucja, która tworzy ramy prawne dla samorządności obywateli Samorząd terytorialny, to wydzielony na podstawie prawa organ administracji publicznej, działający na określonym obszarze, którego mieszkańcy tworzą na podstawie prawa wspólnotę i mogą podejmować decyzje w kwestii realizacji potrzeb społeczności z danego terytorium; to instytucja lokalnej społeczności, którą powołuje się, aby sprawowała na podległym jej terenie władzę administracyjną, zapewniając jednocześnie jej odpowiednie środki finansowe, aby mogła realizować zlecone zadania.

Samorząd wyróżnia się następującymi cechami:

• ma charakter korporacyjny (co oznacza, że został powołany, aby określone grupy ludzi mogły zarządzać sprawami dla nich ważnymi -działalność w samorządzie lokalnym ma charakter obligatoryjny, (tzn. osoba fizyczna otrzymuje prawo do działania w instytucji samorządu lokalnego na podstawie ustawy, a nie zna mocy własnej decyzji) -do obowiązków samorządu oraz jego organów należy sprawowanie zadań należących do dziedziny administracji publicznej

-możliwość sprawowania kontroli nad działalnością samorządu jest ograniczona przez odpowiednią ustawę

Zasady samorządu terytorialnego określa Europejska Karta Samorządu Lokalnego, która jest międzynarodową konwencją, ratyfikowaną i podpisaną przez Polskę. Stwierdza ona, że „samorząd terytorialny oznacza prawo i zdolność społeczności lokalnej, w granicach określonych prawem, do kierowania i zarządzania zasadniczą częścią spraw publicznych naich własną odpowiedzialność i w interesie ich mieszkańców”. łasną odpowiedzialność i w interesie ich mieszkańców”. Ci mieszkańcy stanowią zatem pewną wspólnotę. Art. 16 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej stwierdza: „Ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału administracyjnego stanowi z mocy prawa wspólnotę samorządową”. To kluczowe stwierdzenie jest powtórzone w ustawach o samorządzie gminnym, powiatowym i województwa. Podstawę istnienia samorządu terytorialnego stanowi obowiązujące prawo, które określa także zakres spraw przekazanych samorządom oraz środki, jakimi one mogą się posługiwać. Konstytucja RP bardzo wyraźnie formułuje prawa samorządu. Art. 15 ust. 1 stwierdza: „Ustrój terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia decentralizację władzy publicznej”. Z kolei art. 16 ust. 2 mówi: „Samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej. Przysługującą mu w ramach ustaw istotną część zadań publicznych samorząd wykonuje w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność”.

Wykonywanie zadań przez samorząd terytorialny gwarantują przyznane mu podstawowe atrybuty samodzielności, w szczególności:

• osobowość prawna,
• prawo własności i niezależne dysponowanie własnym majątkiem,
• prawo uchwalania własnego budżetu i dysponowania swymi środkami finansowymi, a także zaciągania pożyczek, kredytów, emisji obligacji itp. zgodnie z ustawą o finansach publicznych,
• własna administracja,
• prawo do ustalania sposobu realizacji swych zadań,
• prawo do ustalania organizacji urzędu, własnych przedsiębiorstw i innych własnych jednostek.

Na poziomie gminy zadaniem samorządu jest przede wszystkim zaspokajanie potrzeb lokalnej społeczności: -dbanie o porządek i bezpieczeńtwo publiczne, -ekologię, -komunikację, -szkolnictwo służbę zdrowia, -opiekę społeczną.

Samorządy lokalne maja swój podmiot i przedmiot: Podmiotem samorządu terytorialnego są: ⦁ wspólnota samorządowa będąca związkiem społeczności lokalnej zajmującej określone terytorium. O przynależności obywatela do danego związku decyduje fakt zameldowania na stałe w danej miejscowości; do wspólnoty samorządowej mogą w związku z tym należeć również obcokrajowcy i bezpaństwowcy. ⦁ Podmiotem samorządu terytorialnego jest również osobowość prawna ;publiczna obejmująca relacje z innymi instytucjami państwowymi oraz prywatna (cywilno -prawna) która samorząd posiada jako podmiot swobodnie dysponujący własnym majątkiem, Przedmiotem samorządu terytorialnego jest wykonywanie sowich uprawnień, przyznanych w oparciu o wspomniana już zasadę domniemania kompetencji.