Bezpieczeństwo to stan, który daje poczucie pewności istnienia i gwarancje jego zachowania oraz szanse na doskonalenie. Jest to jedna z podstawowych potrzeb człowieka. Odznacza się brakiem ryzyka utraty czegoś dla podmiotu szczególnie cennego – życia, zdrowia, pracy, szacunku, uczuć, dóbr materialnych i dóbr niematerialnych. Bezpieczeństwo jest naczelną potrzebą człowieka i grup społecznych, jest także podstawową potrzebą państw i systemów międzynarodowych; jego brak wywołuje niepokój i poczucie zagrożenia. Człowiek, grupa społeczna, państwo, organizacja międzynarodowa starają się oddziaływać na swoje otoczenie zewnętrzne i sferę wewnętrzną, by usuwać a przynajmniej oddalać zagrożenia, eliminując własny lęk, obawy, niepokój i niepewność. Zgodnie z hierarchią potrzeb w piramidzie Maslowa potrzeba bezpieczeństwa jest wymieniona jako druga po potrzebach fizjologicznych tak więc potrzeba bezpieczeństwa jest wartością konieczną dla życia i rozwoju człowieka, rodziny, społeczności jak i całego narodu. W sensie etymologicznym termin „bezpieczeństwo” wywodzi się od łacińskiego sine cura = securitas (bez pieczy) i w czasach starożytnego Rzymu oznaczał polityczną stabilność. Współcześnie bezpieczeństwo jest traktowane jako stan pewności, spokoju, zabezpieczenia, braku zagrożenia oraz ochrony przed nim. W erze globalizacji można zauważyć, że odnosi się on zarówno do jednostek jak i całych społeczeństw. Bezpieczeństwo jest rozmaicie rozumiane, a jego rola we współczesnym świecie bywa różnie określana. Jest to nieodłączna część zbioru wartości cenionych zarówno przez indywidualnego człowieka, jak też przez naród oraz społeczność międzynarodową. Na bezpieczeństwo Państwa składa się szereg zagrożeń i uwarunkowań takich jak: militarne, polityczne, społeczne, ekologiczne oraz ekonomiczne. Są one ze sobą ściśle powiązane i od siebie zależne. W obecnych czasach te ostatnie czyli uwarunkowania ekonomiczne nabierają większego znaczenia gdyż zapewnienie bezpieczeństwa ekonomicznego państwa daje szanse na przetrwanie społeczeństwa. Bezpieczeństwo ekonomiczne państwa to taki stan rozwoju krajowego systemu gospodarczego, który zapewnia wysoką sprawność jego funkcjonowania – poprzez należyte wykorzystanie wewnętrznych czynników rozwoju – oraz zdolność do skutecznego przeciwstawiania się zewnętrznym naciskom, mogącym doprowadzić do zaburzeń rozwojowych państwa.
Na bezpieczeństwo ekonomiczne składa się: -ekonomiczna niezależność -stabilność oraz zrównoważenie -zdolność do samorozwoju oraz postępu. We współczesnym świecie gospodarki poszczególnych państw są od siebie współzależne. W tych okolicznościach, ekonomiczna niezależność oznacza możliwość kontroli państwa nad narodowymi zasobami, osiągnięcie takiego poziomu wytwórczości, efektywności oraz jakości produkcji, który zabezpiecza konkurencyjność gospodarki oraz pozwala na warunkach partnerskich uczestniczyć w handlu światowym, a także w wymianie osiągnięć międzynarodowych. Stabilność oraz zrównoważenie gospodarki narodowej zakładają obronę systemu własności, stworzenie korzystnych warunków oraz gwarancji dla przedsiębiorczości, powstrzymywanie czynników zdolnych do destabilizacji sytuacji (walka ze strukturami kryminalnymi w gospodarce, niedopuszczanie do poważnych- grożących socjalnymi napięciami- różnic w dochodach). Zdolność do samorozwoju oraz postępu- szczególnie ważna we współczesnym, dynamicznie rozwijającym się świecie – wymaga stworzenia sprzyjającego klimatu dla inwestycji oraz innowacji, doskonalenia kwalifikacji wykształconego, rozwiniętego cywilizacyjnie (w określonej kulturze) personelu. Te wszystkie czynniki wpływają na rozwój gospodarki państwa, jednakże zależności ekonomiczne bywają również powodem niepokojów rodzących się w różnych regionach globu. Myśl o powiązaniu gospodarczym państw mającym gwarantować nie tylko ich szybszy rozwój, ale także pokojowe współistnienie na arenie międzynarodowej, ma logiczne uzasadnienie w ramach normalnie toczącego się obrotu międzynarodowego. Jednakże teoria współzależności musi zostać zrewidowana w obliczu szerzących się zagrożeń. Jednym z takich przykładów jest terroryzm. Terrorystom, mimo ich górnolotnej retoryki i powoływania się na szlachetne ideały przyświecają ich własne (ekonomiczne) cele, często niepokrywające się z celami państwa ich pochodzenia. Najczęściej nie kierują się żadnymi zasadami uznanymi przez narody cywilizowane, poza ich własnymi. Podstawowym celem działań terrorystów jest wywarcie wpływu politycznego na rządy państw dla jak najszybszego osiągnięcia własnych celów. Działania terrorystów są gwałtowne, a ludzie dokonujący takich aktów charakteryzują się kompletną nieobliczalnością. W swych działaniach terroryści stosują zazwyczaj drastyczne metody tak, aby wywołać jak najbardziej spektakularne efekty. Ma to ogromny wpływ psychologiczny na społeczeństwo. Najczęściej celem lub tarczą stają się osoby niewinne i bezbronne, także dzieci. To odróżnia je od działań zbrojnych prowadzonych z zachowaniem międzynarodowych konwencji. Mówiąc o bezpieczeństwie ekonomicznym, a terroryzmie na myśl przychodzi atak z 11 września 2001r na Stany Zjednoczone. Atak na Światowe Centrum Handlu był ciosem nie tylko w samo serce Ameryki, w najwyższe „bliźniacze wieże” będące chlubą Nowego Jorku, ale również symbolicznym uderzeniem w podstawę potęgi gospodarki USA- państwa uznanego za największego wroga islamskiego terroryzmu. Sprawcy zamachów upatrują źródeł biedy i zacofania swoich narodów w nierównym rozwoju gospodarczym, a co za tym idzie- nierównym podziale dóbr. Właśnie to poczucie rodzi frustrację i agresję przeciwko potęgom gospodarczym świata. Bardzo często mówiąc o kampanii terrorystycznej podkreślana jest idea „świętej wojny”. Ta retoryka wskazuje, iż religia jest główną przyczyną powstania i rozwoju terroryzmu, czyli walki wyznawców islamu z tzw. światem zachodnim kojarzonym tradycyjnie z chrześcijaństwem. Podbudowa ideologiczna oparta na religii jest nadal wykorzystywana przez terrorystów, którzy często lokują swoje ośrodki rekrutacyjne i szkoleniowe przy przywódcach religijnych. Terroryzm jest zaś obecnie bardziej wyrazem skutków nierówności społeczno- gospodarczych, niż tzw. „świętej wojny”
Jaki wpływ może mieć terroryzm na gospodarkę poszczególnych państw, regionów, czy świata? Jaki wpływ ma rozwijająca się struktura ekonomiczna na terroryzm? Z jednej strony rozwój ekonomiczny może być powodem ataków, z drugiej- z jego zdobyczy korzystają terroryści planując zamachy, wykorzystują rozwiniętą strukturę finansową i zdobycze ogólnego postępu technologicznego by móc się organizować w atakach na największe centra gospodarcze. Wydarzenia z 11 września 2001 roku doskonale obrazują jak bardzo negatywny wpływ ma terroryzm na gospodarkę globalną. Sytuacje z 11 września 2001r na światową gospodarkę można opisać bardzo szeroko, w tej pracy zaprezentujemy kilka liczb i faktów które obrazują ogrom wpływy na bezpieczeństwo ekonomiczne nie tylko USA, ale także na bezpieczeństwo ekonomiczne o powiązaniu gospodarczym. W ciągu pierwszych dwóch tygodni o zamachu indeksy największych giełd w Stanach Zjednoczonych i Europie spadły o 8-12 %, w Japonii o 5 %, a akcje niektórych spółek lotniczych i telekomunikacyjnych straciły 80 % swej wartości. Ponadto wyprzedaży akcji spółek towarzyszyło inwestowanie w obligacje skarbowe, jako pewniejsze instrumenty. Niepokój inwestorów spowodował także osłabienie dolara oraz wywołał panikę na rynkach surowców. Odnotowano m. in. gwałtowny wzrost popytu na ropę powodując znaczny wzrost jej ceny, (ponad trzykrotny już w pierwszych dniach po zamachu) podobnie wzrosła cena złota, co jest zjawiskiem typowym w okresach paniki. Bezpośrednie straty materialne wynosiły 14 mld USD w sektorze prywatnym, 1,5 mld USD w sektorze państwowym i 0,7 mld USD dla władz lokalnych. Ponadto na dolnym Manhattanie zniszczonych zostało 30 % pomieszczeń biurowych, a w całym Nowym Jorku 200 tys. miejsc pracy. Uderzenie w gospodarkę amerykańską przełożyło się na sytuację wielu innych państw. Wpłynęło na zaufanie konsumentów oraz na nastroje na rynkach. Atak na WTC miał poważne konsekwencje dla państw powiązanych handlowo z USA- Meksyku i Brazylii. Spowolnienie gospodarki Stanów Zjednoczonych było odczuwalne również w Nigerii, Malezji, Ekwadorze oraz na Węgrzech. Sytuacja krajów najuboższych natomiast kształtowała się znacznie gorzej. W dzisiejszych czasach bezpieczeństwo ekonomiczne jako jeden z najważniejszych czynników, jak nie najważniejszy do prawidłowego funkcjonowania Państwa jest „atakowany” ze wszystkich stron, nie tylko wspomniany terroryzm ale także wewnętrzne warunki które musza być spełnione jak kontrolowane bezrobocie, inflacja, reformy gospodarcze, bezpieczeństwo energetyczne itp. Bardzo ważnym czynnikiem na funkcjonowanie Państwa jest potencjał ekonomiczny jako jeden z podstawowych wyznaczników jego siły i potęgi. Bogate ekonomicznie państwo może wpływać na zachowanie innych biedniejszych i mniej niezależnych ekonomicznie państw, niszcząc ich poczucie bezpieczeństwa ekonomicznego za pomocą właściwej polityki zagranicznej. Bogate ekonomicznie państwo może bez używania siły i otwartej agresji militarnej zachwiać bezpieczeństwem ekonomicznym, a przy tym społecznym innego państwa poprzez sankcje gospodarcze, bojkot międzynarodowy lub wprowadzeniem embarga, które polega na wprowadzeniu zakazu importu lub eksportu określonych towarów do lub z danego państwa, czyli ograniczenie handlu i innych stosunków gospodarczych z określonym państwem. Embargo pomimo, że przybiera formę agresji (nie militarnej) względem państw jest legalnym i stosowanym instrumentem prawa administracyjnego, a przy tym polityki zagranicznej. Bogate ekonomicznie, a przez to liczące się na arenie międzynarodowej państwo może wprowadzić sankcje gospodarcze lub sankcje finansowe polegające na odcięciu kraju od kredytów międzynarodowych lub ograniczeniu lub całkowitemu zablokowaniu zagranicznej pomocy rozwojowej.
Inny czynnik to Bezpieczeństwo Energetyczne jako czynnik bezpieczeństwa ekonomicznego. Zgodnie ze Strategią Bezpieczeństwa Rzeczypospolitej Polskiej z 2007 roku, wzrasta znaczenie ekonomicznego wymiaru bezpieczeństwa, poprzez zachwianie bezpieczeństwem energetycznym. Do zwiększenia zagrożeń w tej dziedzinie przyczynia się wykorzystywanie przez niektóre państwa zasobów i surowców energetycznych jako instrumentów nacisku politycznego.
Wiele jest czynników zewnętrznych i wewnętrznych które mają wpływ na kształt i funkcjonowanie bezpieczeństwa ekonomicznego, niektóre całkowicie zależne od społeczeństwa którego dotyczy bezpośrednio inne na które wpływ mają różne czynniki niezależne lub zależne w małym stopniu. Sam termin bezpieczeństwo ekonomiczne odnosi się do terminu bezpieczeństwo, zawężone jednak do ekonomicznych podstaw funkcjonowania państwa. Termin ten wiąże się z dyscypliną naukową ekonomia, nauki o polityce oraz nauki o bezpieczeństwie i w zależności od poglądów badacza nadawana jest mu określona definicja. Kryterium podziału w tej materii jest rodzaj poglądu na dominującą w przestrzeni wizję modelu funkcjonowania gospodarki narodowej i społeczeństwa oraz rzeczywistości międzynarodowej. Definicja ta sprowadza opisywane pojęcie do działań mających na celu ograniczanie ryzyka wystąpienia braków w jednym ze strategicznych zasobów (energetyczne, wodne, żywnościowe, surowcowe) co wpływałoby na jakość i strukturę czynnika ludzkiego, który tworzy potencjał wojskowy danego kraju. W tym rozumieniu jako dominujący występuje aspekt bezpieczeństwa militarnego, dla którego gospodarka pełni jedynie rolę finansującą. Można wyodrębnić podstawowe wartości składające się na bezpieczeństwo współczesnych państw: • przetrwanie państwa jako niezależnej jednostki politycznej, narodu jako wyróżnionej grupy etnicznej, biologiczne przeżycie ludności państwa. Jest ono naczelną wartością, której każde państwo gotowe jest poświęcić inne wartości, gdyż nie mogą być one zachowane w sytuacji zagrożenia istnienia ludności. Wartość ta jest stawiana na naczelnym miejscu; • integralność terytorialna, która w potocznym rozumieniu nadal jest uważana za główny korelat bezpieczeństwa; • niezależność polityczna (w sensie ustrojowym, samowładności i swobody afiliacji); • jakość życia, na którą składają się takie wartości jak standard życia, szczebel rozwoju społeczno-gospodarczego, zakres praw i swobód obywatelskich, system kulturalny, narodowy styl życia, stan środowiska naturalnego, możliwości i perspektywy dalszego rozwoju. Na przestrzeni lat w związku z rozwojem szerokich relacji między państwami wyodrębniła się dziedzina ekonomii międzynarodowej. Stało się tak za sprawą handlu międzynarodowego, który zapewnił wymianę dóbr i usług na rynku światowym. O znaczeniu danego państwa w dalszym ciągu decydował potencjał militarny jednak jego wymiar i zakres w coraz większym stopniu zależny był od zaangażowania danego kraju w wymianę międzynarodową. Na takim gruncie funkcjonują kolejne definicje opisywanego terminu, które za V. Cable’m uzależniają z jednej strony bezpieczeństwo od dostępu do zaopatrzenia wojska w nowe technologie, z drugiej zaś przypisują narzędziom polityki ekonomicznej państwa znamiona o charakterze działań agresji lub obrony . Mowa tu o bojkotach handlowych czy inwestycyjnych, restrykcjach lub innych działaniach, których zasięg uzależniony jest od potencjału gospodarczego. Nieustający proces internacjonalizacji państw napędzany trzecią rewolucją gospodarczą, jaką jest informatyzacja procesów życiowych w tym gospodarczych wpływa na coraz większą zależność ekonomiczną gospodarek tworzących globalny rynek światowy. Handel międzynarodowy uzupełniają obecnie globalne przepływy kapitału o różnorakim charakterze. Bardzo ważną rolę w tym środowisku zajmują korporacje transnarodowe, które zaczynają pełnić rolę podmiotu międzynarodowego. W takich warunkach bezpieczeństwo ekonomiczne kraju zaczyna być zbieżne z koncepcją geoekonimii w myśl, której czynnikiem warunkującym pozycję państwa we współczesnym świecie jest jego potencjał gospodarczy , rozumiany, jako międzynarodowa zdolność konkurencyjna kraju. Na pozycję konkurencyjną składają się: • pozycja rynkowa, czyli udziały danego państwa w międzynarodowym obrocie gospodarczym (towary, usługi, technologia, kapitał, bezpośrednie inwestycje zagraniczne); • sieć powiązań międzynarodowych oraz ich jakość; • czynniki wewnętrzne takie jak „stan równowagi ekonomicznej, poziom inflacji, bezrobocia, kierunek zmian w równowadze budżetowej oraz sytuacja na rachunku bieżącym, poziom zadłużenia międzynarodowego i rezerw walutowych oraz tendencje zmian w kursie walutowym” . Z jednej strony mamy zatem do czynienia z konkurencyjnością przedmiotu, czyli dbaniem o atrakcyjność wytwarzanych dóbr i usług. Z drugiej natomiast mówi się o konkurencyjności podmiotu, której rolą jest przyciągać potencjalnych inwestorów zagranicznych. Definicję nawiązującą do powyższych rozważani podaje S. Michałowski wskazując, że bezpieczeństwo ekonomiczne jest pewnym „wyobrażeniem w zakresie rzeczywistych, względnie potencjalnych zagrożeń gospodarczych kraju, kształtowane pod wpływem ogólnego stanu zależności ekonomicznych kraju, które określa stopień efektywności zewnętrznej integracji ekonomicznej w wewnętrzny rozwój gospodarczy, zdolność obronną i stabilność systemu społeczno-politycznego danego kraju. Podsumowując bezpieczeństwo ekonomiczne państwa należy rozpatrywać na dwóch płaszczyznach: ekonomiczno-obronnej i ogólnoekonomicznej. Płaszczyzna ekonomiczno-obronna oznacza umiejętne wykorzystanie systemu gospodarki państwowej do skutecznego pokonywania różnych zagrożeń w tym politycznych, związanych z próbą lub samą ingerencją obcych państw w funkcjonowanie określonej gospodarki narodowej. Płaszczyzna ta odpowiada również za wykształcenie się i funkcjonowanie wielu zróżnicowanych modeli gospodarki obronnej i wykształcenie potencjału obronno-ekonomicznego państwa. Płaszczyzna ogólnoekonomiczna oznacza w wymiarze państwowym rozwój gospodarczy między innymi poprzez tworzenie powiązań i układów międzynarodowych. Takie działania sprawiają, że państwo staje się bardziej stabilne politycznie i społecznie. Bezpieczeństwo ekonomiczne jest ściśle powiązane z bezpieczeństwem społecznym tj. ludzkim. Należy zauważyć, że państwo bezpieczne pod względem ekonomicznym jest zdolne do zaspokojenia egzystencjalnych potrzeb swoich obywateli jak również zagwarantowania im dostępu do podstawowych dóbr publicznych, takich jak: edukacja, służba zdrowia, infrastruktura, kultura, jak również czyste środowisko.

BIBLIOGRAFIA

• Strategia Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2007 r.
• R.W.Griffin „Podstawy zarządzania organizacjami” Wydawnictwo Naukowe PWN , Warszawa 1998
• A. Wojtaszczyk, A. Sosnowska „Bezpieczeństwo Państwa. Wybrane problemy”, Wyd. ASPRA-JR, Warszawa, 2009 r
• J. Stańczyk „Współczesne pojmowanie bezpieczeństwa”, Instytut Studiów Strategicznych Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 1996,
• R. Jakubczak J. Flis „ Bezpieczeństwo Narodowe Polski w XXI wieku. Wyzwania i strategie” Wyd. Bellona, Warszawa 2006r
• T. Guz Bezpieczeństwo ekonomiczne państw, artykuł K. Kłosińskiego Światowe determinanty bezpieczeństwa ekonomicznego; Lublin- Tomaszów Lubelski 2006r. J.J Carafano, Terroryzm globalny a gospodarka globalna: niespokojne współistnienie; „Międzynarodowy Przegląd Polityczny” 1/2006

NETOGRAFIA

• http://pl.wikipedia.org/wiki/Sankcje_gospodarcze
• http://pl.wikipedia.org/wiki/Embargo -http://gospodarka.dziennik.pl/news/artykuly/85528,putin-zlecil-zakrecenie-kurka-z-gazem.html