Jednym z ważnych zagadnień prawa przeciwwojennego jest ścisłe określenie pojęcia agresji. Agresja (łac. aggressio – napaść, natarcie) – w prawie międzynarodowym to określenie zbrojnej napaści (najazdu, ataku) jednego lub kilku państw na inne. Państwo, które pierwsze dokonało aktu agresji na inne określa się mianem agresora. Agresja powoduje zazwyczaj rozpoczęcie wojny. Ofiara agresji ma prawo do samoobrony, w której mogą pomagać jej też inne państwa. Agresja jest w prawie międzynarodowym zakazana, jak również w prawie polskim, a naruszenie tego zakazu stanowi zbrodnię przeciwko pokojowi. Współcześnie agresja nie może być też sposobem trwałego powiększenia terytorium państwowego, gdyż obszar zajęty w ten sposób nie może być legalnie włączony do terytorium agresora, stając się co najwyżej terytorium przezeń okupowanym. Sojusze zawierane na przełomie XIX i XX wieku zwykle unikały określenia agresji, ograniczały się do zwrotów typu jeśli jedna ze stron zostanie ofiarą napaści trzeciego państwa, druga udzieli napadniętej pomocy, czasem jedynie zastrzegano o ile napaść nastąpi bez sprowokowania ze strony napadniętego. Konwencje tworzące Stały Trybunał Arbitrażowy obligowały strony do zapobieżenia w granicach możliwości uciekania się do siły w stosunkach pomiędzy państwami i używania wszelkich wysiłków w celu zapewnienia pokojowego rozstrzygania sporów międzynarodowych, lecz ius ad bellum uchodziło nadal za przejaw suwerenności. Pogwałcenie neutralności Belgii przez armię niemiecką na początku I Wojny Światowej było wyraźną agresją, Traktat wersalski w art. 227 określał to jako najwyższą obrazę moralności międzynarodowej i świętej powagi traktatów zaś art. 231 uznawał że wojna została narzucona przez napaść ze strony Niemiec i ich sprzymierzeńców art. 232 zobowiązywał do odszkodowania za straty spowodowane przez wzmiankowaną napaść. Liga Narodów kilkakrotnie lecz bezskutecznie próbowała potępić wojnę agresywną, (artykuł 10 i następne jej Paktu nakazywał członkom organizacji pokojowe rozstrzyganie konfliktów). Wymienić tu należy “Układ o wzajemnej pomocy” z 29 września 1923 oraz Protokół Genewski z 2 października 1924 o pokojowym rozstrzyganiu sporów dozwalający jedynie na prowadzenie wojny obronnej lub jako akcji zbrojnej prowadzonej z upoważnienia Ligi. W 1928 r. zawarto w Paryżu Pakt Brianda-Kellogga mówiący o rezygnacji z wojny jako środka załatwiania sporów międzynarodowych. W 1933 w Londynie jako uzupełnienie Paktu podpisana została Konwencja o określeniu agresji, zgodnie z którą agresją jest, o ile zostało popełnione jako pierwsze:

1. Wypowiedzenie wojny innemu państwu
2. Napad przy pomocy swych sił zbrojnych na terytorium innego państwa, nawet bez wypowiedzenia wojny
3. Zaatakowanie przy pomocy swych sił lądowych, morskich lub powietrznych, terytorium, okrętów lub samolotów innego państwa, nawet bez wypowiedzenia wojny
4. Blokada morska wybrzeża lub portów innego państwa
5. Poparcie użyczone bandom uzbrojonym, które, zorganizowawszy się na jego terytorium, dokonają najazdu na terytorium innego Państwa jak również odmowa, pomimo żądania państwa najechanego, poczynienia na swym własnym terytorium, wszystkich, będących w jego mocy zarządzeń, w celu pozbawienia powyższych band wszelkiej pomocy lub opieki. Należy zwrócić uwagę na dwa istotne elementy tej definicji. Jeden z nich to element pierwszeństwa. Agresorem jest państwo, które pierwsze popełni jeden z określonych czynów. Element pierwszeństwa jest niezbędny w każdej definicji agresji; w wypadku jej braku nie byłoby żadnego obiektywnego kryterium określenia napastnika. Wszelka więc tzw. wojna prewencyjna jest wojną agresywną i zakazaną. Drugim ważnym elementem definicji jest stwierdzenie, że agresji może dokonać tylko państwo przeciwko państwu. Pojęcie agresji nie ma więc zastosowania do wojny domowej (tzw. wojny cywilnej), wojny narodowowyzwoleńczej czy antykolonialnej. Kiedy Polacy w 1830 czy 1863 r. chwytali za broń przeciwko caratowi, nie byli agresorami; kiedy Algierczycy rozpoczęli walkę narodowowyzwoleńczą przeciwko francuskiej władzy kolonialnej, także agresorami nie byli. Konwencje Londyńskie wyliczają również, jako przykłady, pewne stany faktyczne lub akty, które nie tłumaczą i nie usprawiedliwiają napaści. Są nimi: struktura polityczna, gospodarcza lub społeczna innego państwa, braki w jego administracji, zamieszki wynikłe ze strajków, rewolucji, kontrrewolucji lub wojen cywilnych, pogwałcenie lub groźba pogwałcenia interesów materialnych lub moralnych państwa lub jego obywateli, zerwanie stosunków dyplomatycznych lub gospodarczych, środki bojkotu gospodarczego lub finansowego, spory co do zobowiązań gospodarczych, finansowych lub innych, zajścia graniczne. W Deklaracji Zgromadzenia ONZ 2131/XX z 21 grudnia 1965 roku o niedopuszczalności interwencji w sprawy wewnętrzne państw i o ochronie ich niezawisłości i suwerenności uznano, ze zbrojna interwencja jest tożsama z agresją. W następnych latach uchwalano kolejne rezolucje o tej tematyce. Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło 14 grudnia 1974 na 29 posiedzeniu rezolucję Nr 3314 (XXIX) zawierającą definicję agresji, wzorowaną na Konwencji z 1933 wprowadzając pewne uzupełnienia. Określa ona agresję jako użycie siły zbrojnej przez państwo lub grupę państw przeciw suwerenności terytorialnej lub niezawisłości politycznej innego państwa (bez względu na to czy należy do ONZ). Artykuł 1 mówi, że agresją jest użycie siły zbrojnej przeciwko suwerenności, integralności terytorialnej lub niepodległości politycznej innego państwa lub w jakikolwiek inny sposób niezgodny z Kartą Narodów Zjednoczonych, jak to określono w niniejszej definicji. Artykuł 2 stanowi Użycie siły zbrojnej z pogwałceniem Karty przez państwo, działające jako pierwsze, stanowi dowód prima facie aktu agresji, chociaż Rada Bezpieczeństwa może – działając zgodnie z Kartą – dojść do wniosku, że stwierdzenie, iż został popełniony akt agresji, nie jest uzasadnione w świetle innych stosownych okoliczności, w tym również dlatego, że określone akty lub ich skutki nie są dostatecznie poważne. W artykule 3 przytacza przykłady agresji, bez względu na to czy nastąpiło wypowiedzenie wojny: a) inwazja lub atak sił zbrojnych jednego państwa na terytorium innego państwa, albo wszelka okupacja wojskowa nawet czasowa będąca wynikiem takiej inwazji czy ataku lub też aneksja terytorium lub części terytorium innego państwa przy użyciu siły; b) bombardowanie przez siły zbrojne państwa terytorium innego państwa lub użycie przez państwo jakichkolwiek innych broni przeciwko terytorium innego państwa; c) blokada portów lub wybrzeża państwa przez siły zbrojne innego państwa; d) atak sił zbrojnych państwa na siły zbrojne lądowe, morskie lub powietrzne albo na marynarkę lub lotnictwo cywilne innego państwa: e) użycie sił zbrojnych państwa znajdujących się na terytorium drugiego państwa za zgodą państwa przyjmującego niezgodnie z warunkami przewidzianymi w umowie lub wszelkie przedłużenie ich pobytu na tym terytorium po zakończeniu obowiązywania umowy; f) wyrażenie przez państwo zgody by jego terytorium które oddało do dyspozycji innemu państwu było wykorzystane do dokonania agresji przeciwko państwu trzeciemu; g) wysyłanie przez państwo lub w jego imieniu band lub grup zbrojnych, oddziałów nieregularnych lub najemników które dokonują zbrojnych aktów przeciwko innemu państwu w stopniu dorównującym aktom wymienionym powyżej, względnie zaangażowanie się w znaczny sposób w takie działanie. Artykuł 4 dozwala by Rada Bezpieczeństwa zgodnie z postanowieniami Karty uznała za agresję akt inny niż wymieniono w artykule 3. Artykuł 5 głosi, iż nic nie jest usprawiedliwieniem agresji, a wynikłe z niej korzyści są uważane za nielegalne. Artykuł 6 zabrania interpretacji rezolucji w sposób sprzeczny z postanowieniami Karty ONZ o dozwolonym użyciu siły. Artykuł 7 zabrania interpretować rezolucję w sposób sprzeczny z prawem do stanowienia a zwłaszcza z Deklaracją zasad prawa międzynarodowego z 1970. Artykuł 8 nakazuje interpretować całą rezolucję łącznie. Statut Międzynarodowego Trybunału Karnego po nowelizacji z 2010 w definicji agresji w art. 8 powtarza art. 3 Rezolucji z 1974, wyliczenie jest enumeratywne bez możliwości uzupełnienia przez Radę Bezpieczeństwa. Stronami umowy o nowelizacji są 23 państwa, w tym Polska, do nabrania mocy potrzeba przynajmniej 30.