CHARAKTERYZUJĄC MAKBETA NA PODSTAWIE DANYCH FRAGMENTÓW DRAMATU SZEKSPIRA, OKREŚL, NA CZYM POLEGA TRAGIZM POSTACI I PORÓWNAJ GO Z TRAGIZMEM BOHATERA ZE ZNANEGO CI DRAMATU ANTYCZNEGO.

„Makbet" Szekspira to utwór o tym, jak żądny władzy człowiek drogą morderstwa przejmuje tron. Temat nienowy w czasach Szekspira, dlaczego więc podjął go w swojej tragedii? Jaki był główny cel jej napisania? Wnikliwa lektura dzieła pozwala stwierdzić, że motyw władzy jest pretekstem do rozważań o roli człowieka w kształtowaniu swojego życia. W obu cytowanych fragmentach pokazana została przede wszystkim postać Makbeta. Pierwszy fragment przedstawia sytuację spisku na życie króla Dunkana, który jest gościem w zamku Makbeta.

„Makbet" Szekspira to utwór o tym, jak żądny władzy człowiek drogą morderstwa przejmuje tron. Temat nienowy w czasach Szekspira, dlaczego więc podjął go w swojej tragedii? Jaki był główny cel jej napisania? Wnikliwa lektura dzieła pozwala stwierdzić, że motyw władzy jest pretekstem do rozważań o roli człowieka w kształtowaniu swojego życia.

W obu cytowanych fragmentach pokazana została przede wszystkim postać Makbeta. Pierwszy fragment przedstawia sytuację spisku na życie króla Dunkana, który jest gościem w zamku Makbeta. Chęć zdobycia korony popycha Lady Makbet do podsunięcia mężowi pomysłu zbrodni na królu. Zarówno monolog gospodarza, jak i rozmowa z żoną obrazują osobowość małżonków. Makbet to rycerz, który przyznaje się do chorych ambicji:

„Jeden, wyłącznie jeden tylko bodziec

Podżega we mnie tę pokusę, to jest

Ambicja"

W myśleniu bohatera wyeksponowane są rozterki człowieka, który odróżnia jeszcze dobro od zła. Planowany krok nazywa on wprost zbrodnią. Wie, że za tak podły czyn ponosi się surową karę. Próbuje przekonać żonę, że z morderstwa należy się wycofać. Przedstawia różne argumenty, w których bierze pod uwagę swoją życiową sytuację:

„Nie postępujmy dalej na tej drodze:

Dopiero co mnie obdarzył godnością

I sam dopiero co sobie kupiłem

Złotą u ludzi sławę, sławę, którą

Godziłoby się jak najdłużej w świeżym

Utrzymać blasku, nie zaś tak skwapliwie

Odrzucać".

W argumentacji zwraca również uwagę na zalety króla Dunkana:

„Dunkan tak skromnie piastował

Swą godność, tak był nieskalanie czysty

W pełnieniu swego wielkiego urzędu"

Powyższe słowa dyktują Makbetowi rozsądek i możliwość odwrotu od zbrodniczych zamiarów. Odpowiedzią na nie jest upór, niewzruszoność i brak skrupułów ze strony Lady Makbet. Zadaje ona cały szereg pytań, które mają poruszyć męża jako człowieka z ambicjami. Honor nie stanowi dla wyniosłej bohaterki żadnej wartości, jest nią natomiast władza, której bardzo pragnie. Stąd pytanie:

„Masz skrupuły/ Mężnie w czyn przelać to, czego pragniesz?"

Agresywnie stawiane pytania mają określony cel: zagłuszyć wyrzuty sumienia Makbeta i sprowokować go do haniebnego działania. Sytuacja, w jakiej znalazł się bohater dramatu Szekspira, daje mu możliwość wyboru między dobrem a złem, ale namiętność, jaką jest żądza władzy, pcha go do zbrodni. Rycerz zatem dokonuje wyboru między honorem, sprawiedliwością i własną uczciwością a pragnieniem zaspokojenia ambicji i koniecznością wypełnienia obietnic danych żonie. Makbetowi zabrakło stanowczości, a cynizm Lady Makbet podsycał jego żądze. Morderstwo z premedytacją zostało wykonane.

Czyn, którego dopuścił się bohater, doprowadza go do moralnego upadku. Wieść o śmierci żony nie robi na nim już żadnego wrażenia: „Powinna była umrzeć nieco później;" Świadomość własnej zbrodni, osamotnienie, wyrzuty sumienia spowodowały, że jego życie straciło sens. Piękną niegdyś i zasłużoną sławę u ludzi zastąpiły strach i nienawiść.

Szekspir rozumie tragizm jako konsekwencję wyborów człowieka i istniejącego w nim zła. Wina jest więc po stronie człowieka, a los, który stanowi podstawę tragizmu antycznego ma o tyle swój udział w dramacie Makbeta, o ile psychika człowieka jest od niego zależna. A zatem sytuacja bohatera antycznego, jakim jest Edyp w tragedii Sofoklesa „Król Edyp", wyraźnie różni się od Szekspirowskiej.

Sofokles, kreując swojego bohatera, pokazywał przede wszystkim los, fatum, które musiało się wypełnić bez względu na działania człowieka. Od losu uciec nie można, każde bowiem działanie, zmierzające do zmiany jego wyroków, skazane jest na porażkę. Edyp nie wie, że uciekając przed przeznaczeniem, właśnie je wypełnia, że los drwi z niego, prowadząc go na drogę, na której zabije swego ojca. Nieświadomość czynu nie uchroni Edypa przed surową karą. Jest on winny popełnionego czynu, ale jest też ofiarą przeznaczenia i dlatego budzi współczucie.

O ile zatem bohater Szekspirowski ma szanse na dokonanie wyboru między dobrem i złem, o tyle bohater antycznej tragedii jest tej możliwości pozbawiony, bo działanie fatum musi się wypełnić. Kreacja Makbeta jest dynamiczna, bohater zmienia się – ze szlachetnego rycerza w mordercę i tyrana. Kreacja Edypa jest statyczna, bohater w całej tragedii jest taki sam. Szekspir skupiał uwagę na namiętnościach i pokazywał ich tragiczne skutki, antyczny pisarz Sofokles pokazywał, jak człowiek staje się igraszką losu i żadne jego starania nie zmienią wyroków.