RODZAJE LITERACKIE 1.Epika -obecność narratora -świat przedstawiony -fabuła i akcja (układ przyczynowo-skutkowy zdarzeń) -zapis prozą (wyjątki – epopeja, powieści poetyckie) -pozorny obiektywizm Gatunki epickie: -powieść-utwór pisany prozą, obszerny, wielowątkowy, o dużej ilości bohaterów; np. Quo vadis; występuje kilka rodzajów powieści, np. historyczna, polityczna, przygodowa, sensacyjna, społeczno-obyczajowa, psychologiczna, biograficzna, fantastyczno-naukowa, fantasy, kryminalna itp. -nowela-utwór krótki, jednowątkowy, z małą ilością bohaterów i punkcie kulminacyjnym znajdującym się w zakończeniu; np. “Latarnik” -epos (epopeja)-rozbudowany utwór wierszowany przedstawiający dzieje mitycznych, legendarnych lub historycznych bohaterów na tle przełomowych wydarzeń dla danej społeczności; np. “Iliada”, “Odyseja” lub “Pan Tadeusz” -opowiadanie-utwór niewielki, jednowątkowy, różniący się od noweli brakiem wyraźnej konstrukcji, luźnym układem akcji często wzbogacanej epizodami -baśń-utwór opowiadający dzieje bohaterów z reguły fantastycznych, nie posiadający określonego miejsca oraz czasu (dawno, dawno temu za górami za lasami) -legenda (podanie)-opowieść (nasycona elementami fantastyki, zawierająca jednak część prawdy) o bohaterze, często o życiu świętego, męczennika ujawniająca czas i miejsce akcji -anegdota-krótkie, często zabawne opowiadanie o jakimś specyficznym wydarzeniu, np. historyjka z życia sławnej postaci -satyra-utwór ośmieszający i piętnujący ukazywane w nim zjawiska, osoby, obyczaje, stosunki społeczne – uwaga! jest to gatunek mieszany (synkretyczny), łączy elementy epiki i liryki, podobnie jak ballada czy powieść poetycka. 2.Liryka -ballada – gatunek synkretyczny, zawierający elementy zarówno liryki, epiki, jak i dramatu; rozwinięty w okresie romantyzmu w balladę romantyczną -anakreontyk – krótki utwór wesoły, zabawny -elegia – utwór poważny, refleksyjny, pełny zadumy i smutku -epigramat – krótki, przeważnie 2-wierszowy utwór poetycki, pisany dystychem elegijnym -epitalamium – gatunek o rodowodzie starożytnym; utwór opiewający zaślubiny, wesele, nowożeńców -fraszka – krótki utwór wierszowany, żartobliwy, zakończony zaskakującą puentą -hymn – utwór, pieśń pochwalna ku czci Boga, ojczyzny, bohaterów, rozpoczynający się apostrofą -madrygał – pieśń miłosna, nie posiadająca ścisłych rygorów formalnych -oda – utwór wzniosły, patetyczny, opiewający osoby, idee, wydarzenia -pieśń – utwór wierszowany, stroficzny, zwykle poważny -poemat – dłuższy utwór wierszowany, posiadający fabułę -sonet – utwór 14-wersowy (2 strofy 4-wersowe i 2 strofy 3-wersowe), podgatunek poematu, nie przedstawiany -jako oddzielny gatunek liryczny -tren – utwór ku czci zmarłych, rozpamiętujący ich dokonania, zasługi i zalety -triolet – gatunek o wyznaczonych ścisłych zasadach budowy, służył za popis poetyckiego kunsztu 3.Dramat Dramaty oparte są przede wszystkim na akcji, która wyrażona zostaje głównie w dialogach i monologach polilogach (tekst główny), a także komentarzach, wskazówkach i opisach sytuacji na scenie, czyli didaskaliach (tekst poboczny). Najczęściej przedstawia bohaterów uwikłanych w konflikty, których nie mogą rozwiązać. Zakończenie może być tragiczne (jak w przypadku tragedii) lub szczęśliwe (komedia). Budowa zewnętrzna: -podział na akty i sceny (lub odsłony) -tekst poboczny, czyli didaskalia -utarty schemat budowy -podzielony na role -brak narratora -kreowanie świata poprzez dialogi i monologi -zasada trzech jedności (w dawniejszych czasach) - akcja trwająca 24 godziny, jedno miejsce wydarzeń, jeden problem Budowa wewnętrzna: -ekspozycja -zawiązanie akcji -rozwój akcji -punkt kulminacyjny -perypetie -rozwiązanie akcji Podział dramatu:komedia, farsa, tragedia, dramat właściwy, opera, misterium, tragikomedia, tragifarsa, dramat romantyczny Gatunki dramatu: dramat romantyczny, modernistyczny, szekspirowski(elżbietański), współczesny, antyczny, historyczny,telewizyjny, radiowy-słuchowisko, misterium, moralitet, operetka, komedia, opera, jasełka, symboliczny