Człowiek zawsze szukał w literaturze odpowiedzi na pytania o sens własnej egzystencji, o sposób rozumienia świata i samego siebie, o ideały, ku którym ma dążyć, o system wartości, jaki powinien wyznawać. Renesans i barok, dwie sąsiadujące na osi czasu epoki, przyniosły nowe, świeże spojrzenia na świat ludzkich wartości. Renesans, zwany inaczej odrodzeniem, to jeden z ważniejszych okresów w rozwoju polskiej kultury, sztuki i literatury. Wyjście z mroków średniowiecza, zaowocowało w naszym kraju wielką tolerancją religijną, rozkwitem edukacji ze znaną na całym kontynencie Akademią Krakowską na czele, rozwojem malarstwa i literatury. Polska zajmowała w tym czasie ważne miejsce na mapie Europy. W literaturze renesansu w odróżnieniu od Średniowiecza, zwrócono uwagę, na człowieka, którego uczyniono celem i osią dociekań filozoficznych i literackich. Jego los, zgłębienie tajemnicy ludzkiego istnienia była dla twórców sprawą nadrzędną. Obraz człowieka, jaki wynika z tego nurtu nie jest jednoznaczny i na pewno daleki jest od jego idealizowania. Z jednej strony twórcy renesansowi przedstawiali człowieka jako istotę wielką, która posługuje się rozumem i jest przez to wspaniałym dziełem bożym. Posiada on godność i dumę, a w swoim postępowaniu kieruje się szlachetnością, patriotyzmem jako wartościami nadrzędnymi. Taki człowiek był bohaterem utworów renesansowych wspomnianego Jana Kochanowskiego “Pieśni XII” (“O cnocie”) czy Mikołaja Reja w “Żywocie człowieka poczciwego”. Bohaterem jest tu szlachcic-ziemianin. Rej opisuje koleje jego życia -od dzieciństwa, przez wiek młody, dorosłość po starość. Żyje on na wsi, która jest idealną realizacją jego marzeń o spokoju, pracy, dającej spełnienie. Jest to także humanista, który na wsi oddaje się przyjemnościom życia, pielęgnacji cnót, takich jak uczciwość, patriotyzm, ponieważ interesuje się czynnie sejmikami wiejskimi. “Człowiek poczciwy” rozumie, że życie ludzkie musi upływać, tak jak płynie czas, ale nie jest myśl pesymistyczna, tylko pogodzenie się z naturalnym porządkiem świata. Na drugim biegunie renesansowego humanizmu mamy obraz człowieka ułomnego, kruchego ze swoimi słabościami, niemającego żadnego wpływu na swój los. Jest skazany na poddanie się woli Boga. W naturze człowieka według tego obrazu leży zło i bezwzględność, podlega on dlatego żądzy, która czasem doprowadza do obłędu i każe porzucić zdrowy rozsadek. Taki z kolei człowiek jest bohaterem „Trenów” Jana Kochanowskiego, oraz dzieł filozofów i myślicieli, np. Erazma z Rotterdamu w “Pochwale głupoty”. To właśnie wspomniane „Treny” chyba najdobitniej…