Temat zimnej wojny jest z kilku względów specyficzny. Po pierwsze dlatego, że ta wojna, zakończyła się stosunkowo niedawno, a jak wiadomo im dłuższy okres upłynie od zakończenia jakiegoś wydarzenia tym jego ocena w oparciu o jego skutki i różne punkty widzenia może być inna. Specyficzna także dlatego, że nie była ona bezpośrednim starciem sił zbrojnych dwóch państw, a realizowała się na kilku różnych płaszczyznach. W tej krótkiej pracy postaram się ująć istotę zimnej wojny. Przedstawić jej genezę, w jaki sposób przebiegała i oczywiście jak możemy ją zdefiniować. Zacznę oczywiście od zdefiniowania zimnej wojny, po to by stanowiła punkt odniesienia znajdujący się już na początku pracy. ,,Zimna wojna – stan napięcia oraz rywalizacji ideologicznej i politycznej pomiędzy Związkiem Radzieckim, państwami bloku wschodniego uzależnionymi od ZSRR, oraz pozaeuropejskimi sojusznikami ZSRR, a państwami kapitalistycznymi pod przywództwem Stanów Zjednoczonych". Z zacytowanej definicji wynika, że zimna wojna była stanem napięcia oraz rywalizacji, która realizowała się na różnych płaszczyznach. Zanim jednak krótko scharakteryzuję płaszczyzny: ideologiczną, polityczną, gospodarczą i militarną w telegraficznym wręcz skrócie omówię przyczyny zaistnienia zimnej wojny. Ponad wszelką wątpliwość druga wojna światowa rozpoczęła się 1 września 1939 roku, do 22 czerwca 1941 roku ZSRR był sojusznikiem Hitlera, od tego dnia sytuacja uległa odwróceniu o 180 stopni. Stany Zjednoczone jeszcze w tym samym roku zmuszone były włączyć się do wojny. W ten sposób Stany Zjednoczone i ZSRR znalazły się po jednej stronie, wchodząc w skład koalicji antyhitlerowskiej. Jednym z przejawów współpracy były konference pomiędzy mocarstwami. Mam tu na myśli konferencje w Casablance, Teheranie, Jałcie i Poczdamie. Postanowienia tych konferencji były realizowane. Dotykając bezpośrednio przyczyn zimnej wojny, nasuwa się pytanie, w którym momencie współpraca pomiędzy USA i ZSRR załamała się, co sprawiło że sojusznicze mocarstwa uznały w pewnym momencie byłego sojusznika za największe zagrożenie dla ludzkości? Na konferencji w Casablance Churchill zaproponował otwarcie nowego frontu na Bałkanach, po to by oddalić możliwość znalezienia się krajów Europy Wschodniej po wojnie w strefie wpływów radzieckich. Nie poparł go jednak prezydent Roosvelt i pomysł skazany był na porażkę. Swoistą kością niezgody po wojnie stały się Niemcy. ,,W Niemczech powołano do życia Sojuszniczą Radę Kontroli, w której skład wchodzili komendanci wojenni 4 stref okupacyjnych. Jej uchwały zapadały jednomyślnie. Każde z 4 mocarstw miało prawo veta. Pierwsze jej posiedzenie odbyło się 30 VII 1945r. Początkowo prace SRK rozwijały się pomyślnie. (…) Stopniowo coraz więcej spraw nie można było rozstrzygnąć ze względu na różnicę zdań występującą pomiędzy członkami komisji". Konflikt interesów był coraz bardziej widoczny. W roku 1946 Stalin wygłosił przemówienie, w którym wypowiedział się na temat niemożliwości współpracy dwóch tak różnych systemów politycznych. Jego słowa jednak próbowano łagodzić, nikt tak na prawdę nie chciał wybuchu kolejnej wojny. J. Byrnes 6 września 1946 w Stuttgarcie wpowiedział się na temat planów USA względem Niemiec. Jest to ważne, ponieważ przyczyną sporu ze stroną radziecką stanie się właśnie utworzenie Bizonii. Jeszcze w 1946 ambasador USA w Moskwie J. F. Keenan, opracował dokument o tytule: Psychologiczne tło radzieckiej polityki zagranicznej, był to szczegółowy raport demaskujący poltykę Stalina. Nie wolno jednak nie spomnieć o tym co wydarzyło się 5 marca 1946 roku w Fulton. To właśnie wtedy miało miejsce słynne przemówienie byłego już wtedy premiera Wielkiej Brytanii W. Churchilla. Użył on pojęcia “żelaznej kurtyny” otwarcie wypowiadając się na temat polityki ZSRR. W kontekście już wspomnianych wydarzeń już 1947 roku Stany Zjednoczone określają jednoznacznie swe stanowisko. ,,12 marca 1947 r. prezydent Truman ponownie wystąpił w Kongresie z krytyką ekspansywnej polityki ZSRR i stwierdził, że Stany Zjednoczone muszą dążyć do poparcia tych narodów, które opierają się agresji z zewnątrz lub próbom opanowania władzy siłą przez własną mniejszość. Tezy te nazwano później doktryną Trumana lub powstrzymywania komunizmu". W wyniku tych wszystkich zdarzeń było już jasne, że ZSRR i USA mają zupełnie rozbieżne interesy. Ukształtowały się zatem dwa przeciwstwane bloki polityczno-wojskowe. Przejdę teraz do krótkiego określenia rwalizacji w kwestii gospodarczej oraz wyścigu zbrojeń. Sekretarz stanu USA, gen. G. Marshall przygotował plan odbudowy i pomocy dla wszystkich państw Europy jednak ZSRR i państwa leżące w jego strefie wpływów odmówiły skorzystania ze środków przewidzianych w palnie Marshalla. Rzecz jasna strona radziecka skorzystała z opcji alternatywnej do planu Marshalla. W 1949 roku w Moskwie utworzona została Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej, w której z czasem znalazły się nawet Mongolia, Kuba i Wietnam. Rada ta była swoistą odpowiedzią na powstanie po stronie zachodniej takich organizacji jak: Organizacja Europejskiej Współpracy Gospodarczej (1948), a w późniejszym okresie powstała także Europejska Unia Płatnicza (1950) oraz 10 lat później OEEC przekształcono w Organizację Wpółpracy Gospodarczej i Rozwoju. W 1951 roku utworzono Europejską Wspólnotę Węgla i Stali i już sześć lat później podpisane zostały Traktaty Rzymskie, z których wynikało powstanie Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej Euratom. W 1960 Powołano Europejskie stowarzyszenie Wolnego Handlu. Tyle o organizacjach gospodarczych. W okresie zimnej wojny miał miejsce także wyścig zbrojeń. Nie będę oczywiście wymieniał jakim potencjałem dysponowały obie strony w wybranych okresach czasu. Należy tu jednak przytoczyć pojęcie równowagi sił oraz równowagi strachu. Nie ulega wątpliwości, że każda ze stron dążyła do zyskania przewagi. Ja jednak chciałbym w tym miejscu wspomnieć o tym, że zgromadzony potencjał nuklearny wystarczyłby do unicestwienia ludzkości. Zimna wojna wbrew opiniom charakteryzuje się także współpracą, a przynajmniej pewnymi jej formami, pomiędzy USA i ZSRR, mam tu konkretnie na myśli porozumienie o sposobach ograniczenia niektórych zbrojeń strategicznych SALT 1 (1972 r.) oraz SALT 2 (1979 r.). Znamy oczywiście motywację USA w samym wyścigu zbrojeń, sytuacja jest jednak niezwykle ciekawa, kiedy mówimy o stronie drugiej. W myśl zasady (łac.) Audiatur et altera pars, dodam krótko jaki był punkt widzenia strony radzieckiej. Zgodnie z marksistowską interpretacją, wojny są zjawiskiem historycznym i przejściowym. ZSRR głosiła wyrzeczenie się wojny jako środka rozwiązywania sporów międzynarodowych i byłaby gotowa do całkowitego rozbrojenia, jednak konieczność przeciwstawienia się złym krajom kapitalistycznym, dążącym do zniewolenia innych krajów i wywołania wojny, stawia ZSRR przed koniecznością jak nalepszego przygotowania się