Wstęp Od zarania dziejów terroryzm przybierał różne formy skierowane na wywołanie określonego nacisku politycznego. Wraz z formą ewoluowała metoda, forma, środki oraz reakcja na tego typu zjawisko. Jednym z eksplatowanych przez zamachowców miejscem ataku są hotele. Ośrodki wypoczynkowe czy kompleksy hotelowe są miejscem ciągłej fluktuacji mas ludzi. Wielu z pracowników zatrudnia się tam sezonowo, wielu gości zostaje tylko na bardzo krótki okres czasu, systemy rezerwacji bazują na różnych, często wadliwych środkach weryfikacji. Wszystko to może doprowadzić do poważnych luk bezpieczeństwa, które zostaną wykorzystane przez nieodpowiednich ludzi, z bardzo złymi intencjiami.

1. Zamach bombowy w Brighton Grand Hotel. 1.1 Geneza zamachu. Główną przyczyną ataku bombowego w Brighton był koflikt w Irlandii Północnej trwający od lat 60 XX wieku. Był to konflikt na tle etnicznym – narodowściowym ale również religijnym. Areną tego konfliktu nie była tylko Irlandia Północna, ale również Anglia i kontynentalna Europa. Starcia trwały od lat 60 XX wieku do 1998 roku. Pomimo podpisania porozumienia pokojowego nadal dochodzi do sporadycznych aktów przemocy. Głównymi przyczynami konfliktu w Irlandii Północnej była chęć zjednoczenia należącej do Wielkiej Brytanii prowincji z niepodległą Republiką Irlandii przez irlandzkich nacjonalistów i republikanów przy jednoczesnym dążeniu unionistów do pozostania w granicach Zjednoczonego Królestwa, oraz ogólna niechęć pomiędzy obiema grupami. Starcia toczyły się zarówno w wymiarze militarnym, jak i na arenie politycznej. W konflikt zaangażowani byli politycy i aktywiści polityczni obu stron, organizacje paramilitarne republikanów i unionistów oraz siły bezpieczeństwa Wielkiej Brytanii i Republiki Irlandii. W obecnym ujęciu klasyfikacji konfliktów był to konflikt asymetryczny. W ciągu trwającego trzy dekady konfliktu zginęło ponad 3500 osób – 1854 cywilów, 1123 członków sił bezpieczeństwa (w tym 705 żołnierzy British Army i 301 funkcjonariuszy Royal Ulster Constabulary), 394 członków paramilitarnych grup republikańskich (w tym 276 członków Irlandzkiej Armii Republikańskiej) oraz 151 członków paramilitarnych organizacji unionistycznych (w tym 76 członków Ulster Defence Association i 58 członków Ulster Volunteer Force).1 W kontekscie samej genezy konfliktu należy też analiza sytuacji wewnętrznej 1 M. Sutton: Sutton Index of Deaths. Status of the person killed. , http://cain.ulst.ac.uk/sutton/tables/Status.html, [dostęp 07.03.2017]. Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii oraz zatargów na lini katolicy – protestanci na terenie Irlandii Północnej. 4 maja 1979 roku Premier Margaret Thatcher formuje rząd konserwatywny, cieszący się wewnętrznym poparciem parti. “Żelazna Dama” – tak jak nazywali ją sowieci, przeprowadziła kraj przez reformy gospodarcze. W maju 1980 premier Thatcher spotkała się z premierem Irlandii Charlesem Haugheyem. Thatcher powiedziała w Izbie Gmin, że “przyszłość ustroju konstytucyjnego Irlandii Północnej zależy wyłącznie od ludności tego terenu i jest to sprawa tylko tego rządu, tego parlamentu i nikogo innego"2. W 1981 gruupa więźniów z Irlandziej Republikańskiej Armii oraz Irlandziekj Armii Wyzwolenia Narodowego ogłosiło starjk głodowy w więzieniu Maze. Działanie to miało na celu wymóc na Thatcher przyznania im praw więźniów politycznych. W skutek strajku głodowego zmarło 10 osób a w obliczu narastającej nienawiści i presji premier zgodziła się na przywrócenie niektórych przywilejów osadzonym byłym czlonkom organizacji paramilitarnych. Margaret Thatcher scierała się również politycznie ze związkami zawodowymi które w 1984 zorganizowały strajk górników. Dzięki dobrym posunięciom wizerunkowym i zabezpieczeniu rezerw węgla, premier zminimalizowała skutki tego strajku. trwał ok. roku, po czym strajkujący ustąpili nie uzyskując nic w zamian. Torysowski rząd zadecydował także o zamknięciu wszystkich oprócz 15 kopalń, które zostały sprywatyzowane w 1984 r. W czerwcu 1984 premier Wielkiej Brytanii zaprosiła prezydenta RPA-W. Bothę w celu przedyskutowania spraw związanych z apartheidem oraz sankcjami gospodarczymi nałożonymi na ten kraj. Wielka Brytania dokonała wielu inwestycji na terenie RPA. Uwczesna IRA postrzegała to bardzo negatywnie gdyż sympatyzowali z ruchami lewicowymi i byli stanowczymi przeciwnikami polityki apartheidu. 1.2 Krótka charakterystyka sprawców i organizacji terrorystycznych. Irlandzka Republikańska Armia to organizacja zbrojna walcząca o niepodległość Irlandii, a od 1921 o przyłączenie Irlandii Północnej do Irlandii. Jednym z ważniejszych wydarzeń w historii tej organizacji był jej rozłam w 1969. Na kongresie Irlandzkiej Republikańskiej Armii doszło do podziału na dwie frakcje: Provisional IRA oraz Official IRA. Członkowie tej pierwszej byli bardziej radykalni oraz uważali iż organizacja nie zrobiłą wystarczająco wiele by ochronić katolików, stawiali na wartości republikańskie oraz przygotowywali się do wojny partyzanckiej. OIRA stała się organizacją skrajnie lewicową a nawet przyjeła marksistowski charakter, mając na celu utworzenie wspólnego państwa Irlandzkiego zdominowanego w przeważającej liczbie przez katolików. Patric Magee – urodzony w 1951 w Belfaście. W wieku 4 lat przeprowadził się wraz z rodziną do Norwich. Wrócił do Belfastu w wieku 20 lat w 1971, niedługo później wstąpił do PIRA. 2 M. Thatcher, The Collected Speeches of Margaret Thatcher HarperCollins, 1999. Został internowany w ramach operacji Demetrus – 1973 do 1975. Zamach wykonany przez Patricka Magee był odwetem za reakcje Brytyjskiego rządu na strajk głodowy bojownkiów PIRA w 1981. 1.3 Przebieg zdarzeń. 14-17 września 1984 - Patrick Magee zameldował się w Grand Hotel pod fałszywym imieniem i nazwiskiem Roy Walsh w pokoju 619. Przez weekend rozebrał ściane w łazięce i zamontował tam 9 kg wybuchowego żelu Frangex. Urządzenie wybuchowe wyposażył w mechanizm czasowy wykonany na podstawie odtwarzacza kaset VFS i zegara kuchennego. Całość dokładnie zamaskował w ścianie łazienki. 12 październik 1984 godzina 2:54 – ładunek został zdetonowany. Część budynku zapadła się aż do piwnic. Należy zwrócić uwagę iż stary wiktoriański budynek hotelu mimo wybuchu nie stawarzał wielkiego zagrożenia budowlanego. Precyzyjny atak bombowy nie doszedł do skutku ponieważ Margaret Thatcher nie przebywała w zasięgu eksplozji. Po całym zdarzeniu Premier Wielkiej Brytanii pojechała wraz z najbliższym otoczeniem do komisariatu policji w Brighton. 1.4 Reagowanie na zamach. Na miejsce zamachu zostały zadysponowane jednostki policji, straży pożarnej oraz pogotowia. Postawiono w gotowości służby na terenie całego hrabstwa Sussex. Od razu przystąpiono do akcji ratowniczej aby zminimalizować skutki zamachu oraz zapewnić pomoc wszystkim poszkodowanym. Trzydzieści cztery osoby zostały przewiezione do szpitala, gdzie dochodziły do siebie wskutek odniesionych obrażeń. Gdy badacze zawęził siedzibę wybuchu do łazienki z pokoju 629, policja zaczęła tropić każdego, kto przebywał w pokoju. To w końcu doprowadziło je do Roya Walsha. 1.5 Skutki bezpośrednie i pośrednie zamachów. Skutkiem bezpośrednim ataku było 5 ofiar śmiertelnych, z których żadna nie piastowałą wysokiego stanowiska w strukturach uwczesnej władzy. Zamordowany został konserwatywny poseł Sir Anthony Berry, Eric Taylor, Jeanne Shattock, Muriel Maclean i Roberta Wakeham. Donald Maclean i Muriel były w pomieszczeniu, w którym wybuchła bomba. Kilka innych, w tym Walter Clegg, którego sypialnia była bezpośrednio nad wybuchem oraz Margaret Tebbit - żona Normana Tebbita, który był wówczas prezes zarządu handlowego pozostała trwale sparaliżowana. Pośrednim skutkiem była eskalacja napięcia między protestantami i katolikami, irlandczykami i brytyjczykami w Irlandii Północnej. Margaret Thatcher rozpoczęła kolejną sesję konferencji o 9:30 następnego dnia rano, jak zaplanowano, powiedział, że zamach był „próbą sparaliżowania jej demokratycznie wybranego rządu Jej Królewskiej Mości” oraz „To jest skala oburzenia, w którą dzielimy wszyscy wspólnie, a fakt, że zebraliśmy się tu i teraz, w szoku, ale w składzie i zdecydowani, to znak, że nie tylko ten atak nie powiodł się, ale wszystkie próby zniszczenia demokracji poprzez terroryzm nie powiodą się. 3 Zaraz potem jej popularność wzrosła prawie do poziomu, jaki był w czasie wojny o Falklandy.4 Thatcher był znienawidzony postać w niektórych częściach społeczeństwa brytyjskiego. W czasie bombardowania toczył się strajk górników. Morrissey, wokalista popularnego angielski zespół rockowy The Smiths, powiedział krótko po: “jedynym smutek bombardowania Brighton jest to, że Thatcher uciekł bez szwanku"5. W dniu 24 czerwca 1985 roku Patrick Magee został aresztowany w Glasgow z innymi członkami aktywnej jednostce PIRA planując kolejne zamachy. We wrześniu 1985 roku Magee został uznany za winnego podłożenia bomby i pięciu morderstw. Magee otrzymał kare ośmiokrotnego dożywocia. Sędzia zalecił pozbawienie wolności na co najmniej 35 lat. Później Home Secretary Michael Howard wydłużyły to “dożywocie”. Jednak Magee został zwolniony z więzienia w 1999 roku pod względem Porozumienia Wielkopiątkowego, po odbyciu 14 lat kary pozbawienia wolności.6 Rzecznik brytyjskiego rządu powiedział, że jego zwolnienie “było trudne do przetrawienia”. Brytyjczycy składali apelacje oraz odwołania do Sądu Najwyższego w Irlandii Północnej. W 2000 roku Magee mówił o zamachu w wywiadzie dla The Sunday Business Post że strategia rządu brytyjskiego w tym czasie miała na celu pokazanie IRA jako zwykłych przestępców, podczas niepokojów społecznych na terenie Irlandii Północnej: Dopóki wojną znajdował toczyła się w tym kontekście można było nazywać bojowników kryminalistami. Strajk głodowy oraz precyzyjne ataki bombowe unieważniły pojęcie kryminalizacji. Magee powiedział: “Bardzo żałuję, że ktoś musiał stracić życie, ale w tym momencie nie klasa rządząca Torysów spodziewa się pozostać wolna od tego, co ich żołnierze robili dla nas na froncie7.” 3 M.Thatcher, Speech to Conservative Party Conference, 12 Październik 1984. 4 J. Campbell, Margaret Thatcher. The Iron Lady (Jonathan Cape, 2003), s. 432. 5 D. Bret, Morrissey: Scandal & Passion. Franz Steiner Verlag, 2004. s. 111. 6 L. Williamson. “‘Witness’ Episode: The Brighton Hotel Bombing”. BBC. 16 Październik 2013. 7 “Brighton Bomb was a turning point – Magee”. An Phoblacht, 31 Kwiecień 2000. 1.6 Mocne i słabe strony reagowania na zamachy – próba oceny funkcjonowania systemu AT w kontekście wybranego obiektu i przyjętych metod działania sprawców. Analizując dobre i złe strony reagowania na zamachy nie możemy brać pod uwagę kwestię środowiska politycznego oraz osobę samej Margaret Thatcher. Mimo licznych poprzednich aktów terroru na ziemiach brytyjskich administracja nie posiadała jednolitego programu antyterrorystycznego. Zjawisko to starano się kryminalizować w każdym kontekście. Ten zamach uświadomił brytyjczykom iż Irlandzki nacjonalizm może ugodzić ich precyzyjnie w samym sercu własnego państwa a nie tylko w zapalnym regionie. Nasilające się represje podzieliły społeczeństwo, jednak w imię bezpieczeństwa Brytyjczycy poczynili kroki mające na celu przybliżenie rozwiązania problematyki konfliktu w Irlandi Północnej. 2. Zamachy terrorystyczne w Bombaju - hotele (26-29 listopad 2008r.). 2.1 Geneza zamachu. 26 listopada 2008 roku zdeterminowana, dobrze wyszkolona i uzbrojona grupa terrorystyczna rozpoczęła akcję w Bombaju. Bombaj (Mumbaj) to jedno z największych i najważniejszych miast Indii, położone na połączonej obecnie z lądem stałym wyspie Salsette, przy ujściu rzeki Ulhas8. Bombaj to jedno z głównych indyjskich centrów finansowych, skupiający uwagę państw zachodnich zaangażowanych w inwestycje finansowe o wielomiliardowej skali9. Termin i miejsce zamachów wybrano nieprzypadkowo. Przypadał on bowiem w przeddzień Święta Dziękczynienia, co gwarantowało obecność znaczącej ilości turystów amerykańskich w najdroższych hotelach w mieście. Był to istotny element mający związek z akcją terrorystów ponieważ zróżnicowanie traktowali oni zakładników. Najgorzej byli traktowani Amerykanie, Brytyjczycy i obywatele Izraela, których uznawano za najcięższych przestępców. Kolejną przyczyną ataku środowisk, które zaplanowały zamach oraz grup w aparacie państwowym (służbach specjalnych), które go nie udaremniły było przekreślenie jakichkolwiek szans na minimalną choćby poprawę stosunków z Indiami, gdyż to mogłoby doprowadzić do ograniczenia swobody działania ekstremistów w Kaszmirze. Ponadto zamachowcy dążyli do sparaliżowania wszelkich prób poprawy relacji między Indiami a Pakistanem. Pakistan znajdujący się w stanie kryzysu politycznego, w którym od kilkudziesięciu lat nie udało się wyłonić metodami demokratycznymi stabilnej władzy opierał się na rywalizacji poszczególnych grup nacisku. Nakłada się na to postępujący wzrost znaczenia islamskich ruchów ekstremistycznych, nasilające się tendencje separatystyczne i działalność 8 A. Wejkszner, Ewolucja terroryzmu motywowanego ideologią religijną…, Poznań 2010. 9 www.rocznikbezpieczeństwa.dsw.edu.pl pozostającego poza efektywną kontrolą struktur państwa wywiadu wojskowego ISI (Inter-Services Intelligence). Szczególne zaniepokojenie ośrodków radykalnych wzbudziła przedstawiona przez Iran wizja tak zwanego „gazociągu pokoju” biegnącego z tego kraju, przez Pakistan, do Indii. Na przełomie kwietnia i maja 2008 roku miała miejsce wizyta prezydenta Iranu, Mahumuda Ahmadineżada, w Indiach i Pakistanie, po której nastąpiło zdynamizowanie kontaktów gospodarczych między New Delhi a Islamabadem. Dla kaszmirskich, sunnickich radykałów sytuacja ta była nie do zaakceptowania ponieważ wizja wspólnej inwestycji musiałaby doprowadzić do poprawy stosunków między dwoma krajami, a siłą sprawczą tego byli szyiccy heretycy. Trudno stwierdzić czy ta okoliczność okazała się być kluczową, ale organizatorom zamachu na pewno przyświecał taki zamiar a cel ten bez wątpienia został osiągnięty10. Indie oskarżyły pakistański rząd i wywiad ISI, że współpracował z rebeliantami podczas przygotowań do szturmu na Mumbaj. 2.2 Krótka charakterystyka sprawców i organizacji terrorystycznych. Za zamachem stało pakistańskie ugrupowanie Lashkar-i-Toiba, organizacja militarnoterrorystyczna z siedzibą w mieście Muzaffarabad w pakistańskiej części Kaszmiru11. Wszyscy zamachowcy byli bardzo dobrze wyszkoleni i zdeterminowani, dobrze znali teren i miejsca, które później zaatakowali, co pociąga za sobą twierdzenie, że akcja była przygotowywana od dłuższego czasu (co najmniej kilku miesięcy)12. Obecnie już wiadomo, że byli to młodzi mężczyźni w wieku od 20 do 28 lat. Sposób werbunku i szkolenie terrorystów przedstawiony zostanie na przykładzie jedynego pojmanego żywcem sprawcy ataku na Bombaj – Mohammada Ajmala Amira Imana. Urodził się on 13 lipca 1987 roku w wiosce Fardikot, leżącej w biednym pakistańskim okręgu Okara, w rodzinie ulicznego sprzedawcy żywności. Ma on dwójkę starszego i dwójkę młodszego rodzeństwa. W rejonie Okra wpływy organizacji Markaz Dawat ul-Irshad, z której wywodzi się Lashkar-i-Toiba są tradycyjnie bardzo silne. Ajmal uczęszczał do szkoły do 13 roku życia, później przebywał ze starszym bratem pracującym jako robotnik w Lahore, by ostatecznie powrócić do ojczystej wioski. W 2003 roku dopuścił się pierwszych drobnych kradzieży, a następnie rozboju. W 2007 roku, usiłując kupić broń w Rawalpindi, zetknął się z aktywistami Lashkar-i-Toiba, a następnie zdecydował się przystąpić do organizacji. Skierowano go do obozu szkoleniowego Markaz Taiba. Według części publikacji do tego kroku zachęcał go również ojciec, który z jednej strony upatrywał w tym możliwości zasilenia budżetu rodzinnego (organizacje wypłacają rodzaj renty członkom organizacji), z drugiej sądził, że dyscyplina i duch religijny będą miały pozytywny wpływ na syna. Po wstępnej weryfikacji Ajmal skierowany został, wraz z grupą 24 innych 10 Tamże. 11 https://pl.wikipedia.org/wiki/Zamach w Mumbaju (2008). 12 A. Wejkszner, Ewolucja terroryzmu motywowanego ideologią religijną…, Poznań 2010. młodych mężczyzn, do obozu szkoleniowego Muzaff arabad w kontrolowanej przez Pakistan części Kaszmiru. Przeszedł tam forsowne szkolenie ogólnowojskowe, którego częścią był trening działań z jednostek pływających, prowadzony na wodach zbiornika Mangla Dam. Prócz tego wobec szkolonych stosowano intensywną indoktrynację, której ideą przewodnią było eksponowanie poniżenia i cierpień muzułmanów w Indiach (zwłaszcza w Jammu i Kaszmirze), ale również w Czeczenii, Palestynie i innych miejscach na świecie. Następnie przyszła kolej na szkolenie zaawansowane prowadzone w obozie w okolicach Mansehra. Obejmowało ono taktykę partyzantki miejskiej, zasady orientowania się i poruszania w terenie zurbanizowanym, kurs przetrwania na morzu, prace minerskie. Następnie, po ocenie „postępów” poczynionych przez szkolonych, z grupy liczącej 25 fedainów wybrano dziesięciu, którzy przeprowadzić mieli akcję w Bombaju. Przeszli oni dodatkowy trening obejmujący między innymi pływanie i dodatkowe szkolenie w zakresie posługiwania się materiałami wybuchowymi. W tym czasie zaczęto ich również zapoznawać z topografią rejonu operacji oraz planami budynków stanowiących obiekty ataków13. 2.3 Przebieg zdarzeń i reagowanie na zamach. 26 listopada 2008r. 10 bojowników organizacji Laszkar-i-Toiba pomiędzy godz. 22 a 23 lokalnego czasu zaatakowało z użyciem broni lekkiej i granatów kilka strategicznych obiektów w Bombaju. Znalazły się wśród nich Dworzec Główny (Chhatrapati Shivaji Terminus), restauracja Leopold Cafe, znajdujący się w pobliżu bar, centrum żydowskie oraz dwa hotele: Hotel Taj Mahal Palace & Tower i Hotel Oberoi Trident14. Akcja terrorystyczna w hotelu Taj Mahal Palace & Tower rozpoczęła się 26 listopada o 23.00. Terroryści rozpoczęli penetrację budynku w poszukiwaniu cudzoziemców. Z uwagi na wielkość kompleksu hotelowego i jego charakter (565 pokojów w dwóch budynkach, „starym” Taj Mahal i w „wieży”) oraz fakt, że napastników było zaledwie czterech przebiegało to stosunkowo powoli, w związku z czym obsługa zdołała wyprowadzić część spośród około 450 gości oraz powiadomić policję. Uwaga służb bezpieczeństwa skupiona była wówczas na dworcu kolejowym Chhatrapati Shivaji Terminus, w związku z czym poszczególne jednostki przemieszczano w rejon hotelu stopniowo i dopiero około północy udało się zamknąć kordon wokół budynków. Policjanci nie podejmowali prób wchodzenia do obiektów. O godzinie 01.00 „startym budynkiem” targnął silny wybuch, po którym pojawiły się płomienie, ale mimo tego policja nie rozpoczęła szturmu. Półtorej godziny później w rejon akcji dotarły dwa plutony piechoty z regimentu Gurkhów. Żołnierze wdarli się do „starego” budynku, ale powstrzymał ich ogień 13 www.rocznikbezpieczeństwa.dsw.edu.pl 14 A. Wejkszner, Ewolucja terroryzmu motywowanego ideologią religijną…, Poznań 2010. terrorystów. Wywiązała się statyczna wymiana ognia. Związanie sprawców ogniem umożliwiło, przybyłym o 03:00, zastępom straży pożarnej rozpoczęcie ewakuacji gości hotelowych przy użyciu drabin. Łącznie na ziemię sprowadzono około 200 osób. Około 04.30 terroryści oderwali się od żołnierzy, porzucili „stary” budynek i zajęli stanowiska w „nowej” wieży. To, że obiekt ten nie został wcześniej ani obsadzony przez siły bezpieczeństwa, ani nawet ewakuowany jest ewidentnym potwierdzeniem panującego po stronie indyjskiej chaosu i zamieszania kompetencyjnego. Przyczyniła się do tego niewątpliwie śmierć w walce dowódcy pododdziału antyterrorystycznego policji stanu Maharashta (Maharashta Police Anti-Terrorism Squaw), Hemant Karkare. W następstwie tego sprawcy zdołali nie tylko zmienić stanowiska, ale również pochwycić w „wieży” około 100 zakładników. Dopiero o 05.00 pod hotelem pojawiły się zespoły ze składu specjalnej formacji antyterrorystycznej(National Security Guard) wraz z zespołami pirotechników. W tym czasie udało się opanować pożar, ale kryzys był jeszcze bardzo daleki od rozwiązania. O 06:30 antyterroryści wsparli znajdujących się wewnątrz „starego” budynku żołnierzy, z którego wyprowadzono jeszcze około 50 osób. Sytuacja była wyjątkowo zagmatwana i niejasna. Komandosi przetrząsali budynek, z którego wnętrza raz po raz dochodziły strzały, co sugerowało, że nie wszyscy sprawcy (liczebności terrorystycznego komanda nadal nie znano) ewakuowali się do „wieży”. Równocześnie toczyła się walka ogniowa w drugim budynku kompleksu. Do południa 27 listopada odszukano i wyprowadzono z hotelu jeszcze około 60 osób. O 16.30 wybuchł pożar na trzecim piętrze „starego” budynku. Ponieważ akcja przeszukiwania Taj Mahal Palace ślimaczyła się, w godzinach popołudniowych podjęto decyzję o wprowadzeniu do obiektu dalszych komandosów ze składu NSG. O 23.00 nadal kontynuowano przeszukiwanie hotelu, odnajdując zwłoki kilkunastu zakładników zgładzonych przez terrorystów. W nocy z 27 na 28 listopada do działań wprowadzono komandosów marynarki wojennej (MARCOS). Tu też pojawić się może pytanie o opóźnienie, wszak jedna z dwóch głównych baz MARCOS, to mieszczące się właśnie w Bombaju koszary noszące nazwę INS Abhimanyu. Walka z czteroosobowym komandem trwała do wczesnych godzin rannych 29 listopada. Dopiero o godzinie 08.00 władze wydały komunikat, że cały kompleks hotelowy jest pod kontrolą sił bezpieczeństwa15. Terroryści, którzy w godzinach wieczornych 26 listopada zameldowali się w Hotelu Oberoi Trident uaktywnili się około północy. Po otrzymaniu informacji od obsługi hotelu policja stanowa otoczyła budynek i oczekiwała na przybycie antyterrorystów z NSG. Zwłoka w rozpoczęciu akcji dała terrorystom czas na przetrząśnięcie części gmachu w poszukiwaniu cudzoziemców. Pochwyceni zostali zgromadzeni w barze na 18 piętrze. Większość z nich zastrzelono. Komandosi przybyli około 04.00, a o 06.00 rozpoczęli szturm. Wdarcie się do hotelu (jest 15 www.rocznikbezpieczeństwa.dsw.edu.pl to trzydziestopięciopiętrowy budynek o wysokości 117 m, w którym znajduje się ponad 500 pokojów sąsiadujący z gmachem Air India) nie było jednak tożsame z eliminacją napastników. Sprawcy umiejętnie przemieszczając się między piętrami stawiali skuteczny opór, obrzucając atakujących granatami i zakładając, w newralgicznych miejscach, ładunki materiału wybuchowego. Początkowo napastnicy bronili się na czwartym piętrze, ale wobec naporu indyjskich sił bezpieczeństwa rozniecili tam pożar i wycofali się w górę. O 15.25 komandosi wyprowadzili z budynku pierwszych uwolnionych zakładników, ale walka trwała nadal. Sytuację niewiele zmieniło, a jeżeli tak to być może na gorsze, przybycie o 17.35 żołnierzy piechoty z regimentu Sikhów, których zadaniem miało być wsparcie antyterrorystów. Liniowa piechota okazała się jednak nieskuteczna a ogień, otwarty przez nie znających sytuacji żołnierzy, zwiększył jedynie chaos. O 18:45 sprawcy usiłowali prawdopodobnie odciąć wyższe piętra odpalając dwa silne ładunki wybuchowe. Rany odniosło wówczas dwóch komandosów i 25 żołnierzy. O 19.10 siły bezpieczeństwa wyeliminowały jednego ze sprawców. Operację kontynuowano nie zdając sobie sprawę, że w budynku działa już tylko jeden terrorysta. Dopiero następnego dnia około 10.00 z budynku wyprowadzono pozostałych gości, a przeszukiwanie gmachu trwało do 15.00. W hotelu odnaleziono 24 ciała16. 2.4Skutki bezpośrednie i pośrednie zamachu. Skutkami zamachu terrorystycznego było osłabienie pozycji rządu indyjskiego, zniszczenie reputacji indyjskich służb bezpieczeństwa w obliczu akcji na tak dużą skalę. Atak terrorystyczny spowodował znaczące zaostrzenie relacji pomiędzy Indiami a Pakistanem oraz zwiększenie współpracy wywiadowczej w skali globalnej w obawie przed powtórzeniem podobnych akcji w innych częściach kontynentu. Atak terrorystyczny zaskoczył siły lokalne, z terminologii wojskowej było to zaskoczenie szczebla operacyjnego. Można stwierdzić, że taki kryzys mógłby dotknąć większości formacji policyjnych odpowiedzialnych za utrzymanie porządku w wielkich aglomeracjach. Sprawcy dysponowali nie tylko pełną swobodą wyboru miejsca, czasu i obiektów ataku, ale zastosowali także nowatorską, wcześniej nie stosowaną taktykę, nie była to punktowa akcja, ale skoordynowane działanie w kilku rejonach. Zamachy miały miejsce w dziewięciu południowych punktach miasta: na dworcu kolejowym Chhatrapati Shivaji, w restauracji Leopold Café, w wielkich hotelach Taj Mahal i Oberoi, w dokach portowych, na komisariacie głównym dla południowego Mumbaju, na plaży, w szpitalu Cama, oraz w miejscowym centrum kultury żydowskiej Nariman House. Dodatkowo miała 16 Tamże. miejsce eksplozja bomby w taksówce w pobliżu portu lotniczego, w północnej dzielnicy Mumbaju Vile Parle, ale nie ustalono jej powiązania z pozostałymi zamachami17. 2.5 Mocne i słabe strony reagowania na zamachy – próba oceny funkcjonowania systemu AT w kontekście wybranego obiektu i przyjętych metod działania sprawców. Lokalni dowódcy mieli problemy w rozpoznaniu skali zagrożenia i oceny głównych uderzeń obiektów wybranych przez terrorystów. Indyjscy dowódcy zwlekali kilka godzin gdyż nie chcieli wierzyć, że kilkuset policjantów i żołnierzy nie było w stanie, w krótkim czasie, zlikwidować oporu zaledwie czterech sprawców i raz po raz ponownie przeszukiwali hotel aby znaleźć dalszych, nie istniejących terrorystów. Po ustaleniu podstawowych faktów uruchomiono procedury umożliwiające uzyskanie wsparcia ze szczebla centralnego. Tłumaczy to opóźnienie z jakim weszli do akcji antyterroryści z NSG oraz komandosi morscy, mimo że baza główna tych drugich znajdowała się właśnie w Bombaju. Po wyeliminowaniu grupy demonstracyjnej hinduskie siły bezpieczeństwa zgodnie z procedurami przystąpiły do izolacji obiektów opanowanych przez terrorystów. Sytuacja była dalej niejasna, ponieważ sprawcy nie nawiązali kontaktu z władzami tylko wykonali kilka telefonów do lokalnych mediów, w trakcie których wygłoszono jednostronne deklaracje. Nie było tu miejsca na negocjacje co jest typowe w przypadku zajęcia obiektów i pojmania zakładników. W związku z tym indyjscy komandosi rozpoczęli szturmy hoteli. Sprawcy nie bronili perymetru budynków, lecz przekształcili zajęte obiekty w zamkniętą „przestrzeń walki” co było taktycznym zaskoczeniem dla komandosów. W zbiorowisku korytarzy, pokojów, barów, klatek schodowych działania komandosów bardziej przypominały penetrację niż precyzyjną akcję antyterrorystyczną. Trudno o krytykę indyjskich antyterrorystów, gdyż nigdy wcześniej z rąk zdeterminowanych ekstremistów nie odbijano takich gmachów. Wydarzenia rozgrywające się w Indiach powinny bezdyskusyjnie zaistnieć jako przedmiot wzmożonych analiz prowadzonych nie tylko w uczelniach wojskowych i policyjnych, ale we wszystkich strukturach odpowiedzialnych za bezpieczeństwo publiczne. Zapobiegnięcie wszystkim atakom terrorystycznym na etapie ich planowania i przygotowania nie jest możliwe dlatego nadrzędną rolą w przeciwdziałaniu aktom przemocy o charakterze terrorystycznym i w likwidacji ich skutków odgrywa sprawny system reagowania kryzysowego bo to on zapewnia bezpieczeństwo na określonym obszarze i nie wymaga konieczności uzyskiwania zgody państwa bądź państw na terytorium, których ma być przeprowadzona, często nawet wbrew ich woli. System reagowania kryzysowego w obliczu ciężkiej sytuacji powinien szybko wyłonić kierowniczy ośrodek, który 17 https://pl.wikipedia.org/wiki/Zamach w Mumbaju (2008) dysponuje takimi uprawnieniami, by efektywnie podporządkować sobie siły i środki rozmaitych służb państwowych i je wykorzystać aby przeciwdziałać aktom terrorystycznym.
2. Zamach w Susie 3.1Geneza zamachu. Przyczyna zamachu stały się działania terrorysty opierającego swe poglądy w oparciu o propagandę dżihadystyczną. W odróżnieniu do mas muzułmańskich wyjeżdżających do Syrii w celu uczestnictwa w Dzihadzie, zamachowiec postanawia walczyć na terenie państwa Tunezja. Za cel obiera niewiernych oraz ekonomiczne podwaliny własnego narodu. Przykład Seifuddina pokazuje doskonale jak ideologia potrafi zmienić postrzeganie rzeczywistości. Działanie radykalnego islamu powoduje stosunek sprzeciwu do zastanego porządku. Fundamentaliści islamscy wedle uznawanych zasad głoszą upadek moralności, niesprawiedliwe rządy, a także zagraniczne spiski. Młodzi muzułmanie podatni na indoktrynacje są doskonałym narzędziem w rękach fundamentalistów. Usprawiedliwiając swe działania obroną ziem islamu przed silniejszym przeciwnikiem. Wspieranie tego typu nurtów słowami z Koranu pozwala na wykształcenie pewnego odestka młodych ludzi zdolnych do działania na zasadach przemocy politycznej. Ostatnie wydarzenia oraz akty terroru dokonywane w granicach Unii Europejskiej nakazują nam analizę sytuacji w oparciu o wyżej poruszony fundamentalizm religijny. Badania przeprowadzone na terenie Francji pokazały, że 16% populacji postrzega państwo islamskie w sposób pozytywny. Jest prawdą, że wynik badania nie jest mandatem który uprawnia ekstremistów do podejmowania działań terrorystycznych. Jednakże należy zwrócić uwagę na szerzący się proces walki doktrynalnej wewnątrz wyznawców Religi muzułmańskiej. Proces ten w ramach rozwoju staje się bardzo poważnym zagrożeniem ze względu na obszar który dotyka, a mianowicie społeczeństwa muzułmańskie. Niekontrolowane, niezauważane, a często zacierane fakty są najlepszą drogą do wzrostu tendencji fundamentalistycznych w tym utraty społeczeństwa na rzecz propagandy dzihadystycznej.18 3.2 Krótka charakterystyka sprawców i organizacji terrorystycznych. Państwo Islamskie( ang. ISIS) jest salaficką organizacją terrorystyczną utworzoną na bazie samozwańczego kalifatu w roku 2014 na terenie Syrii i Iraku. Celem ugrupowania jest 18 http://www.rmf24.pl/tylko-w-rmf24/lukasz-fyderek/blogi/news-zamach-w-susie-a-walka-o-lad-polityczny-wsrodarabskich-muzu,nId,1842707 ustanowienie hierokracji opartej na zasadach prawa koranicznego.19 W roku 2014 Państwo Islamskie utworzyło Al- Hayat Media Center. Pion ten ma za zadanie skierowanie przekazu do odbiorców z państw zachodnich. Przekazywane informacje i materiały tworzone w sposób profesjonalny mają za zadanie zastraszenie społeczeństw zachodnich groźbą zamachu, a samych muzułmanów zachęcić do uczestnictwa w aktach terroru. Zamachowiec z Tunezji był 22 letnim studentem który pod wpływem nurtów dzihadystycznych postanowił dokonać zamachu. Do tej pory nie wiadomo co było elementem zapalnym i co sprawiło, że młody nigdy nie notowany student posunął się do czynu powodowanego indoktrynacją. Czy było to imię które nosił (Sejfuddin – miecz wiary), czy też święty miesiąc Ramadan, a może miejsce jego pochodzenia Kairuan które jest uważane za konserwatywne w społeczeństwie muzułmańskim. 3.3 Przebieg zdarzeń. 26 Czerwca 2015 w ośrodku turystycznym Marsa al – Kantawi na plaży nie daleko hoteli Soviva oraz Imperial Marhaba napastnik wtapiając się w tłum turystów przemyca broń ukryta w parasolu turystycznym. Na miejsce został dostarczony prawdopodobnie przez osoby trzecie motorówką. Po objęciu dogodnego stanowiska zamachowiec wykorzystując ukrytą jednostkę broni zaczyna strzelać w sposób prawidłowy dla aktywnego strzelca. Przekraczając plażę wchodzi w rejon hotelu Imperial Marhaba dalej prowadząc ogień. Zabija 39 osób, a 36 zostaje rannych. Sam terrorysta po konfrontacji z siłami policji zostaje zabity. Ochrona oraz turyści w czasie zamachu byli zdezinformowani. Wypoczywający na plaży nie byli niczego świadomi myśląc, że odbywa się pokaz fajerwerków. Dopiero, po usłyszeniu krzyków i zauważeniu ucieczki części plażowiczów rozpoczęła się akcja ratunkowa mająca na celu wyeliminowanie napastnika.20 3.4 Reagowanie na zamach. W reakcji na zamach zawiadomione zostały jednostki policji, straży pożarnej w tym pogotowia. Służby zostały postawione w stan gotowości. Po zlikwidowaniu napastnika przez służbę policji podjęto akcje mającą na celu stabilizację obszaru oraz ewakuację ciał oraz rannych z rejonu zagrożenia. Goście wspomnianych hoteli zostali przeniesieni do ośrodków oddalonych od prawdopodobnej strefy zamachu. Automatycznie zostało podjęte śledztwo mające na celu eliminację siatki terrorystycznej odpowiedzialnej za dokonany zamach. 19 https://pl.wikipedia.org/wiki/Pa%C5%84stwo_Islamskie 20 http://www.bbc.com/news/world-africa-33287978 3.5 Skutki bezpośrednie i pośrednie zamachów. Jako skutek bezpośredni należy traktować śmierć 39 osób różnych narodowości. Większość zabitych stanowili obywatele Unii Europejskiej. W zamachu zamordowane zostały dzieci jak i ludzie dorośli bez względu na płeć. Ludzie kryli się wśród ciał zabitych. Rannych zostało ponad 36 osób. Skutkiem pośrednim dokonanego zamachu było podniesienie alertu terrorystycznego z trzeciego na czwarty stopień w pięciostopniowej skali przez MSW Hiszpani. Inne państwa zachodnie w tym Włochy przekazały informację o zwiększeniu gotowości, a Scotland Yard ogłosił wprowadzenie nadzwyczajnych środków ostrożności w Londynie. Większość biur turystycznych zawiesiły loty do Tunezji. Władze Tunezji w związku z zaistniała sytuacją postanowiły zamknąć 80 meczetów szerzących mowę nienawiści. W reakcji na zamach Tunezja ogłosiła 30 dniowy stan wyjątkowy oraz powołała wszystkie rezerwy wojskowe rozmieszczając je strategicznie w kraju.21 3.6 Mocne i słabe strony reagowania na zamachy – próba oceny funkcjonowania systemu AT w kontekście wybranego obiektu i przyjętych metod działania sprawców. Celowość oraz charakter wykorzystywanej ochrony w przedsiębiorstwach hotelowych normuje oferta oraz tryb funkcjonowania obiektu w stosunku do położenia. Przy aktualnych warunkach oraz kreatywności zamachowców nie można wyłonić jedynego, idealnego, wzorcowego modelu bezpieczeństwa dla danego hotelu. Zrozumiałym jest, że biorąc pod uwagę hotele turystyczne zajmujące się w sferze swojej przedsiębiorczości przyjmowaniem najczęściej turystów zagranicznych niskiego szczebla następuje inna potrzeba posiadania ochrony. Hotel w aktualnym wymiarze stanowi dla terrorystów łakomy kąsek o wymiarze imperialnego zachodu. Głównym elementem zaporowym dla hoteli jest suma pieniędzy jaką winien przeznaczyć na odpowiednia formację obronną mająca zabezpieczać procedury antyterrorystyczne np. w stosunku do obiektów użyteczności rządowej jak ambasady. Drugą kwestią jest sposób działania ochrony już nabytej. Działanie ochrony hotelowej powinno ewoluować do sposobów prowadzenia kontroli znanych dla przykładu z lotnisk. Procedury „ prześwietlające” takie jak sprawdzenie bagaży, weryfikacja dokumentów ogólnie rzecz ujmując szczegółowa kontrola każdego gościa jest najlepszą metodą prewencyjną obniżając konkurencyjność obiektu pod względem zamachu. Problemem tego typu rozwiązań jest sposób funkcjonowania hotelu. Nieustanny przepływ ludzi, pełno dobowy wymiar 21 http://www.adelaidenow.com.au/news/attack-on-hotels-in-tunisia-kills-dozens/newsstory/ec740a935d7e5b438eb4f5439b3996ae pracy skutecznie utrudnia wprowadzanie tego typu rozwiązań. W aktualnych rozwiązaniach formacji obronnej hotelu przyjmuje się 4 modele ochrony w zależności od zastosowania i priorytetów. Przykładowo:  Pokój ochrony przy zapleczu recepcji.  Pokój ochrony przy wejściu dla pracowników i dostawców.  Pokój ochrony w najdalszym miejscu hotelu np.: poddaszu.  Pomieszczenie ochrony w budce parkingowej. Tego typu rozwiązania dają pełen zakres możliwości użycia oraz wyznaczają odmienne priorytety.22 Następstwem zamachów w Tunezji było utworzenie i uchwalenie ustawy antyterrorystycznej która wzięła sobie za cel utrwalenie środków będących do wykorzystania w walce z dzihadystami. Ustawę uchwalono w sytuacji zagrożenia kolejnymi atakami terrorystycznymi. Nad ustawą głosowały zarówno ugrupowania świeckie jak i muzułmańskie. Została ona jednak skrytykowana przez instytucje pozarządowe i organizacje społeczne. Jako element sporny przyjęto karę śmierci za szereg przestępstw o charakterze terrorystycznym. W Tunezji od roku 1991 istniało moratorium na wykonywanie tej kary. Zakończenie Hotel ze swojej natury powienien być enklawą spokoju, wypoczynku i bezpieczeństwa zarówno jak wynajmujących pokoje gości jak i pracowników zapewniających wygody podopiecznym. Historia pokazała jak łatwo, w sposób medialny można wykorzystać zagrożenia oraz luki bezpieczeństwa. Kształtując szeroko pojęte bezpieczeństwo zarówno właściciele, służby oraz legislatorzy muszą odnieść się do zdrowego rozsądku oraz balansu między swobodami obywatelskimi a prawem panującym głównie po to by nie dopuścić do eskalacji krwawych zdarzeń z przeszłości. Wiele zmian zostało wdrożonych w skutek wyżej wymienionych zamachów, należy pamiętać o tym iż strategia i taktyka terrorystów jest płynna i często się zmienia. Podstawą tworzenia przyszłych systemów antyterrorystycznych jest ich modułowość i uniwersalność co pokazują rozwiązania wprowadzone po atakach na które zostały narażone obiekty użyteczności publicznej oraz samo społeczeństwo. 22 http://www.doradztwohotelarskie.pl/pl/artykuly/ochrona-obiektu-hotelowego