„Chłopi” nawiązują do tradycyjnej, realistycznej prozy XIX wieku dając rozległy obraz życia wsi. Opisy ludzi, przyrody „nastawione są na informację” np. opis domu Boryny, opis obrządku weselnego, mają one znaczenie niemal opisu etnograficznego.

Inne elementy realistyczne to:

• bogactwo materiału dotyczącego myśli, zwyczaju, słownictwa i stroju,
• różnorodny charakter słownictwa wsi łowickiej.

Elementy naturalistyczne w „Chłopach”:

• podkreślenie roli i ogromnej zależności życia ludzi na wsi, podkreśla to kompozycja powieści odpowiadająca czterem porom roku,
• podkreślenie i ukazanie silnej miłości i namiętności w zestawieniu z nienawiścią,
• ukazanie scen drastycznych i kontrastowych np. wesele Boryny i śmierć Kuby,
• ukazywanie surowej walki o byt,
• ścieranie się rządzy i chciwości.

Elementy symboliczne:

• postać Jagusi jako symbol zjednoczenia, instynktownego człowieka z naturą (żywioł),
• scena śmierci Boryny, śmierć i jednocześnie początek nowego życia – siew Boryny przed śmiercią (scena ta jest symbolem przywiązania i zespolenia człowieka z ziemią, jest to scena ukazująca pewien uniwersalny rytm życia, obumieranie początkiem nowego życia).

Elementy impresjonistyczne i ekspresjonistyczne:

• występują w licznych opisach np. opis tańca na weselu Boryny, gdzie migoczą barwy zalane światłem,
• ekspresjonizm – opisy przyrody w scenie śmierci Boryny, mają nastrój powagi, grozy i tajemniczości.

Powieść – epopeja musi wykazywać w swojej kompozycji pewne podobieństwa do eposu:

• powieść ukazująca bogato rys obyczajowy, panoramiczny obraz wsi (ukazuje to za pomocą opisu),
• narrator wszystkowiedzący, język stylizowany, stosuje gwarę złożoną z różnych dialektyzmów,
• w język literacki są wplecione elementy gwary, co daje iluzję wiejskiego świata, a zarazem stwarza poważny epos o życiu wsi i jej mieszkańcach,
• mitologizacja – zabieg, który upodabnia świat powieści bohaterów i wydarzenia do mitu – trwałej i wciąż istniejącej w świadomości społeczeństw opowieści, zawierającej archetypowe uczucia i zdarzenia: zazdrość, miłość, zdrada, konflikt o kobietę. Autor zastosował też „bezczas” historyczny, zabieg ten polega na takim umieszczeniu fabuły w czasie, że trudno określić konkretne daty. Autor nie chce zwracać uwagi czytelnika na jakiekolwiek realia historyczne, ale eksponuje nieustannie koło czasu – następstwo kolejnych pór roku, świąt, obrzędów i prac w polu.

Dzięki tym zabiegom „Chłopi” trafiają odbiorcy do przekonania, że jest to dzieło uniwersalne, wiecznie żywe i dotyczy spraw ogólnoludzkich, ponadnarodowych i ponadczasowych.

Wartości uniwersalne: przywiązanie chłopa do ziemi, niezmienny związek człowieka z przyrodą, zależność, zespolenie; prawda o psychice człowieka; siła namiętności i tradycji w życiu ludzkim, bogactwo świata przedstawionego.