Podstawowe założenia i kierunki polityki bezpieczeństwa sformułowane są w Konstytucji Republiki Białoruś (z 1994 roku ze zmianami i uzupełnieniami z 1996 roku). Artykuł 18 Ustawy Zasadniczej stwierdza, że „Republika Białoruś stawia sobie za cel uczynienie swego terytorium strefą wolną od broni jądrowej, a państwa – krajem neutralnym. W początkach niepodległości Białorusi, do czasu uchwalenia Konstytucji, rolę ustawy zasadniczej pełniła Deklaracja suwerenności państwowej BSRR. Już w niej znalazł się najbardziej znaczący dla całości polityki bezpieczeństwa postulat uczynienia z Republiki Białoruś (RB) państwa bezatomowego i neutralnego . Pierwsze bardziej szczegółowe założenia polityki bezpieczeństwa znalazły się w Doktrynie wojennej RB uchwalonej przez parlament w 1992 roku, kilka miesięcy po powołaniu narodowych sił zbrojnych. W dokumencie powtórzono zasadniczy postulat uzyskania statusu bezatomowego i neutralnego. Poparto go deklaracją, że Białoruś nie przystąpi do żadnego bloku czy sojuszu woj-skowego, i stwierdzeniem, że Białoruś nie ma potencjalnych wrogów zewnętrznych. Postulaty neu-tralności i statusu bezatomowego znalazły się także w kolejnym dokumencie określającym podstawy białoruskiej polityki bezpieczeństwa – Koncepcji bezpieczeństwa narodowego Republiki Białoruś z 27 marca 1995 roku. W koncepcji założono ponadto, że Białoruś nie będzie brała udziału w żad-nych międzynarodowych konfliktach zbrojnych, powstrzyma się od dostaw broni stronom takich konfliktów oraz zabroni rekrutacji swoich obywateli do armii zaangażowanych w konflikt. Możli-wość tranzytu obcych wojsk przez teren Białorusi dopuszczono jedynie w przypadku kierowania ich w rejon pełnienia misji ONZ. Przewóz broni masowego rażenia – jedynie w przypadku jej wycofy-wania w celu zniszczenia . Kolejna Koncepcja bezpieczeństwa narodowego Republiki Białoruś z 17 lipca 2001 roku była dokumentem dość obszernym, szeroko definiującym pojęcie bezpieczeństwa. Szczególną zwraca w niej uwagę to, iż niezależnie od deklarowanej wielowektorowości polityki występuje bardzo wyraźna orientacja na Rosję i przywiązanie do idei integracji w ramach Państwa Związkowego. Jed-nocześnie państwa Zachodu zwłaszcza USA, ale także członkowie UE, określane są mniej lub bar-dziej bezpośrednio jako nieprzyjazne, stanowiące potencjalne, a niekiedy nawet realne zagrożenie w wielu sferach bezpieczeństwa narodowego . Uzupełnieniem tejże Koncepcji bezpieczeństwa jest Doktryna wojenna Republiki Białoruś, przyjęta 3 stycznia 2002 r. Konkretyzuje ona kierunki działań państwa w sferze bezpieczeństwa wojskowego, uznając je za najważniejszy komponent bezpieczeństwa narodowego. W Doktrynie podkreślono, że ma ona charakter obronny. Zgodnie z jej założeniami żadne państwo nie jest trak-towane jako potencjalnie wrogie. Priorytetem polityki wojskowej jest ochrona suwerenności, nieza-leżności i integralności terytorialnej państwa. Jako mało prawdopodobną oceniono perspektywę wy-buchu konfliktu zbrojnego na dużą, ogólnoświatową skalę. Za niewykluczone natomiast uznano za-istnienie konfliktów mniejszej skali o charakterze regionalnym, w tym zwłaszcza granicznych. Sama Białoruś nie zgłasza pretensji terytorialnych wobec jakiegokolwiek państwa i nie uznaje ewentualnych pretensji tego typu wobec własnego terytorium. Opowiada się za pokojowym rozwiązywaniem wszelkich sporów w drodze negocjacji. Jako priorytetową dla zapewnienia swojego bezpieczeństwa Białoruś traktuje budowę wspólnej przestrzeni obronnej z Federacją Rosyjską i członkostwo w OUBZ . Obecnie obowiązująca Koncepcja bezpieczeństwa narodowego Białorusi została przyjęta 9 listopada 2011 roku. Koncepcja definiuje nowy katalog zagrożeń dla bezpieczeństwa państwa uwzględniający m.in. negatywny wpływ Rosji na sytuację Białorusi . Najistotniejszymi założeniami dokumentu są: odejście od antynatowskiej i antyunijnej retoryki przy jednoczesnej deklaracji o pozostawieniu Białorusi w systemie bezpieczeństwa militarnego Rosji. Jednocześnie, co nadaje koncepcji wymiar antyrosyjski, za jedne z głównych zagrożeń uznano możliwość zmiany systemu politycznego w wyniku działań czynników zewnętrznych, próby pozba-wienia Białorusi charakteru państwa tranzytowego oraz stosowanie wobec niej praktyk dyskrymina-cyjnych w kontaktach gospodarczych. Za istotny czynnik umocnienia bezpieczeństwa państwa uzna-no przeprowadzenie modernizacji gospodarki z ewentualnym udziałem obcego, nierosyjskiego kapi-tału, a także konieczność dywersyfikacji źródeł pozyskiwania surowców energetycznych. Założenia te świadczą o zmieniającym się sposobie myślenia białoruskich elit politycznych o Rosji i uznawaniu jej polityki za czynnik mogący w sposób niekorzystny wpłynąć na rozwój sytuacji na Białorusi . System obronny Republiki Białoruś obejmuje: siły zbrojne, wojska pogranicza, wojska wewnętrzne MSW oraz oddziały obrony cywilnej. Według militarnej strategii Białorusi, siły zbrojne są podstawowym elementem systemu, który ma zapewnić państwu niepodległość. Potwierdza to strategiczny sojusz z Federacją Rosyjską. Oba państwa chcą wspólnie działać na rzecz równowagi militarnej i stabilności geostrategicznej w regionie. Przewidywane jest użycie wojsk do działań mających uchronić suwerenność państwa, jego integralność terytorialną i nienaruszalność granic. Mają to robić wspólnie z siłami zbrojnymi Rosji. Jednym z zadań białoruskiej armii jest też „likwidowanie nielegalnych zbrojnych grup powstałych na terytorium Republiki Białorusi” . W skład sił zbrojnych wchodzą: wojska lądowe, wojska lotnicze, wojska obrony powietrznej, wojska specjalne oraz szkoły wojskowe, instytucje, organizacje i przedsiębiorstwa podległa Mi-nisterstwu Obrony. Określenie „wojska specjalne” jest nieco mylące, gdyż na Białorusi określa się tak jednostki rozpoznawcze, radioelektroniczne, saperskie, łączności, obrony przeciwchemicznej, geograficzno-topograficzne i zabezpieczenia technicznego . Ponadto można jeszcze wyróżnić struk-tury tyłowe lub mówiąc inaczej – logistyczne, które zajmują się zaopatrzeniem materiałowym, opieką medyczną, weterynaryjną i zakwaterowaniem. Całość tych struktur podlega Ministerstwu Obrony i Sztabowi Generalnemu . Na czele resortu obrony stoi wojskowy minister. Cywilna kontrola w odniesieniu do białoru-skiej armii, poza kontrolą prezydenta Republiki, w zasadzie nie istnieje. Łącznie siły zbrojne liczą 65 tys. osób, w tym 15 tys. cywili i 30 tys. poborowych. Rezerwa szacowana jest na 290 - 400 tys. . Wojska Pogranicza (WP) Republiki Białoruś zostały utworzone na bazie istniejącego od 1991 roku Dowództwa Operacyjnego Grupy „Białoruś”, wchodzącego w skład Zachodniego Okręgu Wojsk Pogranicza byłego ZSSR. Wojskami pogranicza dowodzi szef głównego zarządu tych wojsk . Wojska pogranicza Białorusi podlegają bezpośrednio prezydentowi, a ich główny zarząd wraz z pododdziałami zabezpieczenia znajduje się w Mińsku. Zarządowi podlega pięć oddziałów tereno-wych, których zadaniem jest ochrona granic systemem patrolowania w pasie przygranicznym o szerokości 10-12 km, prowadzenie rozpoznania operacyjnego oraz współpraca ze służbami celnymi i Komitetem Bezpieczeństwa Państwowego . Zgodnie z podpisanymi porozumieniami integracja RB z Federacją Rosyjską jest prawie zu-pełna. Granica z Rosją jest otwarta, bez szlabanów tak jak w strefie Schengen. Granice z Litwą, Ło-twą i Ukrainą są chronione przez sieć posterunków celnych rozmieszczonych wzdłuż granic oraz patrole pododdziałów wojsk pogranicza, natomiast granica białorusko-polska jest strzeżona bardzo szczelnie. Wojska ochrony pogranicza odgrywają też w swoich strefach działania role milicyjne i dozorujące . W ramach restrukturyzacji wojsk pogranicza utworzono samodzielną eskadrę lotniczą i szpital WP. Głównym zadaniem eskadry lotniczej jest patrolowanie granicy białoruskiej na odcinku z Litwą i Łotwą. Innym ważnym przedsięwzięciem było utworzenie pododdziału o nazwie Specjalna Służba Aktywnych Przedsięwzięć (OSAM). Jest on przeznaczony do zwalczania narkobiznesu, przemytu samochodów i broni, nielegalnej imigracji oraz eliminowania grup przestępczych działających w rejonach przygranicznych. Ponadto zajmuje się prowadzeniem rozpoznania i wywiadem w rejonach przygranicznych na terenach państw sąsiednich . Obrona cywilna Na Białorusi kontrolę nad obroną cywilną sprawuje zastępca prezesa Rady Ministrów w asy-ście szefa Sztabu OC Białorusi, który to z kolei działa w asyście starszych oficerów odpowiedzial-nych za administrację i szkolenie. Struktura OC na szczeblu obwodu i miasta opiera się na tej samej zasadzie: szef administracji obwodu kontroluje operacje w asyście starszego oficera, w wielu przy-padkach emerytowanego, działającego jako szef sztabu i komendant organizacji OC danego obwo-du . Organizacja OC uległa pewnym zmianom, wysiłki skoncentrowano zaś na dziedzinach uznawanych za ryzykowne. Poza Mińskiem dotyczy to obwodu witebskiego i homelskiego, które są rejonami o dużym nasyceniu miejsc z niebezpiecznymi chemikaliami i materiałami wybuchowymi. W każdym rejonie utworzono bataliony bezpieczeństwa. Pod koniec 1993 roku jedną z DZ - wcho-dzących w skład wojsk lądowych – przeformowano i włączono w skład obrony cywilnej . Ważny element w funkcjonowaniu białoruskiej obrony cywilnej stanowią stowarzyszenia propagujące sporty obronne. Rozwiązanie pod koniec 1991 roku białoruskiego oddziału ochotniczego Towarzystwa byłego ZSRR ds. Kooperacji z Armią i Marynarką oraz powołanie do życia Towa-rzystwa Techniki i Sportów Obronnych spowodowało zmiany personalne oraz organizacyjne i stylu działania, które nie wpłynęły jednak na podstawową rolę tego Towarzystwa. Do najważniejszych jego funkcji należą: przygotowywanie młodzieży do służby wojskowej oraz wpajanie jej narodowej dumy i patriotyzmu. Reformy nie zmieniły też podstawowej struktury Towarzystwa: rada centralna; wydziały odpowiadające za poszczególne aspekty szkolenia poprzedzającego właściwą służbę woj-skową; regionalne, miejskie i okręgowe komitety . Wojska wewnętrzne MSW Wojska wewnętrzne podległe Ministerstwu Spraw Wewnętrznych to formacja zbrojna, która – w myśl założeń i przepisów państwowych – „przeznaczona jest do ochrony ładu konstytucyjnego, suwerenności państwa, bezpieczeństwa wewnętrznego oraz do obrony praw i wolności obywateli” . Warto zauważyć, że przepisy, struktura i funkcjonowanie wojsk wewnętrznych są wzorowane na podobnych jednostkach Federacji Rosyjskiej. Stało się tak dlatego, że wszystkie białoruskie jed-nostki wojsk wewnętrznych były tworzone na bazie tego typu jednostek, uprzednio wchodzących w skład wojsk wewnętrznych byłego ZSRR. Wojska wewnętrzne składają się z jednostek i oddzia-łów: milicji, zakładów penitencjarnych, ochrony uczelni wojskowych oraz obiektów wojskowych. Siły te szacowane są na około 11.000 żołnierzy . Generalne dowództwo nad wojskami wewnętrznymi sprawuje minister tegoż resortu, a bez-pośrednie – dowodzący wojskami wewnętrznymi wiceminister spraw wewnętrznych. Działalność wojsk wewnętrznych zabezpieczają Zarząd Wojsk oraz Rada Wojskowa . Rada Najwyższa Białorusi zatwierdza, zaproponowaną przez Radę Ministrów, liczebność wojsk wewnętrznych. Do kompetencji rządu należy wyznaczanie kontyngentu poborowych, którzy podlegają zasadniczej służbie wojskowej, i kierowanie ich do MSW. Wyznacza on również dysloka-cję i strukturę wojsk wewnętrznych . Siły zbrojne Federacji Rosyjskiej na Białorusi Stacjonujące na Białorusi jednostki rosyjskich sił zbrojnych zostały określone przez obydwa państwa jako siły strategiczne. Obejmują one jednostki wchodzące w skład strategicznych wojsk rakietowych, obrony powietrznej, łączności, a także walki radioelektronicznej. Na mocy porozumień między stronami rosyjską i białoruską znajdują się one pod całkowitą kontrolą Federacji Rosyjskiej. Ogółem liczebność oddziałów rosyjskich stacjonujących na Białorusi wynosi 15 tys. żołnierzy, którzy użytkują około 50 obiektów . Bibliografia: Górski K., Polityka bezpieczeństwa i siły zbrojne Białorusi, Warszawa 1996 Topolski I. (red.), Białoruś w stosunkach międzynarodowych, Lublin 2009 Źródła internetowe: Ośrodek Studiów Wschodnich, http://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/tydzien-na-wschodzie/2010-11-17/bialorus-przyjela-nowa-koncepcje-bezpieczenstwa-narodoweg Portal Spraw Zagranicznych, http://www.psz.pl/Tadeusz-Wrobel-Sily-ukierunkowane-Sily-zbrojne-Bialorusi http://www.scribd.com/doc/77045310/Grzegorz-Pazura-SI%C5%81Y-ZBROJNE-REPUBLIKI-BIA%C5%81ORU%C5%9A Subiektywny Przegląd Obronny, http://mojspo.blogspot.com/2011_11_12_archive.html http://www.przeglad-tygodnik.pl/pl/artykul/wojska-lukaszenki