GLOBALIZACJA

Termin globalizacja jest niezwykle rozbudowany i istnieje wiele definicji określających to zjawisko. Cieżko jest wybrać jedna, najbardziej prawidłową gdyż zjawisko globalizacja jest wielowymiarowe i wieloaspektowe. Ronald Robertson twierdził, że jest to „zbiór procesów, które czynią świat społeczny jednym, dlatego jednostką analizy naukowych dociekań powinien stać się globalny system, a nie jego części składowe takie jak: państwo, naród czy religia”, co niewątpliwie było związane z wypowiedzią kanadyjczyka Marshalla McLuhana, który mówił, że świat jest „globalną wioską”.

Termin globalizacja jest niezwykle rozbudowany i istnieje wiele definicji określających to zjawisko. Cieżko jest wybrać jedna, najbardziej prawidłową gdyż zjawisko globalizacja jest wielowymiarowe i wieloaspektowe. Ronald Robertson twierdził, że jest to „zbiór procesów, które czynią świat społeczny jednym, dlatego jednostką analizy naukowych dociekań powinien stać się globalny system, a nie jego części składowe takie jak: państwo, naród czy religia”, co niewątpliwie było związane z wypowiedzią kanadyjczyka Marshalla McLuhana, który mówił, że świat jest „globalną wioską”. Natomiast znany polski socjolog Piotr Sztompka mówi, że globalizacja jest „procesem zagęszczania i intensyfikowania się powiązań i zależności ekonomicznych, finansowych, publicznych, politycznych, militarnych, kulturalnych, ideologicznych między społecznościami ludzkimi, co prowadzi do unifikacji świata w tych wszystkich zakresach i odzwierciedla się w pojawieniu się więzi społecznych, solidarności tożsamości w skali ponadlokalnej i ponadnarodowej”. Z kolei jeden z najbardziej popularnych brytyjskich socjologów Anthony Giddens mówił, że „globalizacja jest skomplikowanym zbiorem procesów, które często działają przeciwstawnie, powodując powstanie konfliktów, podziałów oraz nowych form stratyfikacji społecznej. Dlatego na przykład odżywanie lokalnych nacjonalizmów oraz podkreślenie lokalnych tożsamości jest bezpośrednio związane z globalnymi oddziaływaniami, w stosunku do których stoją w opozycji”. Giddens podkreśla, że globalizacja łączy odległe tereny, pozbawiając świat granic przestrzennych i czasowych i tych stworzonych przez człowieka- politycznych. Istotą globalizacji jest proces, który polega na zmienieniu przestrzennej skali organizacji społecznej ludzi w skutek czego powstają związki między odległymi społecznościami i zależności zyskują wymiar ogólnoświatowy, ponadkontynentalny. Globalizacja nasiliła się w latach dziewięćdziesiątych XX wieku, co było związane z upadkiem komunizmu i nadejściem jednolitej gospodarki światowej. Jednak można ją podzielić na trzy etapy:

  • 1 etap- w latach 1870-1914, co było związane z migracja około 60 milionów europejczyków, głównie do Ameryki Północnej, a także wzrost udziału światowego eksportu, co było skutkiem rozwoju transportu i redukcji ceł
  • 2 etap- w latach 1950- 1980, co było związane z eliminacją barier handlowych, głównie między zachodnimi krajami
  • 3 etap- od roku 1980, co było związane z otwarciem się wielu krajów na międzynarodowy handel w tym również krajów ameryki południowej czy azji jak i wielkim rozwojem naukowo-technicznym (internet itp.) Wobec postępu naukowo-technicznego globalizacja jest zjawiskiem wtórnym i polega na integracji społecznej i kulturalnej świata, zaczynając od relacji społeczno- gospodarczych, które polegają na zapewnieniu swobodnego przepływu dóbr i usług w skali ogólnoświatowej a kończąc na kulturowo- cywilizacyjnych. Istnieją cztery główne siły, które determinują globalizację: społeczne, polityczne, ekonomiczne i techniczne. Społeczne to głównie konsumpcja, poziom edukacji i ujednolicenie preferencji konsumentów. Polityczne to prywatyzacja, zniesienie barier handlowych i umiędzynarodowienie. Ekonomiczne to przede wszystkim ogólnoświatowy handel, wzrost dochodów, a techniczne to rozwój informatyki, komunikacji, transportu, wymiany informacji. Siły ekonomiczno-polityczne to przede wszystkim integrowanie oraz tworzenie i przyjęcie przez państwa korzystnych warunków współpracy międzynarodowej oraz prowadzenie wspólnej polityki ekonomicznej. Dzięki swobodnej wymianie handlowej możliwe jest rozszerzenie zasięgu inwestowania, a także zintegrowanie działalności globalnie konkurujących ze sobą firm. Integracja gospodarcza obejmuje wspólnie prowadzone i zharmonizowane działania państw członkowskich danego ugrupowania, prowadzące do zniwelowania barier i ujednolicania rynku. Na świecie funkcjonuje kilkanaście porozumień o regionalnej współpracy i integracji, najważniejsze z nich to Unia Europejska (27 krajów) oraz Północnoamerykańska Strefa Wolnego Handlu- NAFTA (USA, Kanadę i Meksyk). Integracja regionalna z jednej strony przyspiesza proces globalizacji, z drugiej zaś w pewien sposób przeciwdziała mu. Handel światowy staje się w coraz większym stopniu handlem regionalnym, wewnątrz ugrupowań integracyjnych. Znaczący wpływ na proces globalizacji ma liberalizacja przepływów zagranicznych inwestycji oraz harmonizacja działania zagranicznych filii na świecie. Procesom tym patronuje Światowa Organizacja Handlu. Siły techniczne są często określane najważniejszym czynnikiem determinującym globalizację. Siłą napędową globalizacji jest też liberalizacja handlu oraz rosnące umiędzynarodowienie produkcji, a także szybki rozwój technologii, co prowadzi do zniesienia w przepływie towarów, usług i kapitału. Często mówi się też, że siłą sprawczą globalizacji są korporacje transnarodowe, wielkie banki międzynarodowe oraz trzy organizacje: Międzynarodowy Fundusz Walutowy (IMF), Bank Światowy (World Bank) oraz Organizacja Handlu Światowego (WTO). Są one głównymi graczami globalnych rynków, a ich sieci produkcji i dystrybucji przyczyniają się do organizacji i podziału zdolności wytwórczych we współczesnej gospodarce światowej. Współczesne korporacje transnarodowe prowadzą bardzo złożoną działalność, obejmującą transfer kapitału, technologii, rozwiązań prawnych, zachowań kulturowych i metod zarządzania oraz rozwój produkcji czy marketingu na całym świecie. Mają zdolność integracji na różnych szczeblach i poziomach działalności oraz cechują się elastycznością. Rozwój wielkich transnarodowych korporacji jest nie tylko skutkiem postępującej liberalizacji międzynarodowych stosunków handlowych i gospodarczych. Należy go również widzieć jako niezależny, samodzielny czynnik, który przyśpiesza lub napędza liberalizację. W celu wyeliminowania kosztownej walki konkurencyjnej korporacje transnarodowe wchodzą w globalne umowy strategiczne i podejmują wspólne działania, pozwalające na utrzymanie dominacji na rynku przez długi okres. Jak wiadomo, jedną z form radzenia sobie nasilającą się konkurencją oraz zapewnienia lepszej pozycji na rynku są międzynarodowe fuzje i przejęcia. Stanowią one jeden z najbardziej spektakularnych procesów dostosowań do globalizacji. Coraz częściej jednak pojawiają się wątpliwości nie tylko co do ich ekonomicznego sensu i rzeczywistych korzyści, lecz także wpływu na rozwój poszczególnych krajów. Patrząc na korzyści w sferze ekonomicznej możemy wyróżnić: -wzrost jakości wyrobów i usług, -spadek kosztów komunikacji i produkcji poniesienie poziomu życia- -wzrost gospodarczy -nowe miejsca pracy -pobudzenie eksportu -dostęp do nowoczesnych technologii i informacji -dopływ kapitału zagranicznego -transfer kapitału do słabo rozwiniętych gospodarek Korzyści w sferze politycznej: -stopniowe zanikanie barier we współpracy międzynarodowej -demokratyzacja w wymiarze ogólnoświatowym -stopniowa uniwersalizacja praw człowieka rosnąca instytucjonalizacja i formalizacja stosunków międzynarodowych -dążenie do regionalnej integracji -rozproszenie władzy Korzyści w sferze społeczno- kulturowej: -łatwiejszy dostęp do zróżnicowanych dóbr, usług, nowych technologii, osiągnięć kulturowych -wzrost myślenia globalnego i świadomości międzynarodowej -otwartość na odmienność kulturową zwiększający się dostęp do zróżnicowanej oferty kulturowej Jeśli chodzi o zagrożenie w sferze ekonomicznej to na pewno jest to: -niekontrolowana prywatyzacja sektora i przestrzeni publicznej -prywatyzacja problemów społecznych -koncentracja władzy wokół jednego hipermocarstwa -szybkie rozprzestrzenianie się kryzysów na zintegrowanych rynkach -wzrost bezrobocia (miejsca pracy są często „zabierane” przez maszyny i nowe technologie) -zaostrzenie agresywnej konkurencji dla państw przyjmujących kapitał zagraniczny -niszczenie rodzinnego przemysłu i rodzinnych przedsiębiorstw Zagrożenia w sferze politycznej: -ograniczenie suwerenności państw oraz spadek znaczenia narodowych organizacji politycznych -spadek roli rządów narodowych -rozczarowanie i utrata zaufania do instytucji -globalizacja problemów i patologii społecznych -zagrożenia społeczne – szerzenie się masowego bezrobocia, nędzy i głodu. Powoduje to nasilanie się napięć i konfliktów zagrażających ładowi społecznemu i poczuciu bezpieczeństwa (przestępczość, brutalizacja życia, międzynarodowy terroryzm) Zagrożenia w sferze społeczno- kulturowej: -zanikanie różnic kulturowych oraz odrębności narodowych -rozszerzanie się obszarów nędzy, głodu wzrost przestępczości międzynarodowej -brak kontroli nad treścią w Internecie, niepewność własnej tożsamości, pozycji poczucie mniejszej kontroli nad swym życiem -zagrożenia ekologiczne – niszczenie i zanieczyszczanie środowiska naturalnego (powietrza, wody, ziemi), zmiany klimatyczne, które grożą dale- ko idącymi następstwami, zanikanie ozonu w atmosferze. Są to skutki bezpośredniej lub pośredniej działalności produkcyjnej człowieka Podsumowując można znaleźć pozytywne i negatywne aspekty globalizacji. Do pozytywów na pewno trzeba zaliczyć wzrost produkcji, dobrobytu, możliwości w zakresie wprowadzania nowoczesnych rozwiązań ułatwiających kontakty między ludzkie, poprawiających organizację pracy, warunki w domu, miejscach służących rekreacji. Rozwój handlu zagranicznego i międzynarodowych obrotów kapitałowych przynosi korzyści wszystkim krajom, które ze sobą współpracują. Taka sytuacja wydaje się być szczególnie korzystna dla krajów słabiej rozwiniętych - tych, które dopiero otwierają swoje gospodarki, dzięki czemu możliwe jest przyciągnięcie kapitału zagranicznego i inwestycji opartych na nowoczesnych technologiach. Producenci w warunkach zwiększonej konkurencji mają możliwość powiększenia zysków, ponieważ są bardziej podatni na innowacje, wprowadzanie zmian w organizacji pracy, dostosowanie produktów do potrzeb i gustów odbiorców. Z kolei konsumenci, dzięki zróżnicowanej ofercie na rynku, mogą wybierać między towarami gorszymi i lepszymi, tańszymi i droższymi. Procesy, które wynikają z globalizacji na płaszczyźnie informacyjnej i kulturowej przyczyniają się do zanikania barier miedzy grupami społecznymi i narodami, co rodzi lepsze wzajemne zrozumienie, sprzyja wymianie doświadczeń, stwarza warunki dla lepszego zapoznania się z najnowszymi osiągnięciami w różnych dziedzinach. Do najważniejszych pozytywnych konsekwencji procesu globalizacji można zaliczyć zasady dotyczące ochrony środowiska, które zostały przyjęte przez większość państw. Niestety zjawisko globalizacji niesie ze sobą również wiele zagrożeń. Zjawisko globalizacji rodzi przede wszystkim podział na dwa światy: tzw. „McŚwiat i świat Dżihadu” taki podział zaproponował Benjamin Barber. W dziedzinie gospodarki wymienia się rosnące zróżnicowanie dochodów zarówno miedzy państwami najbiedniejszymi oraz najbogatszymi, jak i miedzy grupami społecznymi w ramach poszczególnych państw. Z globalizacji korzystają w największym stopniu ludzie lepiej wykształceni, otwarci, młodzi, skłonni do ryzyka. Wśród negatywnych skutków globalizacji w aspekcie ekonomicznym wymienia się również kryzysy walutowe i finansowe. Do najważniejszych z nich należą kryzysy, jakie dotknęły Meksyk pod koniec XXw. , kraje Azji Południowo – Wschodniej, Rosję, Brazylię oraz Argentynę. Globalizacja ekonomiczna może także rodzić negatywne konsekwencje nie tylko w krajach słabo rozwiniętych, ale i kraje bogate. Wynika to m. in. ze strategii realizowanej przez nowoczesne korporacje, które przenoszą produkcję towarów niewymagających wysoko wykwalifikowanej siły roboczej do krajów słabo rozwiniętych (tania siła robocza). Powoduje to likwidację miejsc pracy w wybranych sektorach i znaczny potencjalny wzrost bezrobocia. Do negatywnych zjawisk i skutków globalizacji należy zaliczyć także istnienie różnorodnych zagrożeń w innych sferach funkcjonowania człowieka. Powodem mogą być niedoskonałości rozwiązań technicznych, np. wadliwe funkcjonowanie sieci komputerowej. Mimo podejmowanych działań na rzecz ochrony środowiska niepokój budzi również ewentualność klęsk ekologicznych. Wielu badaczy podkreśla, że procesy globalizacji przyczyniają się do rozwoju zorganizowanej przestępczości w skali międzynarodowej (ataki terrorystyczne). Nowoczesne systemy przekazywania informacji, możliwość szybkiego przemieszczania się itp. służą nie tylko ludziom uczciwym, ale też tym którzy łamią prawo. Ogromne niebezpieczeństwo stanowi w dzisiejszych czasach działalność grup terrorystycznych. Konieczne jest powstanie nowego światowego ładu, który będzie obejmował społeczeństwo, politykę ogólnoświatową, ekonomię i nowe technologie.