W grudniu 2003 r. Unia Europejska przyjęła europejską strategię bezpieczeństwa, która dotyczy bezpieczeństwa Europy w wymiarze zewnętrznym. W lutym 2010 r. Rada, pod półrocznym przewodnictwem Hiszpanii, uzupełniła ten dokument, przyjmując strategię bezpieczeństwa wewnętrznego. Strategia ta została przyjęta przez Radę Europejską w dniach 25–26 marca 2010 r.

Od pięćdziesięciu lat Unia Europejska, jej instytucje i państwa członkowskie propagują i zapewniają wolność i bezpieczeństwo. Europa gwarantuje poszanowanie praw człowieka, praworządności i solidarności. Jako Europejczycy mamy prawo do mieszkania, pracy i uczenia się nie tylko w swoim państwie, ale i w innych państwach europejskich. Milowym krokiem dla Europy było zniesienie kontroli na granicach wewnętrznych strefy Schengen. Postęp techniczny zrewolucjonizował sposoby i prędkość komunikowania się, tak że nie tylko nasze granice się otwarły, ale także nasze społeczeństwa. Przez jedność w różnorodności ta wolna i dostatnia Europa stale ułatwia i wzbogaca życie swoich obywateli. Jedną z kwestii budzących największe zainteresowanie obywateli Unii Europejskiej jest bezpieczeństwo. Unijne wieloletnie programy prac okazały się dobrą, pragmatyczną podstawą do zacieśniania współpracy operacyjnej, ale teraz potrzebne jest szersze porozumienie co do wizji, wartości i celów przyświecających wewnętrznemu bezpieczeństwu UE. Największe dziś dla Europy niebezpieczeństwa i zagrożenia związane z przestępczością – takie jak terroryzm, przestępczość poważna i zorganizowana, przemyt narkotyków, cyberprzestępczość, handel ludźmi, seksualne wykorzystywanie nieletnich i pornografia dziecięca, przestępczość gospodarcza i korupcja, nielegalny handel bronią i przestępczość transgraniczna – niesłychanie szybko ewoluują w ślad za postępem naukowym i technicznym, by służyć do nielegalnego wykorzystywania i podkopywania wartości i dobrobytu naszych otwartych społeczeństw. Na zmiany te nie może pozostać obojętna strategia bezpieczeństwa wewnętrznego UE, która sama w sobie nie ma tworzyć nowych kompetencji, a jedynie integrować strategie i koncepcje istniejące, uwzględniając zalecenia programu sztokholmskiego. Ilustruje ona zdecydowaną wolę, by w budowaniu przestrzeni sprawiedliwości, bezpieczeństwa i wolności osiągać dalsze postępy dzięki europejskiemu modelowi bezpieczeństwa, który ma sprostać następującym wyzwaniom: chronić prawa i swobody, pogłębić współpracę i solidarność między państwami członkowskimi, odnosić się do przyczyn braku bezpieczeństwa (a nie tylko do skutków), traktować priorytetowo zapobieganie wypadkom i ich uprzedzanie, angażować wszystkie sektory (polityczny, gospodarczy, socjalny i in.) mające do spełnienia zadanie pod względem ochrony społeczeństwa, informować obywateli o polityce bezpieczeństwa i wreszcie – uwzględniać zależność między bezpieczeństwem wewnętrznym a zewnętrznym w tworzeniu „światowego bezpieczeństwa” z państwami trzecimi.

ZASADY Mieszkańcy Europy pragną żyć bezpiecznie i korzystać ze swoich swobód, a samo prawo do bezpieczeństwa jest ich podstawowym prawem. Inspiracją do opracowania unijnej strategii bezpieczeństwa wewnętrznego były wartości i zasady ujęte w traktatach Unii i sformułowane w karcie praw podstawowych:

– wzajemnie sprzężona polityka w dziedzinie sprawiedliwości, wolności i bezpieczeństwa, którą cechuje poszanowanie praw podstawowych, ochrony międzynarodowej, praworządności i prywatności;

– ochrona wszystkich obywateli, zwłaszcza najbardziej zagrożonych, ze szczególnym nastawieniem na ofiary przestępstw (takich jak handel ludźmi lub przemoc uwarunkowana płcią), w tym ofiary terroryzmu, które także potrzebują specjalnego traktowania, wsparcia i społecznej akceptacji; – przejrzystość i możliwość rozliczania działań w polityce bezpieczeństwa, by była bardziej zrozumiała dla obywateli i uwzględniała ich obawy i opinie;

– dialog jako sposób na pokonywanie różnic w duchu tolerancji, szacunku i swobody wyrażania opinii; – integracja, włączenie społeczne oraz walka z dyskryminacją jako główne elementy bezpieczeństwa wewnętrznego UE;

– solidarność między państwami członkowskimi w obliczu wyzwań przerastających pojedyncze państwa lub wymagających zgodnego działania, które służy całej UE;

– wzajemne zaufanie jako podstawa udanej współpracy. Wolność wyrażania opinii to jedna z europejskich wartości leżących u podstaw strategii bezpieczeństwa wewnętrznego.

– integracja, włączenie społeczne oraz walka z dyskryminacją jako główne elementy bezpieczeństwa wewnętrznego UE;

– solidarność między państwami członkowskimi w obliczu wyzwań przerastających pojedyncze państwa lub wymagających zgodnego działania, które służy całej UE;

– wzajemne zaufanie jako podstawa udanej współpracy.

Przeciwdziałanie zagrożeniom

Unia Europejska aktywnie zwalcza kluczowe zagrożenia. Po 11 września zareagowała, stosując środki obejmujące przyjęcie europejskiego nakazu aresztowania, kroki służące zwalczaniu finansowania terroryzmu oraz umowę z USA w sprawie wzajemnej pomocy prawnej. UE nadal rozwija współpracę w tej dziedzinie i ulepsza swoje środki obrony.

Od wielu lat prowadzi politykę przeciwko proliferacji. Unia niedawno uzgodniła dalszy program działania, przewidujący kroki wzmacniające pozycję Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej, środki zwiększające kontrolę wywozu i zwalczające nielegalne dostawy i zamówienia. UE jest zaangażowana w dojście do powszechnego przestrzegania reżimów traktatowych, jak również we wzmocnienie traktatów i ich postanowień o weryfikacji. 

Unia Europejska i państwa członkowskie interweniowały, by ułatwić rozwiązanie konfliktów regionalnych i pomóc niewydolnym państwom znów stanąć na nogi, w tym na Bałkanach, w Afganistanie i w DRK. Przywrócenie dobrych rządów na Bałkanach, sprzyjanie demokracji i umożliwienie tamtejszym władzom zwalczania przestępczości zorganizowanej to jeden z najskuteczniejszych sposobów walki z przestępczością zorganizowaną w UE. 

CELE STRATEGICZNE

Żyjemy w świecie lepszych perspektyw, ale kryje on również większe zagrożenia niż znane nam dotychczas. Przyszłość będzie zależała także od naszych działań. Musimy myśleć globalnie i działać lokalnie. Aby dbać o własne bezpieczeństwo i propagować swoje wartości, UE ma trzy cele strategiczne:

1. Odpowiedź na zagrożenia Unia Europejska aktywnie przeciwdziała głównym zagrożeniom: • W odpowiedzi na wydarzenia z 11 września 2001 r. wprowadziła środki, które obejmują: przyjęcie europejskiego nakazu aresztowania, przeciwdziałanie finansowaniu terrorystów oraz porozumienie w sprawie wzajemnej pomocy prawnej z USA. UE wciąż rozwija współpracę w tej dziedzinie i ulepsza środki obrony. • UE prowadziła politykę przeciwdziałania rozprzestrzenianiu broni masowego rażenia. Unia uzgodniła program działań, który zakłada podjęcie kroków mających na celu wzmocnienie Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej, środków zaostrzających kontrolę eksportu oraz zwalczających nielegalne przewozy i niedozwolone zaopatrzenie. UE chce doprowadzić do przestrzegania zapisów traktatów wielostronnych oraz wzmocnienia traktatów i postanowień dotyczących weryfikacji ich przestrzegania. • Unia Europejska i państwa członkowskie podjęły kroki zmierzające do zapewnienia pomocy w zakresie rozwiązywania konfliktów regionalnych oraz przywrócenia równowagi w państwach, które uległy rozpadowi, w tym na Bałkanach, w Afganistanie i w Demokratycznej Republice Konga. Przywrócenie dobrego rządu, wspierającego demokrację i umożliwiającego organom państwa zwalczanie przestępczości zorganizowanej, jest jednym z najbardziej skutecznych środków walki z przestępczością zorganizowaną w UE.

2. Budowanie bezpieczeństwa w naszym sąsiedztwie Komentarz Rady Europejskiej: Nawet w erze globalizacji geografia zachowuje swoje znaczenie. W interesie europejskim jest, aby kraje leżące za naszymi granicami były dobrze rządzone. Sąsiedzi zaangażowani w gwałtowne konflikty, słabe państwa, w których na dużą skalę występuje przestępczość zorganizowana, wzrost zaburzeń w funkcjonowaniu społeczeństw lub gwałtowny wzrost populacji w pobliżu europejskich granic – wszystko to powoduje problemy dla Europy.

3. Porządek międzynarodowy oparty na skutecznym multilateralizmie Komentarz Rady Europejskiej W świecie globalnych zagrożeń, globalnych rynków i globalnych mediów europejskie bezpieczeństwo w coraz większym stopniu zależy od skutecznego systemu wielostronnego. Celem UE jest rozwój silniejszego społeczeństwa międzynarodowego, dobrze działających instytucji międzynarodowych oraz prawnego porządku międzynarodowego.

Wnioski Tworzenie Europejskiej Strategii Bezpieczeństwa trwa od pół wieku. Przez ten czas zrobiono wiele, ale proces ten nie skończył się. W ostatnich latach zdecydowano o organizacji europejskich sił reagowania kryzysowego, ale mimo licznych deklaracji poparcia proces powstawania przedłużał się z powodu konieczności unifikacji sprzętu i procedur. Nie obyło się bez wątpliwości i sporów. Większość państw jest niechętna ponoszeniu dodatkowych wydatków. W UE są państwa należące do NATO, ale także nie będące jego członkiem. Takie które całkowicie zdają się na Sojusz Północnoatlantycki i takie, które chcą oparcia obrony na Europie. Część państw chce widzieć armię europejską jako swoisty kontyngent ekspedycyjny, część jako wzmocnioną jednostkę “czerwonego krzyża”. Poważną przeszkodą są Stany Zjednoczone i istnienie NATO. USA przeciwstawiają się temu kierunkowi europejskiej polityki starając się poddać ten proces kontroli NATO.