Jak wiadomo, żadne państwo nie może obyć się bez wywiadu i kontrwywiadu, niezależnie od tego, czy jest to światowe mocarstwo, czy też kraj nieprowadzący zbyt aktywnej polityki zagranicznej. Szpiegostwo jest tak stare, jak ludzka cywilizacja. Z pomocy szpiegów korzystali już władcy starożytnych państw. Wywiad zajmuje się zdobywaniem informacji politycznych, gospodarczych i wojskowych, dotyczących innego państwa, z którym znajduje się w niezbyt przyjacielskich stosunkach lub ma z nim sprzeczne interesy w danej dziedzinie. Z reguły wykrada się informacje niejawne, choć nie tylko. Bardzo dużą rolę odgrywa tzw. biały wywiad, czyli zdobywanie informacji z ogólnodostępnych źródeł, jak prasa, radio, telewizja, Internet. Kontrwywiad ma z kolei bronić własne państwo przed penetracją ze strony obcych służb wywiadowczych, chronić informacje niejawne i ochraniać kraj przed dywersją i sabotażem. Polski wywiad i kontrwywiad powstał już w październiku 1918 roku, a więc na krótko przed formalną, uznaną dziś datą odzyskania niepodległości, jako Wydział Informacyjny Sztabu Generalnego. W lutym 1919 r. Sztab Generalny WP przekształcony został w Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego (NDWP). Sprawy wywiadowcze (ofensywa) zostały skupione w Oddziale II NDWP, a kompetencje z zakresu służb kontrwywiadowczych (defensywa) rozdzielono pomiędzy NDWP (na obszarze frontowym) i Ministerstwo Spraw Wojskowych (MSWojsk.) . Początki były trudne. Młode państwo było otoczone przez wrogów, na większości jego obszaru toczyły się walki, a oficerowie tworzący służby wywiadu i kontrwywiadu nie mieli w większości właściwego przeszkolenia i musieli tworzyć wszystko od nowa, choć spora część z nich miała konspiracyjne doświadczenie. Struktury wywiadu i kontrwywiadu wielokrotnie się zmieniały w okresie międzywojennym. W 1921 roku powstał II Oddział Sztabu Generalnego Wojska Polskiego (od 1928 roku – Sztab Generalny zmienił nazwę na Sztab Główny), któremu podlegał wywiad i kontrwywiad. Oddział II zwano popularnie „Dwójką”. Oddział II dzielił się na następujące wydziały: Wydział I Organizacyjny, Wydział II Ewidencyjny, Wydział III Wywiadowczy. Wydział Organizacyjny zajmował się organizacją i funkcjonowaniem służb informacyjnych, tworzeniem i likwidacją wewnętrznych oraz zagranicznych komórek wywiadu i ich obsadą personalną, przygotowywaniem służby informacyjnej na wypadek wojny, prowadzeniem budżetu Oddziału II, studiowaniem i analizą prasy i wydawnictw państw obcych (tzw. biały wywiad), a także opracowywaniem i zabezpieczaniem szyfrów własnych. Do zakresu jego czynności należało również organizowanie kursów informacyjno-wywiadowczych i radio-szyfrowych oraz prowadzenie wykładów w szkołach wojskowych i cywilnych organach bezpieczeństwa. Oficerowie Oddziału II uczestniczyli w ćwiczeniach WP z udziałem attaché wojskowych państw obcych oraz w podróżach taktycznych Wyższej Szkoły Wojennej. Wydział Ewidencyjny prowadził prace rejestracyjne i analityczno- -studyjne oraz zajmował się kwestią narodowościową. Gromadził, opracowywał, analizował i oceniał pod względem wiarygodności materiały przekazane przez Wydział Wywiadowczy oraz opracowywał informacje pochodzące z: ekspozytur Oddziału II i oddziałów informacyjnych DOK I-X21 (utworzone na bazie oddziałów informacyjnych sztabów Dowództw Okręgów Generalnych) , attachatów wojskowych, placówek wywiadowczych, od różnych instytucji wojskowych i cywilnych, organizacji społecznych, od osób prywatnych oraz z prasy i wydawnictw zagranicznych. Aby sprostać tym zadaniom Wydział Ewidencyjny został znacznie rozbudowany o nowe komórki, jak Referat Traktatowy i Referat Ogólny. Ważną pozycję w Wydziale Ewidencyjnym zajmował Referat Narodowościowy, ponieważ problem mniejszości narodowych zamieszkujących tereny II Rzeczypospolitej miał istotne znaczenie dla sytuacji wewnętrznej i polityki zagranicznej państwa polskiego. Zadaniem najważniejszej komórki w Oddziale II Szt. Gen. – Wydziału Wywiadowczego – było zorganizowanie wywiadu ofensywnego wobec państw sąsiadujących z Polską, prowadzenie kontrwywiadu, a także zwalczanie dywersji obcej i wpływów komunistycznych w wojsku. W 1921 r. podstawowe zadania wywiadowcze w tym Wydziale realizowała Centralna Agentura. Systematycznie rozbudowywana, zaczęła pełnić funkcje kierownicze w Oddziale II. Jej głównymi zadaniami były: prowadzenie wywiadu głębokiego (zadaniem wywiadu głębokiego było dostarczanie Oddziałowi II wiadomości z dziedzin: wojskowej, ekonomicznej, społecznej i politycznej uzyskanych przez placówki wywiadowcze zagranicą), koordynacja pracy ekspozytur w zakresie wywiadu płytkiego, nawiązanie kontaktów i współpracy z wywiadami wojskowymi państw sojuszniczych, werbowanie agentów i ich ewidencja, prowadzenie dossier agentów i konfidentów oraz ich szkolenie, kontrola placówek wywiadowczych oraz opracowywanie instrukcji.