SYSTEM POLITYCZNY WIELKIEJ BRYTANII

Geografia Wielkiej Brytanii Wielka Brytania – jest średniej wielkości wyspiarskim państwem położonym w północno-zachodniej Europie, wg klasyfikacji ONZ kraj zaliczany jest do państw Europy Północnej. Kraj zajmuje przeważającą część archipelagu Wysp Brytyjskich, który liczy łącznie ok. 5500 wysp, z czego 140 zamieszkanych. Największe z nich to Wielka Brytania, Irlandia, Hebrydy, Szetlandy, Orkady, Anglesey oraz Wight. Znaczna część powierzchni kraju leży na głównej wyspie o powierzchni 230 tys. km², oddzielonej od kontynentu europejskiego kanałem La Manche i Cieśniną Kaletańską. Wielka Brytania, Zjednoczone Królestwo (ang. United Kingdom), jak również Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej (ang. United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland) – unitarne państwo w skład, którego wchodzą: Anglia, Walia i Szkocja położone na wyspie Wielka Brytania, Irlandia Północna leżąca w północnej części wyspy Irlandia. Guernsey, Jersey i Wyspa Man, posiadają odrębny status dependencji Korony brytyjskiej i nie wchodzą w skład Zjednoczonego Królestwa. Wielka Brytania jest członkiem-założycielem Wspólnoty Narodów zrzeszającej byłe kolonie, dominia i inne posiadłości brytyjskie, wchodzi także w skład G8. Jest stałym członkiem Rady Bezpieczeństwa ONZ posiadającym prawo weta. Wielka Brytania to jedno z głównych mocarstw obecnych czasów, współzałożyciel Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego (NATO).Jej siły zbrojne stacjonują w 80 krajach świata (największe stałe garnizony są w Niemczech, na Cyprze, na Falklandach, w Gibraltarze i w Kanadzie). Kraj ten jest również zaliczany do najbardziej wpływowych w Unii Europejskiej. System polityczny Wielkiej Brytanii Wstęp
Parlamentaryzm brytyjski, a właściwie cały ustrój polityczny panujący w Wielkiej Brytanii jest jednym z bardziej wyróżniających się, wręcz oryginalny w Europie, jak i na całym świecie. Jeżeli chodzi o Europę to godny zauważenia jest fakt, że panuje tam cały czas monarcha, jednakże w Holandii czy Szwecji również, więc co szczególnego jest w WB? Otóż jako całkiem małe państwo, przez wielki utrzymywało pozycję mocarstwa, w XX wieku ją poszerzyło stając się częścią składową Wielkiej Trójki i utrzymuje ją silną do dziś, o czym świadczy chociażby silna pozycja w Unii Europejskiej. Praktycznie WB nieustannie od XVIII wieku kształtuje politykę międzynarodową. Jest to jeden z lepiej działających ustrojów politycznych. Stała mocna pozycja funta brytyjskiego zdaje się to potwierdzać. Co więcej, mimo, że WB jest ciągle monarchią i to Stany Zjednoczone Ameryki wiodą prym jako najdoskonalsza demokracja świata, to jednak w 1865 roku brytyjski polityk John Wright nazwał „matką parlamentów” parlament WB. Konstytucja
Zacznijmy od terminologii: „konstytucja (od łac. constituo, - urządzać, ustanawiać, regulować) to ustawa zasadnicza wyposażona w najwyższą moc prawną, regulująca podstawy ustroju państwowego, określająca zasady organizacji i powoływania najważniejszych ogniw aparatu państwa oraz normująca podstawowe prawa i obowiązki obywatela. Konstytucja jest aktem nadrzędnym w stosunku do całości porządku prawnego, normy konstytucji stanowią podstawę i punkt wyjścia pozostałych norm w państwie, które powinny konkretyzować normy konstytucji i nie mogą być z konstytucją sprzeczne. Konstytucję cechuje specyficzna forma: jest to dokument traktujący o specjalnym sposobie uchwalania konstytucji, dokonywania w niej zmian i o jej szczególnej strukturze wewnętrznej”. Taką definicję podają współczesne encyklopedie i słowniki. W myśl tego W. Brytania „konstytucji jako ustawy zasadniczej nie posiada”. Jako monarchia konstytucyjna o systemie politycznym definiowanym jako parlamentarno- gabinetowy ma cały zbiór aktów, które to składają się na Konstytucję materialną złożoną nieskodyfikowaną. Brak Konstytucji jako ustawy jest specyficzną cechą ustroju WB. Podobne zjawisko obserwujemy w Izraelu i Nowej Zelandii, czyli zaskakująco skutecznie działających państwach, które mogą poszczycić się bardzo wysokim PKB na jednego mieszkańca. Na prawo konstytucyjne WB składają się następujące źródła prawa:

1.  Prawo Stanowione (statute law) -  należą do niego podstawowe akty państwowe przyjęte przez parlament:
   

a. Magna Charta Liberatum – 1215 r. b. Petycja Prawa – 1626 r. c. Habeas Corpus Act – r.1679 r. d. Bill of Rights – 1689 e. Ustawa Sukcesyjna – 1701 r. f. Ustawy o funkcjonowaniu parlamentu – z lat 1911 i 1949 r. g. Ustawy określające prawa wyborcze – z lat 1872, 1883, 1970, 1975, 1983, 1985, 1987 r. h. Ustawy o ustroju organów sprawiedliwości – 1971 r. i. Ustawy o ustroju samorządu lokalnego – 1972 r. j. The Life Peerage Act – 1958 r. – reforma Izby Lordów

1. Ustawa o prawie wyborczym lordów - 1963 r. k. Ustawa o Izbie Lordów (The House of Lords Act) – 1999 r. l. Ustawy o ministrach Korony – 1937 i 1964 r.

2.  Prawo Precedensowe (case law), czyli orzecznictwo sądowe. Wyroki stanowią precedensy, które stają się częścią prawa. Najwyżej ceni się wyroki i rozstrzygnięcia Izby Lordów. 
   

3.  Konwenanse Konstytucyjne (convetions of the constitution) – są to zwyczaje i praktyki, które z czasem stały się prawem przez włączenie do ustaw. Konwenans może się przeterminować 
   

i wyjść z użycia. Taki proces to desuetudo. Najważniejsze konwenanse regulujące zasady systemu parlamentarno – gabinetowego to: • obowiązek rezygnacji rządu, który stracił zaufanie Izby Gmin; • kolegialna odpowiedzialność gabinetu przed Izbą Gmin za ogólna politykę i działalność poszczególnych resortów administracji; • powierzenie funkcji i misji tworzenia rządu przez monarchę liderowi partii posiadającej większość mandatów w Izbie Gmin; • rezygnacja premiera jako szefa rządu równoznaczna jest z dymisją wszystkich członków rządu; • złożenie rezygnacji przez premiera, jeśli jego partia w wyniku wyborów parlamentarnych utraciła większość w Izbie Gmin; • zasada, że premier musi być członkiem Izby Gmin; • zmiany w prawie wyborczym oraz ustroju parlamentu uzgadniane są przez obie partie polityczne na konferencji pod przewodnictwem spikera; • instytucje premiera, gabinetu, opozycji JKM mości • zwoływanie sesji parlamentu, co roku. 4. Dzieła, Traktaty i Podręczniki Prawnicze to zbiór nakazów i dyrektyw, które interpretuje się w sytuacji wykładni stosowania prawa. Możemy podsumować: „tak szeroki system źródeł, ich niekonwencjonalny charakter, wyróżniający się w ich jednakowej mocy prawnej, brak sądowej kontroli konstytucyjności ustaw powoduje, że konstytucja ta ma charakter elastyczny. Niemniej obowiązujące konwenanse nakazują, aby propozycja konstytucji przedstawiona była suwerenowi politycznemu – narodowi – w trakcie wyborów powszechnych.” Biorąc pod uwagę duże znaczenie niepisanych praktyk i ważność procesów, które je regulują trzeba przyznać, że Brytyjczycy to bardzo zdyscyplinowany naród, jeśli można nazwać ich oczywiście narodem. Uważam, że taka budowa ustawy zasadniczej i wzorowa efektywność ustroju, WB świadczy o wysokiej kulturze politycznej i prawnej panującej w tym kraju, a także o tradycjach w poszanowaniu prawa. Parlament
Teraz chciałabym przedstawić zarys funkcjonowania systemu politycznego Wielkiej Brytanii z podziałem na poszczególne elementy składowe. Zajmę się tylko parlamentem Angielskim. Parlament WB składa się formalnie z monarchy, Izby Lordów i Izby Gmin. Są to dwie izby i monarcha w parlamencie, a nie 3 izby.

W gestii parlamentu leży:

1. Władza ustawodawcza. Teoretycznie, wszystkie trzy człony parlamentu muszą zgodzić się na wprowadzenie nowego prawa; natomiast Izba Lordów posiada jedynie prawo veta zawieszającego, które w dodatku nie ma zastosowania przy uchwalaniu budżetu.

2. Nadzór nad pracą rządu. Izba Gmin oraz Izba Lordów nadzorują prace rządu poprzez system debat, interpelacji oraz powoływanie specjalnych komisji.

3. Kontrola finansów państwa. Ustalanie podatków oraz stanowienie budżetu należy do obowiązków Izby Gmin.

4. Obrona praw jednostki. Każdy obywatel, który czuje, że został potraktowany niesprawiedliwie może zwrócić się o pomoc do swojego przedstawiciela w Izbie Gmin lub sądu apelacyjnego.

5. Wdrażanie dyrektyw Unii Europejskiej. W obydwu Izbach działają specjalne komisje których zadaniem jest dokładne badanie unijnych dyrektyw przed wprowadzeniem ich jako praw.

6. Parlament wprowadza również niezbędne zmiany w przepisach prawnych dostosowując je do wymogów prawa europejskiego.

7. Dyskusja nad aktualnymi problemami. Obydwie izby Parlamentu debatują nad kwestiami o istotnym znaczeniu dla społeczeństwa brytyjskiego oraz nad ważnymi wydarzeniami międzynarodowymi. Tematyka tego rodzaju debat nie jest niczym ograniczona.

   To parlament ma bardzo ważne prawo, chodzi mianowicie o zasadę suwerenności, która to sprawia, że absolutnie nikt nie może podważyć woli parlamentu i unieważniać jego ustaw i decyzji.Jednakże rząd może ograniczyć to prawo w fazie procedury ustawodawczej przez:

   1.  Zamknięcie dyskusji
      

   2.  Gilotyny
      

   3.  Kangura 
      

Izba Lordów Izba Lordów – Izba Wyższa – (House of Lords). Pełna, oficjalna nazwa Izby Lordów to: “The Right Honourable The Lords Spiritual and Temporal of the United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland in Parliament Assembled”. Izba Lordów, podobnie jak Izba Gmin spotyka się w Pałacu Westminsterskim. Jej obrady plenarne odbywają się w tzw. czerwonej sali, obrady Izby Gmin odbywają się w sali zielonej. Izba ta nie jest organem objętym kadencją. Jej skład jest wyłaniany na podstawie zasad dziedziczenia i mianowania. Pod koniec 1999 roku prawo do zasiadania w niej miało 670 członków: • 525 lordów dożywotnich, mianowanych przez monarchę, osoby zasłużone w życiu publicznym państwa, • 26 lordów duchownych – hierarchowie Kościoła anglikańskiego: arcybiskupi Canterbury i Yorku, biskupi Londynu, Dhruam i Winchesteru, oraz innych 21 z urzędu, • 27 lordów prawa, dożywotnio mianowani przez monarchę, tworzą trzon władzy sądowniczej, • 92 lordów dziedzicznych.

Izba przechodziła szereg reform,  ale ta najbardziej aktualna z 1999 roku stanowiła, że posiadanie tytułu lorda dziedzicznego nie obliguje do automatycznego zsiadania w Izbie Lordów. 410 lordów wybrało z pośród siebie 75. Na czele Izby stoi lord kanclerz, który ma mniejsze uprawnienia niż speaker, ale jest jednocześnie ministrem sprawiedliwości i najwyższym funkcjonariuszem państwowym angielskiego sądownictwa.  Izba Lordów pełni funkcję najwyższego sądu apelacyjnego dla całej Wielkiej Brytanii z zakresu prawa cywilnego oraz w sprawach karnych dla Anglii, Irlandii Północnej i Walii (Szkoci mają osobny sąd). Sąd Izby Lordów działa jako Komisja Apelacyjna Izby, 

a jej orzeczenia zawiera cała Izba. Izba Gmin Izba Gmin - Izba Niższa – (House of Commons). Liczy obecnie 646 członków wybieranych według ordynacji większościowej, w jednomandatowych okręgach, o czym wspomnę jeszcze przy okazji omawiania partii politycznych. Do wygranej potrzebna jest zwykła większość głosów. Aby uniknąć długów i tłoków na listach wyborczych, kandydat musi wpłacić 500 funtów kaucji zwrotnej, jeśli uzyska więcej niż 5 % głosów. Musi również posiadać poparcie 10 obywateli. Co ciekawe Izba Gmin nie jest objęta kadencją! W WB systemie istnieje termin „pełnomocnictwa” i tak parlament może skrócić kadencję lub ją wydłużyć, co miało miejsce, np.: podczas obu światowych wojen. Jest to charakterystyczna cecha parlamentu angielskiego. Podobnie jak polski sejm, posiada marszałka, WB posiada speakera, który jest odpowiedzialny za pracę parlamentu, przebieg sesji i czuwanie nad regulaminem i dyscypliną Izby. Miejscem posiedzeń parlamentu jest Pałac Westminster w Londynie. Izba Gmin dekorowana jest na zielono i jej wystrój jest raczej skromny w porównaniu z Izbą Lordów. Składają się nań dwa rzędy ław przedzielonych po środku przejściem. Ze względów historycznych, przejście to ma zawsze szerokość “dwóch i pół długości miecza”. Spiker zajmuje miejsce na końcu sali, członkowie rządu po jego prawej stronie, a opozycja - po lewej. Od niedawna Izba Gmin spotyka się też w sali Westminster Hall, choć na razie jest to eksperyment i dyskutuje się tam jedynie na nie kontrowersyjne tematy. Spotkania odbywają się w poniedziałki, wtorki, środy, czwartki i niektóre piątki. Sesje sobotnie odbywają się tylko w wyjątkowych wypadkach; ostatni taki przypadek miał miejsce podczas wojny o Falklandy/Malwiny. Monarcha
Jest oficjalnie głową państwa, ponieważ Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej jest monarchią konstytucyjną. Od 6.02.1952 r. tą funkcję pełni królowa Elżbieta II, która również jest głową Kościoła anglikańskiego w Anglii. W Wielkiej Brytanii tron jest dziedziczny i przechodzi z ojca na najstarszego syna lub, jeśli nie ma syna wtedy obejmuje go najstarsza córka. Małżonek/a króla nie ma żadnych pełnomocnictw królewskich. Władca stoi na czele władzy wykonawczej i równocześnie jest jednym z członków brytyjskiej legislatywy. Ma szereg uprawnień, które w rzeczywistości są funkcjami reprezentacyjnymi, a faktyczna władza scedowana jest na poszczególnych ministrów i organy państwowe. Są to:

1. dowództwo nad armią,
2. prawo veta wobec ustaw,
3. mianowanie sędziów,
4. mianowanie parów,
5. zawieranie i ratyfikowanie umów międzynarodowych,
6. urzeczywistnienie prawa łaski,
7. wypowiadanie wojny,
8. nadawanie tytułów szlacheckich,
9. zwoływanie, odraczanie i rozwiązywanie parlamentu.

Realne prawa monarchy ujęte w słowach:

1. „udzielanie rady,
2. zachęcanie,
3. ostrzeganie”.

Monarcha musi podpisać każdą dostarczoną mu ustawę. Swoje prerogatywy wykonuje w formie:

1. rozporządzeń w radzie ( Orders In Council)

2. zarządzeń królewskich (Warrants)

3. rozporządzeń królewskich z odręcznym podpisem (Orders under Sign Manual).

   W prawie precedensowym jest wzmianka w myśl, której: „ król nie może czynić źle” i król nie może działać sam”, więc król nie ponosi żadnej odpowiedzialności za swoje decyzje. Monarcha nie uczestniczy w zebraniach gabinetu. Obecnie monarcha to funkcja reprezentacyjna i historyczna, wręcz symboliczna. Rodzina królewska żyje za pieniądze podatników i gra w polo. Jednak królowa to symbol jedności królestwa i reprezentant honorowy Wielkiej Brytanii w świecie. Gabinet, rząd i premier Wydawałby się, że podobnie jak w Polsce rząd i gabinet to jeden organ. Jednak w WB rząd to wszyscy ministrowie powołani przez premiera bądź monarchę, o którym to podziale powiem później. Gabinet natomiast to już ścisły zespół premiera i praktycznie organ rządowy, jego trzon. Zbiera się on dwa razy w tygodniu przy Downing Street 10, w siedzibie premiera. Jak już wspominałem, po ogłoszeniu wyników wyborów do Izby Gmin, monarcha powierza zadanie utworzenia rządu liderowi zwycięskiej partii, który staje się jednocześnie premierem (prime minister - pierwszy minister), I lordem skarbu oraz ministrem ds. administracji. Wspominałem również o tym, że jednym z konwenansów jest to, że premier musi być członkiem jednej z Izb. W parlamencie WB występuje prawo echa, które stanowi, że gabinet ma swój cień. I tak: „Lider najsilniejszej w parlamencie partii opozycyjnej obejmuje stanowisko Lidera Opozycji Jej Królewskiej Mości. Otrzymuje przy tym służbową pensję w wysokości połowy pensji premiera. Partia opozycyjna powołuje własny rząd z pełną obsadą ministerialną (tak zwany gabinet cieni), dzięki czemu jest w każdej chwili gotowa by przejąć władzę. Ponadto, członkowie gabinetu cieni mają rywalizować w trakcie debat parlamentarnych ze swoimi rządowymi odpowiednikami”.

   Współcześnie system parlamentarny pozycja rządu i gabinetu cieni służy jako kanwa do gry politycznej zwanej „Debatą”. Jest to rodzaj dyskusji na zasadzie kontrargumentów ocenianej przez sędziów. Gra toczy się na takich samych zasadach i przy zachowaniu etykiety parlamentu WB. Wojna argumentów i dyskusji. Skład rządu liczy około 100 osób, ale w pełnym składzie rząd nie zbiera się nigdy. Rząd dzieli się na: • senior ministers (ministrowie właściwi lub ministrowie Korony), kierujących pracą poszczególnych resortów, • junior ministers (ministrowie młodsi) – są podporządkowani seniorom, zadaniem, których jest przede wszystkim zapewnianie łączności pomiędzy rządem a Izbą Gmin. Rząd w całości ponosi solidarną odpowiedzialność polityczną przed Izbami. Dodatkowo członkowie rządu dzielą się na: • Sekretarzy Stanu – kierownicy głównych resortów, • Ministrów Resortowych – kierownicy reszty resortów,
   • Minister finansów – kanclerz skarbu
   • Minister sprawiedliwości- lord kanclerz
   • Ministrowie Nieresortowi – ministrowie bez teki,
   • Lord strażnik Tajnej Pieczęci
   • Lord – Prezydent tajnej Rady
   • Kanclerz księstwa Lancaster
   • Radcy Prawni Korony, • Ministrowie Stanu • Ministrowie Młodsi.

   Bardzo przebiegłym kruczkiem prawnym jest możliwość wykorzystania mocy , która daje premierowi możliwość rozwiązania parlamentu przed czasem. Robi to w chwili, kiedy jego partia ma duże poparcie i szanse na wygranie wyborów. Jest to częsta praktyka. Odnośnie władzy wykonawczej można dodać jeszcze, że istnieją również komitety gabinetu koordynujące pracę ministrów, np. Gabinet Częściowy (Partial Cabinet) oraz oczywiście Sekretariat Gabinetu koordynujący pracę gabinetu.
   Co zaś się tyczy uprawnień gabinetu i rządu to są one prawie takie jak w Polsce. Jednakże ostatnimi czasy następuje scedowanie roli parlamentu na rzecz premiera i prawdopodobnie system z parlamentarno – gabinetowego będzie dążył do gabinetowo – parlamentarnego. Dzieje się tak, ponieważ wzrasta autorytet premiera, a w ostatnich kilkudziesięciu latach to stanowisko piastowały wielkie osobowości, więc jest oczywiste, że władzę dzierży silny.
   System partyjny Model brytyjski to stabilny dwupartyjny system z dwoma czołowymi partiami: Partią Pracy
   i Partią Konserwatywną . Ta stabilizacja w mniejszym lub w większym stopniu trwa od 1922 r. Obok tych dwóch partii można jeszcze wspomnieć o Liberalnych Demokratach, Partii Liberalnej oraz ostatnie z liczących się ugrupowań - Partia Niepodległości Zjednoczonego Królestwa. Jednakże zamieszczam aneks dla odnotowania faktu, że w WB istnieją np. partie faszystowskie, skrajnie prawicowe i lewicowe. Dwupartyjność pozwala utworzyć stabilny większościowy rząd. Dwupartyjność wynika z systemu wyborczego, który ustanawia okręgi jednomandatowe, co skutkuje marginalizacją mniejszych ugrupowań. Co jakiś czas opozycja chce to zmienić, potrzebna jest do tego konferencja gabinetu i opozycji, więc nie jest to nigdy przeprowadzone. Od 1983 r. wyborcy głosują w 651 okręgach. Nad skutecznością tego typ systemu, który występuje jeszcze chociażby w USA toczą się dyskusje. Czy np. system wielopartyjny obowiązujący w Polsce, gdzie nie można utworzyć rządu jest lepszy? Biorąc pod uwagę stabilizację gospodarczą i co już podkreślałam skuteczność to system anglosaski bije na głowę rozdrobnione i nie mogące dojść do consensusu forum parlamentarne RP.

System wyborczy

Parlament posiada strukturę bikameralną. Wybory przeprowadzane są wyłącznie do Izby Gmin. Aktualnie liczy ona 659 deputowanych (Anglia – 528, Szkocja – 72, Walia – 40 oraz Północna Irlandia – 18). Wybory do Izby Gmin przeprowadzane są w okręgach jednomandatowych. Co 8 – 10 lat są one kontrolowane przez Komisje Rozgraniczające w celu stwierdzenia poprawności i dokonania korekt. 
Izba Gmin nie posiada określonej kadencji, jednakże ustawa o parlamencie wprowadza czas trwania pełnomocnictwa izb na maksymalnie pięć lat. Rozwiązanie parlamentu oraz ogłoszenie daty wyborów formalnie zależy od panującego. Przyjmuje ona formę proklamacji. Faktycznie jednak decyzja taka należy do premiera. Na przedłużenie kadencji Izby Gmin niezbędna jest zgoda Izby Lordów. Czynne prawo wyborcze przysługuje osobą, które ukończyły 18 lat i są obywatelami państw zamieszkującymi Zjednoczone Królestwo. Czynne prawo wyborcze nie przysługuje natomiast parom (członkowie Izby Lordów, prócz parów Irlandii), zneutralizowanym cudzoziemcom, umysłowo chorym oraz skazanym w czasie odbywania kary. 
Bierne prawo wyborcze przysługuje osobom, które ukończyły 21 lat. Do zgłoszenia własnej kandydatury wystarczy poparcie 10 wyborców oraz wpłacenie kaucji w wysokości 500 funtów. Kaucja przepada wraz z brakiem uzyskania 5 % poparcia w okręgu. Biernego prawa wyborczego pozbawiony jest kler, bankruci oraz osoby skazane na ponad rok pozbawienia wolności. 

Ponadto mandatu Izby Gmin nie można wiązać z funkcją urzędnika służby cywilnej (Civil Service), policjanci, sędziowie, a samo głosowanie nie jest obowiązkowe. Drugą izbą parlamentu Wielkiej Brytanii jest Izba Lordów. Sposób jej wyboru odbiega od kanonów demokratycznych wyborów i jest niewątpliwym reliktem przeszłości. Skład samej izby jest zróżnicowany. Zasiadają w niej zarówno lordowie świeccy, jak i duchowni. Lordowie duchowni to 26 biskupów i arcybiskupów kościoła anglikańskiego. Wśród lordów świeckich wyróżnić można lordów: dziedzicznych, dożywotnio mianowanych oraz lordów prawa. o Lordowie dziedziczni – stanowią najliczniejszą grupę lordów, około 800. Swoje tytuły zawdzięczają przodkom. o Lordowie dożywotnio mianowani – stanowią drugą najliczniejszą grupę – 500 lordów. Tytuł takiego lorda nie jest dziedziczny i wygasa wraz ze śmiercią osoby zasłużonej dla Korony. Nadawanie tego tytułu leży w kompetencjach monarchy. o Lordowie prawa – 21 lordów działających jako Najwyższy Trybunał Apelacyjny.

W procesie legislacyjnym Wielkiej Brytanii wyróżniamy:

• Inicjatywę ustawodawczą, • Pierwsze czytanie, • Drugie czytanie, • Skierowanie projektu pod obrady komisji, • Rozpatrzenie przez izbę sprawozdania komisji, • Trzecie czytanie, • Głosowanie nad projektem w drugiej izbie, • Promulgacja ustawy przez monarchę.

Służby specjalne Wielkiej Brytanii

1. 30 Commando / Assault Unit / Advance Unit − tajny brytyjski oddział Commando z czasów II wojny światowej wyspecjalizowany w pozyskiwaniu danych wywiadowczych na lub za linią frontu. Był odpowiedzialny za przechwycenie wielu niemieckich naukowców i nowoczesnych technologii. Działania jego członków posłużyły później Ianowi Flemingowi za inspirację przy pisaniu utworów o Jamesie Bondzie.
2. Bletchley Park – posiadłość w Anglii, położona około 80 km na północny zachód od Londynu. Podczas II wojny światowej była siedzibą zespołu brytyjskich kryptologów, należących do Rządowej Szkoły Kodów i Szyfrów (Government Code and Cypher School), później znanej jako Rządowa Centrala Łączności (Government Communications Headquarters).
3. British Department of Naval Intelligence (NID), Brytyjski Departament Wywiadu Marynarki Wojennej – służba wywiadu brytyjskiej Admiralicji, utworzona w 1882 roku, znana także jako Foreign Intelligence Committee “FIC” lub “Pokój 39”.
4. Nowy Scotland Yard, znany jako Scotland Yard lub The Yard (pol. dosł. Szkocki Dziedziniec) – metonimia stosowana wobec Policji Metropolitalnej w Londynie. Scotland Yard pochodzi od nazwy ulicy, przy której komenda mieściła się w latach 1829 – 1890 i od nazwy pałacu, który był siedzibą królów Szkocji w czasie ich pobytu w Anglii w okresie od XI do XII wieku.
5. Government Communications Headquarters (GCHQ, Centrala Łączności Rządowej) – brytyjska służba specjalna, zajmująca się zbieraniem i oceną informacji pochodzących z rozpoznania promieniowania elektromagnetycznego wykorzystywanego w telekomunikacji. W momencie powołania w 1919 r. nazwa instytucji brzmiała: Government Code and Cypher School, GC&CS (Rządowa Szkoła Kodów i Szyfrów).
6. MI1 lub Sekcja 1 Brytyjskiego Wywiadu Wojskowego, była oddziałem Brytyjskiego Zarządu Wywiadu Wojskowego, części Biura Wojny. Powstała podczas Pierwszej Wojny Światowej. Wchodząca w jej skład komórka “C&C”, zajmowała się łamaniem szyfrów. Obecnie MI1 nie istnieje, a obowiązki Biura Wojny przejęło Ministerstwo Obrony.
7. MI10 – Sekcja 10 Brytyjskiego Wywiadu Wojskowego, była oddziałem Brytyjskiego Zarządu Wywiadu Wojskowego, części Biura Wojny. Była odpowiedzialna za broń i technikę w czasie II wojny światowej.
8. MI11 – Sekcja 11 Brytyjskiego Wywiadu Wojskowego, była oddziałem Brytyjskiego Zarządu Wywiadu Wojskowego, części Biura Wojny. Pełnił funkcję Polowej Policji Bezpieczeństwa (ang Field Security Police). Rozwiązany po II wojnie światowej.
9. MI2, Sekcja 2 Brytyjskiego Wywiadu Wojskowego, była oddziałem Brytyjskiego Zarządu Wywiadu Wojskowego, części Biura Wojny. Szpiegowała Rosję i państwa Skandynawskie.
10. MI3, Sekcja 3 Brytyjskiego Wywiadu Wojskowego, była oddziałem Brytyjskiego Zarządu Wywiadu Wojskowego, części Biura Wojny. Miała na celu szpiegowanie państw Europy Wschodniej (wyłączając Rosję i państwa Skandynawskie, którymi zajmowała się MI2).
11. MI4 lub Sekcja 4 Brytyjskiego Wywiadu Wojskowego, była oddziałem Brytyjskiego Zarządu Wywiadu Wojskowego, części Biura Wojny. Podczas II wojny światowej zajmowała się kartografią dla potrzeb wojska.
12. MI7 – Sekcja 7 Brytyjskiego Wywiadu Wojskowego, była oddziałem Brytyjskiego Zarządu Wywiadu Wojskowego, części Biura Wojny. Zajmowała się propagandą i cenzurą.
13. MI8 (Military Intelligence, Department 8) - sekcja 8 Brytyjskiego Wywiadu Wojskowego, była oddziałem Brytyjskiego Zarządu Wywiadu Wojskowego, części Biura Wojny. Zajmowała się wywiadem radiowym podczas II wojny światowej.
14. MI9, Sekcja 9 Brytyjskiego Wywiadu Wojskowego, była oddziałem Brytyjskiego Zarządu Wywiadu Wojskowego, części Biura Wojny. Wspierała ruch oporu na okupowanych terytoriach oraz zajmowała się odzyskiwaniem alianckich żołnierzy, którzy znaleźli się za liniami wroga (np. zestrzelonych pilotów). Utrzymywała kontakty z brytyjskimi więźniami wojennymi, służąc im radą i wysyłając paczki.
15. Operational Intelligence Centre - (OIC) - Ośrodek Wywiadu Operacyjnego
16. Struktura wywiadowcza admiralicji brytyjskiej, powołana w celu gromadzenia, systematyzacji, analizy i rozpowszechniania pochodzących z wszelkiego rodzaju źródeł informacji o planach i posunięciach niemieckich sił morskich, marynarki wojennej, lotnictwa i żeglugi handlowej. Ośrodek Wywiadu Operacyjnego był głównym koordynatorem materiałów Ultry i innych rodzajów danych wywiadowczych wykorzystywanych podczas Bitwy o Atlantyk.
17. Secret Intelligence Service (SIS, znana także jako MI6 – Military Intelligence section 6, wywiad wojskowy Sekcja 6) – tajna brytyjska służba wywiadowcza powołana w roku 1909 do prowadzenia wywiadu zagranicznego.
18. Security Service (lub MI5), brytyjska Służba Bezpieczeństwa odpowiedzialna za ochronę kraju przed penetracją obcych służb wywiadowczych (kontrwywiad), walkę z terroryzmem, bezpieczeństwo wewnętrzne Wielkiej Brytanii oraz ochronę tajemnicy państwowej, utworzona w 1909 roku. Security Service początkowo działała pod kryptonimem MO5.
19. Special Branch (pol. Wydział Specjalny), wydział londyńskiej policji metropolitalnej – Scotland Yardu, wykonujący czynności policyjne dla służb wywiadu brytyjskiego, zwłaszcza dla służby bezpieczeństwa wewnętrznego i kontrwywiadu MI-5 (która nie ma prawa dokonywania aresztowań, a jej funkcjonariusze ze względów bezpieczeństwa, nie składają zeznań na procesach publicznych). Wydział Specjalny odpowiada również za ochronę dygnitarzy zagranicznych i wspólnie z MI-5 sprawuje dozór nad potencjalnymi terrorystami i zamachowcami.
20. Special Operations Executive, Kierownictwo Operacji Specjalnych - brytyjska tajna agencja rządowa, której zadaniem było m.in. prowadzenie dywersji, koordynacja działań politycznych i propagandowych, wspomaganie ruchu oporu w okupowanych państwach Europy.

Konkluzje Tak wygląda, w dużym uproszczeniu, retrospekcja ustroju brytyjskiego. Krótka i w dodatku pobieżna, ponieważ wniosek jest taki, że scedowanie władzy królewskiej doprowadziło do zagmatwania całości systemu. Faktem jest, że na pierwszy rzut oka wydaje się, iż jest to parlamentaryzm bardziej przejrzysty od polskiego. Jest to bardzo złudne. Całość zawiłości i występującego powszechnego braku zrozumienia wynika z połączenia tradycji monarchicznej z systemem parlamentarnym. Nastąpiła wzajemna korelacja, której wynikiem jest sprawny człowiek a skomplikowany system polityczny. Jego sprawność wynika z podkreślanej w rozdziale o historii płynności jego rozwoju. Pozostający na piedestale ród Windsorów ma się nadzwyczaj dobrze i podobnie jak w innych monarchiach nie ma zamiaru udawać się na emigrację. Jednocześnie panujący system polityczny gabinetowo – parlamentarny, (różne podręczniki podają def. parlamentarno – gabinetowy,) ewoluuje paradoksalnie w stronę rządów nawet nie gabinetowych, ale premierskich. Jak nazwać taki twór? System premiersko – parlamentarny? Istnieją systemy kanclerskie, więc czemu nie premierski.

W opracowaniach dotyczących tego zagadnienia nieustannie przewijają się spekulacje na ten temat. WB jest rozczarowana Unią Europejską. Nurtującym jest pytanie jak długo potrwa absorpcja taniej siły roboczej z Europy Wschodniej. Obecnie radzą sobie z mniejszością muzułmańską, lecz jak długo? Wejście do strefy euro, itd., problemy stojące przed obecnym gabinetem można mnożyć 

w nieskończoność. Pozostają one jednak bez odpowiedzi, gdyż sławna „angielska flegma” nie pozwala nawet na spekulacje. Rzeczywistością jest powolność polityczna. Chociaż zdarzają się bardzo finezyjni dyplomaci, którzy burzą ten wyrafinowany wizerunek. Jak wynika ze statystyki, era Partii Pracy dobiega końca. Nie wiadomo jak potoczy się reforma UE i jaki będzie to miało oddźwięk na Wyspach. Wydaje się, że społeczeństwo obywatelskie WB jest na tyle mało zrywne, że i tym razem zmiany odbędą się kulturalnie i na tak zwanym poziomie. Wydaje się, że archaiczność niektórych procesów nieuchronnie prowadzić będzie do zmian natury chociażby kompetencyjnej.

Premierzy i monarchowie. Wojny i procesy pokojowe. To wszystko składa się na obraz kraju, który nie dość, że radzi sobie całkiem dobrze to jeszcze przyjmuje setki emigrantów, którzy jak na razie koegzystują z Brytyjczykami nad wyraz sprawnie. Stabilność i przewidywalność są kluczem do sukcesu. 

Przyszłość i dalsza ewolucja parlamentaryzmu WB pozostaje w sferze domysłów, mimo, że wyżej zapewniam, iż kraj ten ma największe doświadczenie parlamentarne to jednocześnie nie można się nie zgodzić ze słowami Henriego Templea: oraz „Wielka Brytania nie ma stałych ani wrogów ani przyjaciół. Ma tylko stałe interesy i obowiązek ich ochrony”. Dlatego poza przedstawieniem faktów, pozostaje tylko domyślne analizowanie dokumentów i obserwowanie sceny politycznej albowiem kraj ten może nas jeszcze niejednokrotnie zaskoczyć.

Bibliografia:

1. Gdulewicz E., Kręcisz W., Orłowski W., Skrzydło W., Zakrzewski W., Ustroje Państw Współczesnych. Tom 1, Lublin 2005 r.
2. Godyń T., Cygnarowski M., Dudek S., Iwaniszczuk P., Mały Leksykon Polityczny, Warszawa 1999 r.
3. Godyń T., Cygnarowski M., Dudek S., Iwaniszczuk P., Mały Leksykon Polityczny, Warszawa 2001 r.
4. Wojtaszczyk K.A., Współczesne systemy polityczne, Warszawa 1996 r.
5. Zięba A., Parlament Wielkiej Brytanii, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1994 r.
6. Micuń A., Tematy egzaminacyjne. Świat współczesny. Polska współczesna. Wiedza o społeczeństwie., Wydanie III uzupełnione, Warszawa 2000,
7. www.wikipedia.pl.