Ciemna liczba przestępstw – liczba przestępstw, które zostały faktycznie popełnione, lecz nie są objęte przez statystykę kryminalną (wskutek ich nieujawnienia). Czasami bywa wyrażana procentowo, jako stosunek (szacowanej) ogólnej liczby popełnionych przestępstw do przestępstw wykrytych. Kryminologia jest nauką penalną ściśle związaną z nauką prawa karnego. Jakkolwiek nie zajmuje się ona bezpośrednio prawem karnym, lecz, co chociażby wynika wprost ze źródłosłowia tego pojęcia (crimen – przestępstwo, logos – nauka), odnosi się do fenomenu przestępstwa w ujęciu praktycznym. Podstawowym przedmiotem badań kryminologicznych jest sprawca przestępstwa, a w szczególności – przyczyny i uwarunkowania popełnienia przez niego przestępstwa (czynu zabronionego pod groźbą kary). Głównym celem badań kryminologicznych jest zaś generalne wskazanie przyczyn popełniania przestępstw (przestępczości różnego rodzaju). Cel ten ma charakter ściśle praktyczny, a jego realizacja ma pozwolić na odpowiednią i skuteczną walkę z przestępczością. Realizacja tego celu może odbywać się przede wszystkim poprzez wykorzystanie innych nauk praktycznych, związanych z badaniem przyczyn ludzkich zachowań w ogóle. Z tego względu, podstawowymi naukami wykorzystywanymi w kryminologii są m.in. psychologia, psychiatria i socjologia. To właśnie dorobek tych nauk przenoszony jest na grunt ludzkich zachowań stanowiących przestępstwo.

Jednym z podstawowych instrumentów kryminologii są badania statystyczne. Ono bowiem pozwala określić rzeczywisty obraz zjawiska przestępczości, co stanowi konieczny wstępny warunek badania samych przyczyn tego zjawiska. Czyni to z kryminologii naukę tyleż praktyczną, co bardzo kosztowną i żmudną. W każdym razie, pożądane rezultaty badań kryminologicznych wymagają znacznych nakładów finansowych.

Dorobek kryminologii może i powinien być szeroko i bezpośrednio wykorzystywany najpierw w opracowywaniu postulatów polityki kryminalnej państwa, następnie w stanowieniu prawa karnego, a w końcu – w ocenie jego funkcjonowania. Oznacza to, że znaczenie kryminologii dla nauki i stosowania prawa karnego jest fundamentalne.

Jednocześnie należy podkreślić, że współczesna kryminologia dostarcza bardzo wielu, często wzajemnie sprzecznych, teorii (rozwiązań). W każdym razie, do tej pory nie opracowano dominującej teorii kryminologicznej i raczej nigdy się tak nie stanie. Wydaje się, że najważniejszym ogólnym rezultatem prowadzonych badań jest generalne spostrzeżenie o bardzo kategorialnie zróżnicowanych powodach przestępczości, z uwagi na rodzaje cech osobniczych sprawcy (np. wiek lub płeć), rodzaje środowiska i regionu, w którym on funkcjonuje, jak i ze względu na rodzaje samych patologicznych zachowań. To zaś na płaszczyźnie polityczno-kryminalnej prowadzi do zasadniczego wniosku, że prawo karne powinno przewidywać maksymalnie różnorodne i szerokie instrumenty oraz sposoby reakcji, począwszy od abolicyjnych, a skończywszy na jak najsurowszych.

W Polsce badania kryminologiczne prowadzone są w bardzo ograniczonym zakresie. Kryminologią zajmuje się zaledwie kilka ośrodków akademickich. W rezultacie powstaje stosunkowo mało opracowań naukowych o charakterze kryminologicznym. Wymiernym i negatywnym tego efektem są nierzadkie decyzje prawodawców o kryminalizacji określonych zjawisk patologicznych podejmowane bez podstawowej nawet wiedzy o ich rzeczywistym obrazie i przyczynie. Okoliczność ta stanowi podstawową przyczynę ograniczonej skuteczności prawa karnego w realizacji przypisywanych mu funkcji (celów).