Aby odpowiedzieć sobie na pytanie, jaką rolę w literaturze, pełni dom, musimy zastanowić się, czym jest on dla nas samych. Niektórzy twierdzą, że aby dom spełniał swoje funkcje, wystarczy, by posiadał cztery ściany i dach. Nie jest to jednak tak oczywista sprawa, ponieważ w skład domostwa wchodzą przede wszystkim ludzie, panująca w nim atmosfera i wartości, jakimi się kierujemy. Istotną kwestią jest miłość i ciepło jakie sami w nim kreujemy. Faktem jest, że to właśnie domownicy są najważniejszym elementem naszych czterech kątów i to oni decydują o tym, że chce nam się do niego wracać.

Najbardziej popularnym dziełem literackim, w którym poruszony został powrót do domu rodzinnego jest Odyseja Homera. Itaka została przedstawiona w eposie jako miejsce upragnione, jest powodem do działania i walki Odyseusza, dla którego powrót do ojczyzny jest wartością nadrzędną. Przybiera również postać ogólnopojętego symbolu w kulturze jako miejsca, do którego dąży się przez całe życie, jest celem długiej i wyczerpującej wędrówki. Tęsknota za domem oraz za najbliższymi jest siłą napędową Odyseusza w walce z przeciwnościami losu, jakie spotykają go na drodze powrotnej do swojego ukochanego zakątka. Mimo wielu doświadczeń, jakie zdobył w trakcie podróży i ludzi, jakich poznał, nic nie było w stanie odwieźć go od swojego celu. Wieloletni powrót do domu jest symbolem determinacji, poświęcenia, osiągnięciem szczęścia i patriotyzmu ze strony bohatera i może być rozpatrywany jako wzór do naśladowania, ponieważ niewielu byłoby w stanie przebyć taki trud, by pomimo problemów dopiąć swojego celu.

Podobną historię opisującą powrót do domu możemy odczytać w powieści Henryka Sienkiewicza „W pustyni i w puszczy”. Książka opowiadająca losy dwójki dzieci — Stasia i Nel, zagubionych wiele kilometrów od cywilizacji starających się odnaleźć drogę do domu wzbudza podziw w każdym czytelniku z uwagi na powagę niecodziennej sytuacji, w jakiej znaleźli się młodzi ludzie. Należy przyznać, że w tak kryzysowych warunkach wielu dorosłych miałoby problem z odnalezieniem się, a w szczególności rozpieszczone i delikatne dzieci brytyjskich rodzin. Na przekór młodego wieku, dzielnie stawiali czoła każdej przeszkodzie, stali się najbardziej zdeterminowanymi ludźmi w Afryce, by znowu poczuć się bezpiecznie we własnym kącie. Garstka radosnych wspomnień i wspólnych chwil zbudowanych razem w trakcie podróży nie była warta zatrzymania się w buszu na dłużej, gdyż silna wola i tęsknota za domem pobudzona w bohaterach nie pozwoliły na to, dzięki czemu mogliśmy być świadkami prawdziwego spełnienia dzieci, które po wyczerpującej przygodzie w końcu mogły zaznać szczęścia w ramionach rodziców we własnych czterech ścianach.

Istota domu rodzinnego została również ukazana w przypowieści biblijnej o Synu Marnotrawnym. Mężczyzna początkowo porzucając znane sobie najlepiej ognisko domowe, chce spróbować wolności, samodzielności i życia w pojedynkę. Szybko okazuje się, że nie radzi sobie w nowej sytuacji, do jakiej sam doprowadził, gdyż próżność wpłynęła negatywnie na jego dotychczasowe wartości. Instynktownie decyduje się na powrót do domu, gdyż wie, że znajdzie tam ciepło, bezpieczeństwo i zrozumienie. Dom rodzinny okazuje się dla niego ostoją i miejscem bezwarunkowej miłości pomimo popełnionych błędów. Odnajduje w nim spokój, co pozwala na ponowne uporządkowanie swoich wartości po doświadczeniach, jakich go napotkały.

Należy więc przyznać, że to właśnie dom rodzinny jest jedną z ważniejszych wartości w życiu człowieka. To właśnie tutaj czujemy się najbezpieczniej, odnajdujemy szczęście i możemy cieszyć się z obecności najbliższych nam ludzi. Pomimo pięknego, otaczającego nas świata musimy przyznać, że przysłowie „wszędzie dobrze, ale w domu najlepiej” jest najbardziej adekwatne. Nic więc dziwnego, że motyw powrotu do domu w literaturze jest tak powszechnie utożsamiany z determinacją, siłą, ale i osiąganiem szczęścia, ponieważ nic nie jest w stanie zastąpić człowiekowi swojego bezpiecznego miejsca na ziemi, dlatego właśnie tak bardzo dąży do tego, aby do niego wrócić.