Streszczenie

Rodowód

To wstęp, który przedstawia dzieje rodziny głównego bohatera. Narrator podkreśla przy tym, że jest to historia krótka (“ojciec, matka - otóż i cały rodowód (…)”, sugerując, że nowocześni ludzie są pozbawieni przeszłości).

Ojciec nazywał się Seweryn Baryka i był uczciwym urzędnikiem, który dążył skutecznie do zapewnienia bytu swojej rodzinie. Karierę zrobil rosyjskim Baku, czyli w oazie naftowej pustyni. Gdy osiągnął zadowalający go status spoleczny, postanowił ozenić się. Wrócil wtedy do Polski, znalazł odpowiednią wybrankę (Jadwigę z Dąbrowskich z Siedlec) i ze Swieto pollubiong maltonką wrócił do Rosji. W jego życiu uczuciowym ważną rolę odgrywala rodzinna pamiątka-pamiętniczek z wojny 1831 roku. Znajdowała się w nim wanianka o kolikácie Grzegorzu Baryce, dziedzicu z Solowijówki, który był dziadem Seweryna.

Matka Cezarego było skromną, cichą kobietą, która myślami przebywała najchętniej w rodzinnych Siedlcach. W tej części pojawia się krótka wzmianka o tym, że panna Jadwiga zo czymś tam czy za kimś srodze spazmowała", ale o tej młodzieńczej milości, ważnej dia fabuly, więcej informacji pojawi się później. Stęskniona za rodzinnymi stronami kobieta próbowala namówić męża do powrotu do Polski, ale ten nie chciał się na to zgodzić ze względu na świetną posadę w Baku.

W tym właśnie mieście położonym na Półwyspie Apszerońskim, nad Morzem Kaspijskim, urodzi się, mieszkał Cezory, syn Jadwigi Seweryna, który do pewnego momentu pędził życie scapiwe, bardzo przyjemne, beztroskie.

Część pierwsza (Szklane domy")

Powieść zaczyna się w Baku w 1914 roku. Punktem wyjścia jest wybuch pierwszej wojny światowej Cezary ma wtedy czternaście lat

Razem z matką odprowadza ojca, który dostał powołanie do wojska, na statek wojenny odchodzący do Astrachania. Wieczorem doznaje ataku przerażenia, ale szybko okazuje się, że Swoboda uszczęśliwiła Cezarka". Chłopiec bardzo dużo czasu spędza na łobuzerii z kolegami". Staje się chuliganem. Jego matka, bardzo zaniepokojona ogólną sytuacją w Baku i wiecie, ma z nim coraz większe kłopoty wychowawcze. Lekarstwem na te troski sq wspomnienia z czasów młodości. Szczególnie lubi wracać myślami do Szymona Gajowca, wówczas biednego kancelisty, który nie mial śmiałości wyznać jej swoich uczuć. Mieli się ku sobie, zaczęli się spotykać, ale Jadwiga ostatecznie wyszła za Seweryna. Mocno w pamięć zapadia jej scena odjazdu pociągiem z Siedlec do Rosji. Była już szczęśliwą matką. Nagle zobaczyła w głębi peronu Szymona z uśmiechem. pelnym śmiertelnej

Zycie jednak toczy się dalej. Zważywszy na okoliczności zewnętrzne, nie najgorzej. Seweryn Baryka skrupulatnie zabezpieczył byt żony syna. Cezary mógł spełniać swoje rozmaite zachcianki.

Seweryn pisze często do rodziny listy z frontu. Odpowiadając mu, Jadwiga pomija problemy z Cezarym. Z czasem ich korespondencja zamiera. Chłopak przyzwyczaja się do życia bez ojca, zapomina o nim. Narrator podkreśla, że razem z matką tworzy jeden organizm, w którym on jest strong dominującą.

W trzecim roku wojny urywa się całkowicie kontakt z Sewerynem. Według oficjalnej wiadomości przepodi wotchianiach wojny, co wtrąciło Jadwigę w wielką rozpacz. Najgorsze jednak było dopiero przed nimi. W 1917 roku wybucha rewolucja. Do władzy dochodzą bolszewicy, który uruchamiają lawinę przemocy. Krwawa rozprawa z dotychczasową władzą, z carskim systemem fascynuje Cezarego. Chodzi na mityngi egzekucje, nasiąka rewolucyjną aurą. Najwyraźniej raduje się, kiedy widzi sceny mordów. Porzuca szkole, dokonuje pobicia nauczyciela. W domu kłóci się zażarcie z matką, która jest przerażona przewrotem komunistycznym.

Warunki bytowe znacznie się pogarszają. Cezary nie ma pojęcia, że dzięki wielkiemu poświęceniu matki ma zapewnione wyżywienie, z którym jest coraz większy kłopot. Narrator ironicznie wskazuje, że ów zapalony adept rewolucji" nie dostrzega rzeczywistych skutków przewrotu bolszewickiego. A także wielkiej miłości matki.

Jego emocjonalne zaangażowanie w przewrót rośnie. Kiedy bolszewicy wydają dekret, na mocy którego, wszyscy, którzy posiadają skarb zakopany w ziemi, muszą go ujawnić, Cezary zgłasza władzom ich własny dobytek zakopany przez ojca przed wyjazdem. Nie wie, że zapobiegliwa matka wcześniej w tajemnicy przed nim wykopała znaczną część tego skarbu i ukryła go w innym miejscu.

Warunki bytowe znacznie się pogarszają. Cezary nie ma pojęcia, że dzięki wielkiemu poświęceniu matki ma zapewnione wyżywienie, z którym jest coraz większy kłopot. Narrator ironicznie wskazuje, że ów zapalony adept rewolucji" nie dostrzega rzeczywistych skutków przewrotu bolszewickiego. A także wielkiej miłości matki. Ona się boi, że jej syn zostanie mordercą, katem, ale cały czas nie szczędzi się, żeby jak najtroskliwiej o niego zadbać. Jego nastawienie do rewolucji trochę się zmienia po zarekwirowaniu mieszkania. Postępujący upadek komfortu życiowego otwiera mu oczy. W końcu zaczyna dostrzegać, jak bardzo matka poświęca się dla niego. Zbliżają się do siebie. Chadzają do portu, zywiąc nadzieję, że któregoś razu spotkają tam Seweryna. Cezary nie wyjawił w matce, że dowiedział się w urzędzie, z ojciec zogingi na wojnie. Ukrywa przed nią tę informację.

Któregoś razu spotykają w porcie księżną i księżniczki Szczerbatow-Mamajew, które uciekają z kraju. Mają ze sobą kosztowności, co jest niezgodne z obowiązującym prawem. Zapraszają je do siebie, ale w nocy następuje rewizja. Cezary i matka dostają się na czarną listę. Dobra opinia syna, towarzysza Baryki, wpływa na zmniejszenie kary. To wydarzenie bardzo źle odbiło się na losach matki. Poddano ją obserwacji. Zostala zatrzymana, gdy zamierzala wyciągnąć coś z ukrytego skarbu. W czasie przesłuchania pobito ja a potem skazano na przymusowe roboty. Dzięki interwencji syna znalazła się w szpitalu. Niestety, wkrótce umarła z wycieńczenia.

Cezary dowiaduje się również, zo jego ojciec, major armii carskiej, zdradził i przystał do polskich legionów. Ale przepadł bez wieści w czasie wojennej zawieruchy. Miała to być już formula ostatnia, nieodwołalna" na jego temat.

Po śmierci matki poczuł dogłębnie swoją samotność. Często myśli o niej, niekiedy dyskutując z nią o rewolucji, o jej konieczności. Rewolucja ma przecież skończyć z wyzyskiem ludzi przez ludzi.