Świadome nawiązania są ważne w literaturze, ponieważ pomagają rozwinąć problematykę utworu, a także przypomnieć dorobek wybitnych twórców kultury europejskiej. Zwracając uwagę na temat dział z różnych epok, można dostrzec, że nie powstają one bez powodu. Na ich genezę, powstanie i kształt znaczący wpływ mają panujące w danym okresie problemy oraz doświadczenia samych autorów. Celem moich rozważań jest potwierdzenie tezy, że żadne dzieło nie powstaje w próżni.

Żaden tekst nie powstaje w próżni, ponieważ świadome nawiązania do innych dzieł, są ważnym elementem procesu twórczego. Stąd też popularność w literaturze aluzji literackich, wymagających od czytelnika wysokich kompetencji kulturowych, gwarantujących właściwe odczytanie tych odwołań. Aluzja literacka ma na celu podjęcie polemiki z przywoływanym utworem, a także przypomnienie ważnych tekstów, które wzbogacają wiedzę człowieka o świecie.

Przykładem utworu, w którym pojawiają się liczne odwołania do literatury są “Szewcy” Witkacego. Artysta był synem Stanisława Witkiewicza, twórcy stylu zakopiańskiego. Jego ojciec dbał o staranne wykształcenie przyszłego pisarza, który w dzieciństwie miał okazję spotykać się z Karolem Szymanowskim, wybitnym muzykiem, czy modernistycznym poetą Tadeuszem Micińskim. Utwór powstał w czasie postępującej faszyzacji Europy, a płynące z niego wnioski tworzą pesymistyczny obraz świata i człowieka. By precyzyjnie przedstawić niepokoje związane z mechanizacją społeczeństwa, a także jałowością egzystencji, wprowadza do utworu wiele aluzji do młodopolskiego dramatu Stanisława Wyspiańskiego. Witkacy widział w twórcy “Wesela” przede wszystkim genialnego wizjonera teatru, negował zaś wartość problematyki narodowowyzwoleńczej. Demaskował anachroniczne idee, co doskonale obrazuje Chochoł-Bubek. Parodia kluczowej postaci dramatu Wyspiańskiego - Chochoła ma za zadanie ukazanie pustki tego symbolu, w “Szewcach” jest on Bubkiem we fraku, który nie gra hipnotyzującej melodii, za to zaprasza Księżną na dancing. Folklor zastąpiony zostaje kulturą masową.

Ostatnim przykładem potwierdzającym tezę jest utwór „Boska komedia” autorstwa Dantego Alighieri. W swoim dziele autor zawarł całość światopoglądu człowieka w późnym średniowieczu. Przedstawił wyobrażenia współczesnych ludzi na temat zaświatów: Piekła, Czyśćca i Raju. Całość dzieła jest obrazem ludzkiego życia, które z niedoskonałości grzechu, krocząc droga wiary zbliża się do ideału, aby po śmierci stanąć przed Bogiem. „Boska Komedia” jest próbą wskazania zbłąkanemu człowiekowi właściwej drogi ku świętości. Doskonałą aluzją literacką to tego działa jest powieść Zygmunta Krasińskiego pt. „Nie- Boska Komedii”. Autor zainspirował się dziełem Dantego i chciał ukazać czyny ludzi jako nie-boskie, działania, które wykonywane są wbrew woli stwórcy. Utwory, mimo że, powstały w różnych epokach, mają cechy wspólne jak motyw wędrówki, opis piekła oraz podejmują podobne problemy.

Bułhakow pisał swoje dzieło przez 12 lat. Inspirację dla niego stanowiła doskonale znana w historii literatury opowieść o średniowiecznym alchemiku doktorze nauk Faustusie, która to historia była tematem wielu dzieł: m.in. “Fausta” W. Goethego. Tytułowy bohater Bułhakowa Mistrz to Faust, ale swoich czasów. Ich podobieństwo można dostrzec między innymi, gdy oboje poddali się romansowi z kobietami o imieniu Małgorzata, pragną poznać świat, aby zapanować nad jego naturą oraz chcą zyskać władzę i wiedzę, by móc pomagać innym. Oprócz tego, Bułhakow zaczerpną od Goethego motyw szatana, dzięki któremu marzenia bohaterów mogą zostać zrealizowane. Faust zawiera pakt z diabłem, Mistrz zaś nie bezpośrednio, to Małgorzata kontaktuje się w Wolandem. Pakt okazuje jednak zgubny dla Fausta, ratunek nadchodzi ze strony Boga. W dziele Goethego anioły ratują duszę nawróconego alchemika, u Bułhakowa chór upadłych aniołów, z Jego polecenia, umożliwiają Mistrzowi dokończenie swej powieści i uwolnienie Piłata.