Renesans

Humanizm - nurt filozoficzny lub światopogląd oparty na racjonalnym myśleniu, który wyraża się troską o potrzeby, szczęście, godność i swobodny rozwój człowieka w jego środowiskach: społecznym i naturalnym. Ten umysłowy i kulturalny prąd narodził się na początku renesansu we Włoszech. Reformacja - ruch religijno-polityczno-społeczny zapoczątkowany przez Marcina Lutra w XVI wieku, mający na celu odnowę chrześcijaństwa. Był reakcją na negatywne zjawiska, które miały miejsce w katolickiej hierarchii kościelnej. Dramat szekspirowski - zwany elżbietański.

Humanizm - nurt filozoficzny lub światopogląd oparty na racjonalnym myśleniu, który wyraża się troską o potrzeby, szczęście, godność i swobodny rozwój człowieka w jego środowiskach: społecznym i naturalnym. Ten umysłowy i kulturalny prąd narodził się na początku renesansu we Włoszech.

Reformacja - ruch religijno-polityczno-społeczny zapoczątkowany przez Marcina Lutra w XVI wieku, mający na celu odnowę chrześcijaństwa. Był reakcją na negatywne zjawiska, które miały miejsce w katolickiej hierarchii kościelnej.

Dramat szekspirowski - zwany elżbietański. Cechuje go odrzucenie zasady trzech jedności i chóru, mieszanie elementów tragizmu, komizmu i fantastyki.

Makbet - czas i miejsce akcji XI w., Szkocja, Król Dunkan jest władcą Szkocji. Za jego panowania państwo rozwija się, władca zwycięża wrogów, mimo że zdarzają się zdrajcy (jak tan Kawdoru). Makbet wraz z przyjacielem, Bankiem, są dowódcami wojsk Dunkana, walecznymi żołnierzami i wiernymi patriotami. Po tym, jak obaj przyjaciele spotykają wiedźmy, które przepowiadają Makbetowi królewską przyszłość, Makbet zaczyna dążyć do władzy. Za namowami żony, Lady Makbet, która pobudza kiełkujące w Makbecie niemoralne żądze, bohater dokonuje zbrodni. We własnym domu zabija on Dunkana, zrzuca winę na służących, a potem na synów króla. Ci muszą uciekać ze Szkocji, przez co Makbet, krewny Dunkana, zostaje królem. Główny bohater musi jednak zacierać ślady zbrodni. Zleca zabójstwo Banka, swego przyjaciela. Ponadto napada i morduje rodzinę jednego z wiernych lordów dawnego króla – Makdufa. Makduf podejrzewa bowiem zdradę Makbeta i również jest zmuszony schronić się w Anglii.

Krwawe, tyrańskie rządy Makbeta, tracącego powoli zmysły, mają zostać szybko ukrócone. Prawda powoli wychodzi na jaw, kiedy na dworze angielskim lordowie analizują wydarzenia przeszłe i obecne w ich ojczyźnie. Zabicie rodziny Makdufa przesądza o wyruszeniu wojsk angielskich pod wodzą Siwarda na Szkocję. Dochodzi do bitwy szkocko-angielskiej. Makbet ma niewielu ludzi po swojej stronie. Większa część panów Szkocji przyłączyła się do Siwarda i synów Dunkana. Tuż przed rozpoczęciem walk umiera Lady Makbet, którą dotknęło obłąkanie. Makbet, któremu wiedźmy przepowiedziały koniec, gdy poruszy się las Birnam i przebije go miecz człowieka nienarodzonego z kobiety, polega na polu bitwy. Zabija go Makduf, który został wyjęty z łona matki przez lekarzy przed upływem dziewięciu miesięcy. Las Birnam poruszył się natomiast, kiedy wojska angielskie zamaskowały się gałęziami i podchodziły pod zamek Dunzynan. Władza zostaje przywrócona prawowitemu następcy tronu, synowi Dunkana, Malkolmowi. Nowy król zapowiada lepsze czasy dla Szkocji i powrót sprawiedliwości.

Twórczość J. Kochanowskiego - 1530- 1584. Poeta, przedstawiciel humanizmu w Polsce. Napisał pierwsze wiersze, jego dzieła były przesycone wartościami antycznymi. Jest autorem licznych fraszek, trenów, pieśni i poematów. Fraszki - rymowane, żartobliwe o różnej długości utwory zakończone wyraźną puentą (“Na zdrowie, Na dom w Czarnolesie, O żywocie ludzkim”), Treny - to cykl 19 utworów ukazujący rozpacz poety po śmierci córki, jego kryzys wewnętrzny i uzyskanie równowagi (tren 4, 10 - gdzie jesteś Orszulko, tren 19 albo sen), pieśni - zawarł w nich cała miłość do otaczającego go świata i wypowiedział w nich wszystkie swoje przemyślenia (“czego chcesz od nas panie, pieśni o spustoszeniu padola, pieśń 14”). Psałterz Dawidów, odprawa posłów greckich.

Motyw nieśmiertelności w literaturze - Słowa zaczerpnięte z poezji Horacego: “Non omnis moriar” odnoszą się do trwałości dzieła artysty, które zapewnia mu nieśmiertelność w pamięci potomnych. Poeta nie umiera zupełnie, ginie jego ciało, ale dzieło pozostaje. Do motywu tej nieśmiertelności poprzez sztukę nawiązywali poeci kolejnych pokoleń, czerpiąc z nich motywacje do swej pracy twórczej.

Tereny - pieśń żałobna będąca pochwałą osoby zmarłej oraz wyrażająca smutek i żal po jej starcie.

Tren 9 - Utwór rozpoczyna się apostrofą (bezpośrednim zwrotem) do mądrości, która w opinii ludzi stanowi wartość mogącą ustrzec człowieka przed smutkiem i cierpieniem. Takiej życiowej mądrości nie da się jednak kupić za żadne pieniądze. Gdyby istniała taka mądrość, byłaby ona zdolna przerobić człowieka w anioła. Taki człowiek nie odczuwałby smutku, bólu ani żalu, byłby też odporny na wszelkie złe przygody. Podmiot liryczny mówi tu o mądrości stoickiej.

Tren 10 - Utwór zaczyna się od serii pytań retorycznych o miejsce pobytu Orszulki po śmierci. Ojciec zastanawia się, jakie są losy duszy dziewczynki po śmierci. W jego rozważaniach pojawiają się różne wizje zaświatów (niebo z aniołami, wyspy szczęśliwe, czyściec, postać Charona – mitycznego przewoźnika dusz przez Styks – rzekę opływającą Hades, mityczne państwo umarłych). Poeta zastanawia się, czy po śmierci wraca się tam, gdzie było się przed narodzinami. Na koniec cierpiący ojciec prosi zmarłą córeczkę, aby ukazała mu się w jakiejkolwiek postaci (Gdzieśkolwiek jest, jesliś jest, lituj mej żałości), np. we śnie lub jako zjawa.

Tren 11 - Poeta wspomina słowa Brutusa (postać historyczna – zabójca Juliusza Cezara), który powiedział, że cnota jest fraszką. Chodzi tu o cnotę w rozumieniu antycznym (mądrość życiową, męstwo), która w obliczu cierpienia, nieszczęścia i słabości okazuje się nic niewarta). Człowiek chciałby poznać istotę świata (boże tajemnice), ale jest słaby i śmiertelny, a jego uwagę zaprzątają błahe ziemskie rzeczy. Poeta obawia się, że z żalu po śmierci dziecka straci nie tylko nadzieje na pocieszenie, ale i rozum.

Tren 19 - Podmiot liryczny opowiada o tym, jak z żalu i smutku po śmierci córeczki długo nie mógł zasnąć – udało mu się to dopiero na godzinę przed świtem. We śnie zobaczył swoją zmarłą matkę (babkę Orszulki), która przyniosła mu jego małą córeczkę na rękach. Dziewczynka była radosna i wyglądała jak wtedy, kiedy żyła. Matka zaczęła pocieszać poetę, mówiąc mu, że wiadomość o jego smutku dotarła aż do świata zmarłych (w zaświaty) – dlatego ona przyszła do niego z dzieckiem, aby przynieść mu pociechę i ukojenie.Matka zapewniła Jana, że jego córeczka żyje w zaświatach życiem pozaziemskim i jest szczęśliwa (modli się, przebywa wśród aniołów). Nie należy zamartwiać się tym, że nie zdążyła ona zaznać uroków życia ziemskiego – ponieważ wszystkie one są naznaczone bólem i cierpieniem oraz wydają się znacznie mniej atrakcyjne, kiedy porówna się je do uroków nieba (życia pozaziemskiego). Dzięki przedwczesnej śmierci Orszulka uniknęła trudów i smutków, z jakimi nieuchronnie wiąże się ludzkie życie. To, co ominęło ją na ziemi, to tak naprawdę wyłącznie cierpienie, ból i trudności