Schematy zarówno porządkują życie człowieka i ułatwiają podejmowanie gotowych rozwiązań, ale zarówno ograniczają i stają się przeszkodą do osobistego rozwoju.

„Lalka” Bolesława Prusa - Ignacy Rzecki (schematy porządkują jego życie) - subiekt w sklepie Wokulskiego - wraca myślami w przeszłość, kreuje swoje życie na doświadczeniu - pisze pamiętnik, co powoduje, że wciąż wraca do utartych schematów - żyje według uporządkowanego schematu dnia Np. kiedy chciał uczestniczyć w licytacji kamienicy, musiał wyjść ze sklepu w trakcie pracy i towarzyszyły mu wyrzuty sumienia, co świadczy o jego odpowiedzialności, poczuciu obowiązku i solidności - nie lubi zmian – nie cieszył się z nowego mieszkania, dopiero docenił przygotowane mieszkanie przez Wokulskiego, gdy zobaczył, że są w nim wszystkie stare przedmioty, do których bohater się przyzwyczaił. Codzienne obowiązki i wykonywane czynności wyznaczają rytm życia bohatera i plan dnia. Ignacy Rzecki jest przywiązany do swojej pracy, utartych schematów, które porządkują jego życie. Bez nich nie umiałby funkcjonować i zagubiłby się w otaczającej go rzeczywistości.

We fragmencie „Ferdydurke” Witolda Gombrowicza – (schematy są narzucane) – istota ludzka nie wyraża się w sposób bezpośredni i zgodny ze swoją naturą, ale zawsze w jakiejś określonej formie. Sposób bycia nie jest z nas tylko jest nam narzucony z góry. Nie można żyć bez formy, człowiek zawsze jest skazany na jakąś gębę, ponieważ ona go stwarza.

„Proces” Franza Kafki - bohater dowiedział się, że został przeciw niemu wytoczony proces - nie wiedział, jakie są zarzuty ani jak skończy się proces - angażuje swoje siły w udowodnienie swojej niewinności - staje się marionetką w ręku władzy - jest ograniczony przez dokumenty, przepisy prawa, których nawet nie może poznać - rezygnuje z własnego rozwoju i poddaje się schematom - jest gotowy przyznać się do winy i poddać każe - rytm jego życia narzucają schematy postępowania karnego i przepisy prawa.

Człowiek niewątpliwie stale jest otaczany przez schematy i wkładany przez społeczeństwo w formę. Od najmłodszych lat jednostka przybiera określone, oczekiwane przez innych postawy. Ograniczają ją zasady moralne, tradycja. Schematy nie muszą zamykać jednostki i uniemożliwiać jej rozwoju, ale także pomagają uporządkować funkcjonowanie człowieka.