Do Panny

Jest to fraszka, osoba mówiąca to kochanek, który zwraca się do panny. Pierwsze cztery wersy rozpoczynają się przymiotnika twardy/twarde. Ma on określać cechę przedmiotu, tj. żelazo, dyjament, dąb i skały. W ostatnich dwóch wersach, kochanek zwraca się do panny, pokazuje że jej serce jest twardsze niż wymienione przez niego przedmioty.

Niestatek

Wiersz pt. „Niestatek” odnosi się do niestałości kobiet, pośrednio głównych bohaterek wiersza. Podmiot liryczny prędzej uwierzy w śpiew osoby niemej czy rozsądek osoby chorej psychicznie, niż w istnienie niewiasty, która będzie wierna, oddana i uczciwa.

Marność

Podmiot zaczyna swoje rozważania od filozoficznego stwierdzenia, że Świat hołduje marności i wszystkie ziemskie włości po to, aby wyrazić swoje przekonanie, że ludzie zdobywają dobra materialne, które w rzeczywistości są marnością i przemijają wraz ze śmiercią człowieka.

Do trupa

Utwór Morsztyna pokazuje silne cierpienie zakochanego człowieka. Nawet śmierć nie może się równać doznaniom kochającego bez wzajemności. Autor dowodzi, że lepiej być trupem niż nieszczęśliwie zakochanym.

• Poczucie niepokoju, przemijalności, kruchości istnienia – po dobie ładu i uporządkowania.
• Wojny, zarazy, głód – po renesansowym rozwoju gospodarczym.
• Religijność (tematy religijne i biblijne) oraz mistycyzm w treści dzieł literatury i sztuki.
• Dysharmonia w sztuce, ekspresja w wyrażaniu myśli.
• Dążenie do udziwnionej, zaskakującej formy wyrazu.
• Bogactwo formy dzieł literatury i sztuki (czasem sztuczność).
• Ekspresja – dzieła mają wyrażać uczucia i szokować odbiorcę.

Barok - styl cechujący się wielkim bogactwem użytych środków stylistycznych (porównania, przenośnie, epitety, gry słów, mnożenie określeń na ten sam temat, inwersje czyli zmienianie szyku wyrazów ,makaronizmy czyli “wplatania” wyrazów obcojęzycznych w zdania) mających na celu właśnie olśnienie i wprawienie odbiorcy w zachwyt. Rozbudowane, kosztowne środki poetyckie często kolidowały z zawartością myślową utworu.

Konceptyzm - był to główny kierunek literatury barokowej ,miał wpływ na wszystkie pozostałe kierunki literatury barokowej, cechował się kunsztowną ornamentyką, dziwnymi metaforami, paradoksami, “puentami” - czyli “konceptami”, językiem bogatym i niezwykłym, skupiającym na sobie uwagę odbiorcy.

Marinizm - odmiana Konceptyzmu, kierunek ukształtowany przez poetę włoskiego Giambattistę Marimo (Marini). Jego poezja stała się wzorem i normą estetyczną dla jego naśladowców - marynistów. Język tego kierunku cechuje ogrom użytych rzadkich słów, sprzecznych epitetów, a nade wszystko przebogatych metafor.

Opis ukazywanych zjawisk zazwyczaj bywa bardzo barwny, plastyczny tworzący niemal obraz wydarzeń zapisanych w utworze. Poeta zadziwia czytelnika fantastyczną “nadrealną” formą.

Manieryzm - nurt poetycki charakterystyczny dla ówczesnej poezji i sztuki włoskiej. Charakteryzuje się wielkim przepychem, wyniosłością i dekoracyjnością

Gongoryzm - kierunek w barokowej poezji hiszpańskiej. Charakteryzuje się bogactwem formalnym i stosowaniem wyszukanych metafor.

Literaturę kościelną do której zaliczamy następujące kierunki:

• Mistycyzm - literatura, przedstawiająca wewnętrzne przeżycia człowieka wierzącego.
• Poezja metafizyczna - Poezja ukazująca rozważania natury filozoficzno-religijnej. Najsilniej rozwinęła się w Anglii w XVII w.