STRES Pojęcie stresu wprowadził ponad 50 lat temu Hans Selye.. Stres jest zjawiskiem biologicznym, stanowiącym reakcję organizmu na jakiekolwiek stawiane mu wymagania: fizyczne lub psychiczne. Pojęciem stres określa się wszystkie bodźce, które zmieniają stopień gotowości człowieka do działania. Stres może być spowodowany czynnikami umysłowymi, fizjologicznymi, anatomicznymi lub fizycznymi. Osoba odczuwająca stres jest pobudzona emocjonalnie. Przyczyn stresu jest tak dużo, jak ludzi na świecie. Niemal każdy z nas znajduje powody, aby się stresować. Wypływa to głównie z obaw, lęków i strachu przed czymś nowym, nieznanym. Najczęściej emocje te tworzą się na poziomie podświadomym i nawet jeśli wiemy, że nie ma się czego obawiać – i tak strach robi swoje. Ciało reaguje w sposób automatyczny, wydzielając pot, wytwarzając nieprzyjemne uczucia, drżenie i mikroruchy zauważalne na twarzy. Jest to reakcja nerwowa na wydzielane hormony stresu.

Według Selye’go stres przebiega w następujących fazach: Pierwsza faza – alarmowa – to faza zaskoczenia i niepokoju wobec pojawiającego się nowego bodźca. Bodziec stresowy który napotyka osoba jest postrzegany jako zewnętrzne wymaganie, które przekracza dotychczasowe zdolności reagowania i radzenia sobie z nim. Selye podzielił tę fazę na dwa stadia.

• Pierwszym stadium to jest stadium szoku – czyli pierwszego zetknięcia się z sytuacją. *Po stadium szoku następuje stadium przeciwdziałania - jednostka przeorganizowuje swoje wewnętrzne zasoby i podejmuje wysiłki obronne.

W stanie biologicznym - głównymi wrotami, przez które szkodliwe czynniki oddziaływają na organizm, jest skóra oraz jama ustna i przewody nosowe. Objawem stresu biologicznego jest ból.

v Stres psychiczny powstaje w wyniku zaistnienia określonej sytuacji, zagrażającej naszemu spokojowi i równowadze psychicznej, zmuszającej nas do zmiany zachowania, w celu dostosowania się do tej sytuacji lub przeciwstawienia się jej.

v Stres emocjonalny występuje ze zderzenia procesów nadmiernego pobudzenia i hamowania. Zaburzenie równowagi między procesem pobudzania i hamowania oraz przeciążenia układu nerwowego zbyt silnymi bodźcami jest trudne do opanowania, uniemożliwia zaspokojenie ujawnionych potrzeb i prowadzi do frustracji.

v Stres moralny (psychospołeczny) jest związany ze strukturą życia społecznego i z oceną naszego postępowania w aspekcie estetycznym. Każdy człowiek w swoim życiu kieruje się określonymi normami etycznymi, przyjaźnią, uczciwością – jednym słowem uczuciami według ustalonych i powszechnie przyjętych wartości w danym społeczeństwie.

v Stres krótkotrwały (eustres) – (dobry stres) – lekki przyjemny stres, pozytywny wręcz, nieodzowny poziom pobudzania, potrzebny do działania zdrowego organizmu.

v Stres przewlekły (dystres) - powstaje on pod wpływem nasilonego stresora czy stresorów lub gdy działają one w długim czasie. Może prowadzić do rozregulowania organizmu. Początkowo człowiek wykonuje czynności dużo wolniej. Potem pojawiają się problemy z przekazywaniem i odbiorem informacji, aż w końcu następuje dezorganizacja życia i utrata kontroli nad sytuacją.

Stres w powszechnym odbiorze jest uważany za zjawisko szkodliwe. W rzeczywistości działanie niepożądane przynosi jedynie stres zbyt silny (przekraczający indywidualne możliwości adaptacyjne jednostki) lub zbyt długotrwały. Stres umiarkowany zwiększa możliwości radzenia sobie z wymaganiami adaptacyjnymi otoczenia, dzięki czemu umożliwia rozwój psychiczny. Wielu badaczy zjawiska określa go jako podstawowy czynnik rozwoju. Stres zbyt długotrwały przyczynia się do rozwoju zaburzeń psychicznych, przede wszystkim takich jak: zaburzenia lękowe (nerwicowe) i depresyjne, stres zbyt silny, traumatyczny stwarza ryzyko PTSD (zespołu stresu pourazowego) oraz w szczególnych przypadkach zaburzeń osobowości.

Objawy stresu można podzielić, zależnie od długości jego trwania, na dwie podstawowe grupy: krótko i długotrwałe. Objawy krótkotrwałe - pierwsze reakcje na silny stres:

1. Krótkotrwałe symptomy fizyczne - są to biologiczne objawy stresu. Pojawiają się najczęściej w sytuacji bezpośredniego, zwłaszcza fizycznego, zagrożenia z zewnątrz. Są skutkiem zwiększonego w sytuacji stresogennej wydzielania adrenaliny, nazywanej często hormonem stresu. -Przyspieszona akcja serca, szybsze tętno i oddech, -Zwiększona aktywność gruczołów potowych, -Zimna skóra, dłonie i stopy- krew odpływa do narządów wewnętrznych, -Problemy ze strony układu pokarmowego-mdłości , biegunka, -Nagła potrzeba oddania moczu, -Silne napięcie mięśni, nawet do drżenia, -Suchość w ustach.

2. Krótkotrwałe symptomy psychiczne:

• Negatywne myślenie
• Skokowa utrata pewności siebie,
• Zawężenie uwagi,
• Pogorszenie umiejętności koncentracji,
• Upośledzenie zdolności radzenia sobie z problemami,
• Spadek energii związany z roztargnieniem, odczuwaniem lęku, frustracji.
• trudności z podejmowaniem decyzji,
• znużenie i utrata zadowolenia z pracy,
• interpretowanie sytuacji jako wyzwania i zagrożenia,

Objawy długotrwałe - reakcje organizmu na przewlekły stres:

1. Długotrwałe objawy fizyczne - są efektem długotrwałego podwyższonego poziomu adrenaliny. Adrenalina reguluje gospodarkę substancjami odżywczymi w organizmie. Pod jej wpływem intensywnie odżywiane są przede wszystkim mięśnie, kosztem niedoborów w odżywianiu innych organów. Konsekwencje tego stanu rzeczy mogą być bardzo poważne. Dochodzi do wielu zaburzeń na poziomie fizjologicznym. Najczęstsze fizyczne objawy długotrwałego stresu to:

• Zmiany w odczuwaniu łaknienia - brak lub nadmierny apetyt
• Ciągłe uczucie zimna
• Zmiany chorobowe takie jak : *bóle kręgosłupa, *problemy z trawieniem, *nerwobóle- np. bóle serca, *bóle głowy, *napady duszności, astma, *wysypki skórne, odczyny alergiczne,

• przewlekłe odczucie zmęczenia.

2. Długotrwałe objawy psychiczne i emocjonalne: Przewlekły stres ma swoje konsekwencje również w psychicznym funkcjonowaniu człowieka. Może on skutkować dużymi zmianami w sposobie myślenia i ograniczać umiejętność radzenia sobie z problemami. W stanach długotrwałego stresu charakterystyczne są między innymi:

• Różnego rodzaju lęki, niepokój, -Poczucie nudy i zniechęcenia, -Poczucie odosobnienia, samotności, -Chaos myśli, brak koncentracji uwagi, -Smutek, przygnębienie, -Poczucie zagubienia, braku kontroli nad życiem, -Zmiany nastroju, takie jak: -Frustracja -Gniew, wrogość, -Depresja, -Rozdrażnienie, -Nerwowość, niepokój, -Bezradność, -Przygnębienie. -Trudności ze snem, -Ospałość, -Szukanie odprężenia w sięganiu po alkohol, papierosy, inne używki i leki, -Zaburzenia w nawykach żywieniowych.

Napięcie psychiczne i problemy emocjonalne prowadzą do wystąpienia symptomów na poziomie behawioralnym (zachowania). Osoby narażone na długotrwały stres zachowują się bardzo nerwowo, np.: -obgryzają paznokcie, mają tiki nerwowe, nie mogą na dłużej być w bezruchu, nerwowo bawią się jakimiś przedmiotami, np.: długopisem, -głośno i bardzo szybko mówią, -przy poczuciu znużenia są ospałe, roztargnione, często ziewają,

Zestresowane osoby są często w złym nastroju, co przejawia się irytacją, rozdrażnieniem, krytycyzmem, agresją czy przesadnym sposobem reagowania. Spada ich efektywność. Tracą obiektywizm i dystans do wielu problemów, są zmęczone i negatywnie nastawione, nie wierzą w siebie. Mają problemy z zapamiętywaniem i z koncentracją. Roztargnienie może skutkować większą podatnością na wypadki i częstszym popełnianiem błędów.

Pojedyncze czy sporadyczne występowanie niektórych z wymienionych wcześniej objawów może ale nie musi świadczyć o za dużym poziomie stresu. Jednak gdy kilka z tych symptomów występuje jednocześnie, jest to sygnał do przyjrzenia się swojej sytuacji i sposobom radzenia sobie z problemami.

Zespół stresu pourazowego PTSD:

• Reakcja stresowa, w której ludzie cierpią z powodu nieustannie powracającego wspomnienia dotyczącego wydarzenia traumatyczneho
• Zaburzenie lękowe spowodowane przez stres o dużej sile, powodujący kryzys psychiczny, przekraczający ludzkie przeżywanie. Jest to opóźniona lub przedłużona reakcja Objawy PTSD: •Przeżywanie na nowo urazowej sytuacji w natrętnych wspomnieniach i koszmarach sennych •Poczucie odrętwienia i przytępienia uczuciowego •Odizolowanie od innych •Brak reakcji na otoczenie •Niezdolność do przeżywania przyjemności •Unikanie działań i sytuacji, które mogłyby przypomnieć przebyty uraz •Stan nadmiernego pobudzenia wegetatywnego z nadmierną czujnościa i wzmożoną reaktywnością na bodźce i bezsennością •Lęk, depresja •Myśli samobójcze

Skąd się bierze stres? Głównymi przyczynami stresu są:

1. Sytuacje zagrażające zdrowiu i życiu, np. nagły wypadek lub choroba.
2. Strach przed czymś, utrata kontroli, np. egzamin, nowe obowiązki.
3. Hałas, tłok, zanieczyszczenie środowiska.
4. Zmęczenie i wyczerpanie gdy jesteśmy “przepracowani” pracujemy za długo i za ciężko

Poprzez kontrolowanie stresu i próby jego leczenia należy zrozumieć konieczność powstrzymywania jego objawów, niesienia ulgi w powodowanych przez niego dolegliwościach, a w końcu likwidowania jego źródeł i łagodzenia skutków, by w efekcie coraz łatwiej było go znieść, a może nawet, z czasem, przekształcić w stres pozytywny. Sposoby radzenia sobie ze stresem: -Śmiech –rozprasza przykre myśli,

• odpoczynek
• aktywność fizyczna doskonale wpływa na samopoczucie, a co za tym idzie relaks, czyli brak stresu
• prowadzenie zdrowego trybu życia (odżywianie, sen)
• zajmowanie się rzeczami, które nas uspokajają np., gotowanie
• słuchanie muzyki relaksacyjnej
• czytanie książek
• spotkania z przyjaciółmi i rozmawianie o swoich problemach
• medytacja
• techniki oddechowe
• wizyta u psychologa
• ziołowe, naturalne i bezpieczne leki uspokajające
• grupa wsparcia
• dialog wewnętrzny – rozmowa z samym sobą, której celem jest wzmacnianie zaufania do własnych sił
• ważne jest również wyeliminowanie kawy z naszej diety, gdyż pobudza nas ona bardzo i potęguje często stres.

Typ osobowości ma bezpośredni wpływ na to jak człowiek radzi sobie ze stresem. Wyróżniamy dwie typy osobowości:

• typ A to osoba niecierpliwa, często się śpieszy, jest głośna. W kontaktach z innymi osobami lubi przewodzić i decydować. Często ma cechy lidera, to znaczy jest energiczna, dynamiczna, kreatywna i śmiała. Jest również wymagająca wobec innych innych i siebie oraz jest ambitna.
• typ B jest osobą cierpliwą, uważną i cichą. W kontaktach z innymi jest raczej defensywna, ostrożna, nerwowa oraz podatna na wpływy innych osób. W momencie podejmowania decyzji poddaje wątpliwościom wiele rzeczy, jest niezdecydowana. Zadania wykonuje w sposób sumienny, filozofujący. Typ B ma mniej stresorów, rzadziej przeżywa frustracje, ponieważ podchodzi do wszelkich zdarzeń spokojniej.

Źródła: •Internet •„150 twarzy stresu” Dr Henri Pull •„Psychologia” pod redakcją Tadeusza Tomaszewskiego , wydanie czwarte