Opiekun medyczny to nowy zawód medyczny, który powstał w 2008 roku i został objęty klasyfikacją zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy – Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 27 kwietnia 2010 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (Dz. U. z dnia 17 maja 2010 r.). Opiekun medyczny to osoba, która w sposób profesjonalny pomaga osobie chorej i niesamodzielnej zaspokoić jej podstawowe potrzeby życiowe. Rozpoznaje i rozwiązuje problemy opiekuńcze osoby chorej i niesamodzielnej w różnym stopniu zaawansowania choroby i w różnym wieku. Jest to osoba, która pomaga swoim podopiecznym zaspokajać potrzeby bio–psycho-społeczne. Asystując personelowi medycznemu podczas wykonywania zabiegów pielęgnacyjnych, pomaga mu i jednocześnie wspiera osobę chorą i niesamodzielną. Podczas świadczenia usług z zakresu opieki medycznej nad osobą chorą i niesamodzielną podejmuje współpracę z zespołem opiekuńczym i terapeutycznym. Opiekun medyczny pracując z osobą chorą i niesamodzielną ponosi odpowiedzialność za skutki swoich działań. Kwalifikacje zawodowe otrzymuje po zdaniu egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe. W strukturze klasyfikacji zawodów, opiekun medyczny mieści się w tzw. grupie Nr 5: Nr 5 – pracownicy usług osobistych i sprzedawcy      53 – pracownicy opieki osobistej i pokrewni      532 - pracownicy opieki osobistej w ochronie zdrowia i pokrewni      5321 – medyczny personel pomocniczy      532102 – opiekun medyczny s Podstawę programową i program nauczania zatwierdził Minister Zdrowia. Dyplom uzyskany przez opiekuna medycznego uprawnia do podjęcia pracy w tym zawodzie na terenie Unii Europejskiej. Kompetencje zawodowe opiekuna medycznego (zgodne z Podstawą Programową 513[02]: 1)   rozpoznawanie i rozwiązywanie problemów pielęgnacyjnych i opiekuńczych osoby chorej i niesamodzielnej o różnym stopniu zaawansowania choroby i w różnym wieku; 2)   pomaganie osobie chorej i niesamodzielnej w zaspokajaniu podstawowych potrzeb biologicznych; 3)   pomaganie osobie chorej i niesamodzielnej w podtrzymywaniu aktywności społecznej; 4)   aktywizowanie osoby chorej i niesamodzielnej do zwiększania samodzielności życiowej; 5)   zapewnianie osobie chorej i niesamodzielnej bezpieczeństwa fizycznego i psychicznego; 6)   zapewnianie osobie chorej i niesamodzielnej higienicznych warunków otoczenia; 7)   wykonywanie zabiegów pielęgnacyjnych; 8)   współdziałanie z zespołem opiekuńczym i terapeutycznym; 9)   asystowanie pielęgniarce podczas wykonywania zabiegów pielęgniarskich; 10)  użytkowanie urządzeń, przyborów oraz narzędzi do wykonywania zabiegów pielęgnacyjnych; 11)  konserwacja przyborów i narzędzi stosowanych podczas wykonywania zabiegów pielęgniarskich; 12)  popularyzowanie zachowań prozdrowotnych.

Opis zadań zawodowych opiekunów medycznych.

Do kompetencji zawodowych opiekunów medycznych należy opieka i pielęgnacja w zakresie podstawowym. Poprzez pielęgnację rozumiemy każdą czynność, która oddziałuje na ciało pacjenta, natomiast poprzez czynności opiekuńcze zapewnienie rozumienia odczuć i pragnień oraz odwzajemnianie ich wraz z zapewnieniem bezpieczeństwa w zakresie podstawowej aktywności życiowej. Podstawowe czynności pielęgnacyjne to pomoc w zakresie odżywiania, wydalania, higieny ciała i mobilności.

1. Czynności w zakresie odżywiania obejmują: przygotowanie pożywienia w sposób umożliwiający jego spożycie przez osobę niesamodzielną, w tym podgrzewanie napojów i pokarmów, rozdrabnianie posiłków oraz udzielenie pomocy osobie niesamodzielnej przy spożywaniu posiłków a w razie potrzeby karmienie.
2. Czynności w zakresie wydalania obejmują: pomoc w korzystaniu z toalety, zakładanie i wymianę absorpcyjnych środków pomocniczych, stosowanie preparatów zabezpieczających ciało przed drażniącym działaniem moczu, zakładanie i wymianę cewników zewnętrznych, zakładanie i wymianę worków do zbiórki moczu oraz worków stomijnych.
3. Czynności w zakresie higieny ciała obejmują: utrzymywanie ciała w czystości poprzez wykonywanie podstawowych zabiegów kosmetycznych takich jak mycie, czesanie, golenie, obcinanie paznokci.
4. Czynności w zakresie mobilności  obejmują: pomoc w poruszaniu się i przemieszczaniu się osoby niesamodzielnej w obrębie jej mieszkania, zmiany ułożenia ciała w przypadku, gdy osoba niesamodzielna nie jest w stanie tego dokonać własnymi siłami, ubierania i rozbierania, przygotowaniu do użycia i pomocy w stosowaniu sprzętu wspomagającego poruszanie się.  Świadczenia opiekuńcze  w domu osoby objętej opieką, obejmują towarzyszenie i pomoc w niezbędnych i regularnie powtarzanych czynnościach dnia codziennego związanych z zapewnieniem bezpiecznych warunków funkcjonowania domowego  i w społeczeństwie, takich jak utrzymanie odpowiedniej temperatury i czystości w otoczeniu osoby niesamodzielnej, zabezpieczenie czystej i odpowiedniej odzieży, zabezpieczenie wyżywienia i innego niezbędnego do funkcjonowania w domu podstawowego zaopatrzenia, pomoc w dotarciu do lekarza i zakupie zleconych leków, środków pomocniczych i materiałów medycznych, dbałość o sprawność i bezpieczeństwo używanego przez osobę niepełnosprawną sprzętu wspomagającego. Pielęgnacja ciała - pielęgnacja skóry.
5. Mycie obejmuje mycie całego ciała, lecz także części ciała, głównie pod prysznicem, przy umywalce, bądź w łóżku z miską do mycia. Do procesu mycia wlicza się także czynności poprzedzające mycie i następujące po nim, w tym wycieranie ciała oraz porządkowanie używanego sprzętu. Do pielęgnacji ciała zalicza się także mycie włosów. Pacjent powinien być myty w miejscu do tego przeznaczonym z bezwzględnie wymaganym zachowaniem intymności i dyskrecji. Zalicza się tu także przeprowadzanie higieny intymnej po skorzystaniu z toalety. Zakres ten obejmuje także czynności poprzedzające mycie ciała związane z przemieszczaniem pacjenta, takie jak umieszczanie w wannie lub pod prysznicem lub przesadzanie osoby wymagającej opieki z wózka inwalidzkiego na krzesło kąpielowe pod prysznicem.
6. Higiena jamy ustnej dotyczy mycia zębów i obejmuje zarówno przygotowanie, jak np. nałożenie pasty do zębów na szczoteczkę i/ lub odkręcanie pojemników jak i właściwy proces czyszczenia oraz dodatkowe czynności następujące po nim, lecz także czyszczenie protez i pielęgnację jamy ustnej, tzn. płukanie jamy ustnej płynem do płukania ust i mechaniczne czyszczenie jamy ustnej. Czynność ta obejmuje także dbałość o sprzęt do czyszczenia jamy ustnej.
7. Czesanie obejmuje czesanie lub szczotkowanie włosów, nie uwzględnia się tu układania fryzur lub strzyżenia włosów. Jeśli osoba wymagająca opieki nosi perukę, czynności związane z czesaniem lub nakładaniem peruki należy tu uwzględnić.
8. Golenie, obejmuje golenie „na sucho” lub „na mokro” oraz związaną z tym pielęgnację skóry twarzy.
9. Wydalanie, czynności związane z opróżnianiem jelita i pęcherza, obejmują także kontrolę oddawania moczu i stolca, higienę oraz pielęgnację stomii. Uwzględnia się tu także przygotowywanie odzieży przed i po pójściu do toalety, higienę intymną oraz sprzątanie po oddawaniu moczu i stolca, a także opróżnianie i sprzątanie krzesła toaletowego, bądź tzw. basenu i kaczki. W przypadku nieprawidłowego wykonywania czynności przez osobę objętą opieką, sprzątanie należy do opiekuna. Do opiekuna należy także pomoc w przemieszczaniu osoby objętej opieką do toalety lub opuszczaniu jej. Odżywianie.
10. Przygotowanie pożywienia, czynności związane z tym zakresem nie obejmują gotowania a jedynie ostatniego działania przed przyjmowaniem pożywienia, np. rozdrabniania na porcje mieszczące się w ustach, oddzielanie kości i ości, zmiękczanie twardego pożywienia w przypadku zaburzeń przeżuwania i przełykania oraz nalewanie napojów do naczyń przeznaczonych do picia. Ujęte są tu działania, które służą do tego, by gotowe już pożywienie mogło być spożyte przez osobę objętą opieką. Nie zalicza się tu gotowania ani nakrywania do stołu.
11. Przyjmowanie pożywienia, do tego zakresu należą czynności związane z przyjmowaniem pożywienia w formie stałej i płynnej, także przy pomocy specjalistycznych naczyń i sztućców oraz podawanie pożywienia przez sondę lub gastrostomię. Czynność karmienia przez sondę i gastrostomię wchodzi w zakres pielęgnacji specjalistycznej i jest zastrzeżona do kompetencji pielęgniarki. Natomiast opiekun wykonuje zlecone przez pielęgniarkę czynności przygotowawcze i dba o czystość używanego sprzętu w karmieniu przez sondę lub przez przetoki odżywcze. Poruszanie się.
12. Pomoc przy opuszczaniu i układaniu się w łóżku, oprócz samej czynności przemieszczania się obejmuje także przekonywanie pacjenta i przygotowywanie warunków do podejmowania decyzji o udaniu się do łóżka bądź jego opuszczenia.
13. Zmiana ułożenia ciała w łóżku, obejmuje zmianę pozycji ciała u pacjentów niezdolnych do samodzielnej zmiany pozycji ciała. Opiekun jest obowiązany znać i przestrzegać zasad profilaktyki skutków długotrwałego unieruchomienia.
14. Ubieranie i rozbieranie, zakres obowiązków zawodowych obejmuje również wybór odzieży (odpowiednio do pory roku, dnia, pogody), a także zakładanie i zdejmowanie protez, gorsetu i rajstop lub pończoch uciskowych.
15. Chodzenie, zadania opiekuna obejmują takie czynności jak pomaganie przy chodzeniu, staniu i wchodzeniu po schodach wewnątrz oddziału / sali lub mieszkania, ujmuje się tylko w kontekście podstawowej aktywności życiowej. W przypadku osób na wózku inwalidzkim poruszanie się obejmuje także używanie wózka inwalidzkiego. W czynności „chodzenie” uwzględnia się także przemieszczenie osoby objętej opieką np. na wózek inwalidzki lub na krzesło toaletowe, do wanny lub do kabiny prysznica.

BIBLIOGRAFIA:

1. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 27 kwietnia 2010 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania.
2. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 stycznia 2011 r. w sprawie podstaw programowych kształcenia w zawodach: asystent osoby niepełnosprawnej, florysta, kucharz małej gastronomii, operator maszyn leśnych, opiekun medyczny, pracownik pomocniczy obsługi hotelowej, sprzedawca, technik handlowiec, technik organizacji usług gastronomicznych, technik przetwórstwa mlecznego i technik weterynarii