Atak na Pearl Harbor – japoński nalot w dniu 7 grudnia 1941 roku na amerykańskie bazy floty i lotnictwa na Hawajach, w tym najważniejszą bazę United States Navy na Pacyfiku w Pearl Harbor. Atak ten jest uważany za moment rozpoczęcia wojny na Pacyfiku. Podczas I wojny światowej Stany Zjednoczone ostatecznie podjęły decyzję o rozbudowie bazy, tak by stała się jedną z głównych baz amerykańskiej floty, porównywalną wielkością i infrastrukturą do baz na zachodnim wybrzeżu kontynentalnych Stanów Zjednoczonych. Do 1934 r. wydano 47 mln dolarów na budowę bazy, która stała się zdolna do pomieszczenia całej Floty Pacyfiku z wyjątkiem największych lotniskowców (typu Lexington), dla których wejście do zatoki było jeszcze za płytkie (wejście pogłębiono w następnych latach). Ciężkie okręty floty często odwiedzały Pearl Harbor podczas ćwiczeń, lecz były nadal bazowane na zachodnim wybrzeżu Stanów Zjednoczonych w San Diego (gdzie wcześniej ich część stacjonowała). Wraz z pojawieniem się na horyzoncie wojny, amerykańskie wydatki na budowę bazy gwałtownie wzrosły, sięgając 100 mln dolarów do 1940 r. W maju 1940 r. Stany Zjednoczone podjęły decyzję o przebazowaniu głównych sił floty do Pearl Harbor, m.in. w celu wywarcia presji na Japonię. Ponadto, zamierzano wzmocnić tym posunięciem obronę zależnych w tym czasie od USA Filipin. Flota japońska składała się z 6 lotniskowców: “Akagi”, “Kaga”, “Hiryū”, “Sōryū”, “Zuikaku” i “Shōkaku”. Na pokładach stacjonowało 380 samolotów w tym 143 torpedowe, 129 bombowców nurkujących oraz 108 myśliwców. Osłonę stanowił 3. Dywizjon Okrętów Liniowych, składający się z 2 pancerników i 8. Dywizjon Krążowników złożony z 2 ciężkich krążowników i jednego lekkiego. Ponadto wsparcia udzielało 9 niszczycieli i 8 okrętów podwodnych (3 oceaniczne jednostki strzegły podejścia do bazy USA, a 5 miniaturowych typu Ko-hyoteki płynęło do serca tejże bazy). Zaopatrywaniem zespołu uderzeniowego zajęło się 8 zbiornikowców i statków zaopatrzenia. Spośród sił amerykańskich w Pearl Harbor znajdowało się 8 pancerników, 2 ciężkie i 6 lekkich krążowników, 29 niszczycieli, 5 okrętów podwodnych, 20 okrętów pozostałych klas (stawiacze min, trałowce) oraz 24 jednostki pomocnicze. Na lotniskach osłonę powietrzną zapewniało zaś 387 samolotów wspieranych przez baterie przeciwlotnicze. Z kolei główny cel ataku – oba lotniskowce wyszły w ocean nieco wcześniej.

7 grudnia 1941 r. rozpoczął się japoński nalot na bazę Pearl Harbor, rozpoczynając tym samym wojnę na Pacyfiku. Rozkaz przygotowania się do ataku (Tenkai!) nadał o 7:40 komandor porucznik lotnictwa Mitsuo Fuchida. Hasło wzywające do właściwego ataku brzmiało To! To! To!, nadane o 7:49. Najbardziej znane z trzech haseł, Tora! Tora! Tora!, oznaczało, że wróg został zupełnie zaskoczony. Nadano je o 7:53. Niecałe trzy minuty później z pancernika USS “Oklahoma” zestrzelono japoński samolot torpedowy, który rozbił się przy hangarach na lotnisku[8]. Śmiały atak poprowadzili japońscy admirałowie Isoroku Yamamoto i Chūichi Nagumo. Tymczasem w porcie nie było dwóch amerykańskich lotniskowców bazujących w Pearl Harbor, czyli najbardziej wartościowych (ze względu na późniejszy przebieg działań wojennych) okrętów floty i głównych celów dla Japończyków. USS “Lexington” wypłynął z portu 5 grudnia z zadaniem dostarczenia grupy samolotów na wyspę Midway, a USS “Enterprise” wypłynął 28 listopada z podobnym zadaniem dostarczenia grupy samolotów na wyspę Wake. Podczas ataku infrastruktura bazy w Pearl Harbor odniosła tylko nieznaczne szkody. Japończycy nie zniszczyli również ogromnych i łatwo widocznych zbiorników z olejem napędowym, niezbędnych do dalszych działań floty (zgromadzonych było 4,5 mln baryłek ropy). Stało się tak dlatego, iż atak na infrastrukturę i zapasy paliwa miał być przeprowadzony w III fazie ataku. Do tego jednak nie doszło, gdyż ostrożny admirał Nagumo stwierdził, że główny cel – neutralizacja amerykańskiej Floty Pacyfiku – został osiągnięty. Okazało się to potem fatalnym błędem, bo efekty III fazy ataku mogłyby wyłączyć z użycia port w Pearl Harbor na bardzo długi czas. Baza odegrała kluczową rolę w walkach na Pacyfiku, korzystając z doskonałego położenia, stosunkowo bliskiego do rejonów, gdzie odbywały się walki. Po ataku pierwszego dnia wojny Japończycy nie podjęli już jakichkolwiek prób ponownego ataku na bazę, choć kilkakrotnie ich samoloty próbowały wykonać nad nią loty rozpoznawcze. Naturalnie nie da się stwierdzić,kto był pierwszą ofiarą japońskiego nalotu na Pearl Harbor, jednakże pierwsza depesza wysłana do USA z informacją o zabitym w wyniku tego ataku żołnierzu amerykańskim, dotyczyła Roberta Niedźwiedzkiego - Amerykanina polskiego pochodzenia, który w ten sposób stał się pierwszym oficjalnie zarejestrowanym żołnierzem amerykańskim poległym w czasie II wojny światowej.