Rośliny oleiste

Rośliny oleiste - rośliny, których nasiona lub owoce mają 20–70% tłuszczu oraz są surowcem do otrzymywania olejów roślinnych.

Soja

Jest rośliną uprawną z grupy tzw. roślin strączkowych. Nasiona soi są bardzo ważnym surowcem do produkcji pasz i stanowią też cenny pokarm dla człowieka. Produkty spożywcze wytwarzane z soi są szczególnie chętnie włączane do diety przez wegetarian, jako alternatywa dla mięsa. Na bazie nasion soi wytwarza się takie produkty, jak: olej sojowy, mączka sojowa, kasza sojowa, mleko sojowe, tofu, lecytyna. Preparaty z soi dodawane są do różnych przetworów, m.in. konserw mięsnych, wędlin – dodatek soi podnosi ich wartości odżywcze. Nasiona soi zawierają bardzo dużo w porównaniu z innymi roślinami, bo aż 30-50% białka, przy czym mają bardzo odpowiedni dla człowieka skład aminokwasów. Ponadto zawierają dużo tłuszczu (14-24%), oraz witaminy z grupy B.

Najwięksi producenci soi Stany Zjednoczone 91,4mln Brazylia 57,0 mln Argentyna 31,0 mln Chiny 14,5 mln Indie 10,2 mln

Oliwka Roślina uprawna: w basenie Morza Śródziemnego uprawiana jest od wieków oliwka europejska. Z owoców i nasion produkowany jest olej jadalny – oliwa. Owoce po uprzednim odpowiednim spreparowaniu nadają się do spożycia. Są bogate w związki mineralne, przede wszystkim fosfor, potas i żelazo, a także witaminy z grupy B, prowitaminę A, oraz witaminę C i E. Należą do owoców wyjątkowo wysokokalorycznych, 100 g zawiera ok. 150 kcal (zależy to oczywiście jeszcze od gatunku oliwek). Jedna mała (ok. 3 g) oliwka to 3–4 kcal. Oliwki zielone i czarne pochodzą z tych samych roślin. O kolorze decyduje etap dojrzewania owoców, na którym zostają zerwane (zielone zbierane są wcześniej). Główni eksporterzy: Hiszpania, Włochy, Grecja.

Najwięksi producenci Oliwek Hiszpania 6,2 mln Włochy 3,6 mln Grecja 2,3 mln Turcja 1,3 mln Syria 0,9 mln

Orzeszki ziemne

Roślina uprawna: główni producenci to Indie, Chiny, Nigeria i USA. W Europie orzeszki ziemne uprawiane są na Półwyspie Bałkańskim, we Włoszech, Francji. Sztuka kulinarna: świeże nasiona są zjadane jako warzywo, a prażone lub solone są popularną przekąską. Wartości odżywcze orzechów ziemnych (prażone na oleju, bez soli): Olej z orzeszków ziemnych jest pachnący, smaczny i dorównuje wartością oliwie z oliwek. Używa się go do wytwarzania margaryny, kosmetyków. Z odtłuszczonej mączki wytwarzanej z nasion wytwarza się pieczywo dla chorych na cukrzycę.

Najwięksi producenci Orzeszków ziemnych Chiny 13,3 mln Indie 5,5 mln Nigeria 3,9 mln USA 1,7 mln Senegal 1,0 mln

Rzepak

Roślina oleista, jedna z najważniejszych roślin w tej grupie roślin uprawnych. Z nasion uzyskuje się olej jadalny (olej rzepakowy), z niego wytwarza się również margarynę i inne tłuszcze kuchenne. W przemyśle olej rzepakowy jest wykorzystywany także do produkcji pokostu. Z oleju rzepakowego wytwarza się biodiesel – paliwo do napędu silników wysokoprężnych. Roślina pastewna. Śruta poekstrakcyjna otrzymana po wytłoczeniu oleju jest cenną, zawierającą dużo białka paszą dla zwierząt. Słoma rzepakowa nie nadaje się ani na paszę dla zwierząt, ani na ściółkę, może być natomiast wykorzystana jako opał w kotłach parowych, lub może być wykorzystywana do produkcji płyt pilśniowych. Roślina miododajna. Ze względu na dużą powierzchnię upraw roślina o bardzo dużym znaczeniu w pszczelarstwie.

Najwięksi producenci Rzepaku Chiny 13,5 mln Kanada 11,8 mln Indie 7,2 mln Niemcy 6,3 mln Francja 5,6 mln

Słonecznik

Słonecznik zwyczajny jest jedną z ważniejszych roślin oleistych Niektóre gatunki są uprawiane jako rośliny ozdobne Słonecznik bulwiasty jest ważną rośliną paszową Niektóre gatunki mają własności lecznicze.

Najwięksi producenci Słonecznika Rosja 6,5 mln Ukraina 6,4 mln Argentyna 2,5 mln Francja 1,7 mln Chiny 1,6 mln

Kokos właściwy, palma kokosowa

Wszystkie części palmy kokosowej są użyteczne. Z jednego drzewa można uzyskać do 75 “orzechów” rocznie, co stanowi znaczącą wartość ekonomiczną. Miąższ – biały i mięsisty jest jadalny na surowo lub wysuszony po ugotowaniu. Starty na wiórki używany jest w cukiernictwie. Używa się go również przy produkcji kosmetyków – wygładza i rozjaśnia skórę. Wnętrze młodego orzecha kokosowego wypełnia przezroczysty płyn, tzw. “woda kokosowa”, która używana jest jako napój chłodzący i izotoniczny ze względu na dużą zawartość elektrolitów oraz po fermentacji do wyrobu galaretowatego deseru. Dobrze gasi pragnienie. Podaje się ją także w przypadkach biegunki, wymiotów i problemów żołądkowych. Dojrzałe owoce mają znacznie mniej płynu niż młode okazy. Woda orzecha kokosowego jest zbliżona do osocza krwi i może być używana w awaryjnych przypadkach jako dożylne uwodnienie płynne, kiedy brak innego płynu. Jest bogata w potas, wapń i chlorki. Woda jest sterylna aż do chwili kiedy orzech kokosowy zostanie otwarty.

Najwięksi producenci Palmy kokosowej Indonezja 19,5 mln Filipiny 15,7 mln Indie 10,9 mln Srilanka 2,2 mln Brazylia 1,7 mln

Rośliny włókniste Rośliny włókniste, rośliny włóknodajne – rośliny, które dostarczają naturalnych włókien do wyrobu tkanin, dywanów, mat, szczotek, papieru, pilśni, filcu. Większość włóknistych roślin dostarcza także innych cennych produktów, np. tłuszczów, saponin. Obejmują ok. 2 tysięcy gatunków, z których wykorzystuje się ok. 1 tysiąca. Najważniejsze to: agawa sizalska, bawełna, juta, len zwyczajny i konopie siewne.

Bawełna (włókno)

Oprócz przemysłu tekstylnego, bawełna znajduje zastosowanie w produkcji materiałów opatrunkowych, sieci rybackich, filtrów do kawy, papieru (banknoty dolarowe, a także ekskluzywne materiały piśmienne są wytwarzane z włókien bawełnianych). Kiedyś używano jej do produkcji węży strażackich. Z ziaren bawełnicy wytwarza się olej, który po rafinacji może być spożywany przez ludzi. Pozostałe wytłoki stanowią wysokiej jakości karmę dla zwierząt hodowlanych.

Najwięksi producenci Bawełny Chiny 23,0 mln Indie 11,4 mln USA 6,3 mln
Pakistan 6,2 mln Uzbekistan 2,9 mln

Len Gatunkiem lnu o największym znaczeniu praktycznym jest len zwyczajny– roślina włóknodajna i oleista pochodząca z Bliskiego Wschodu, stara roślina użytkowa uprawiana od kilku tysięcy lat dostarczająca włókna, które mimo konkurencji tworzyw sztucznych nadal jest bardzo cenione, makuchów na paszę, itd. Nasiona (siemię lniane) używane są w lecznictwie.

Najwięksi producenci Lnu Chiny 246 tys. Francja 95 tys. Rosja 53 tys. Białoruś 47 tys. Wlk. Brytania 17 tys.

Konopie

Główne produkty otrzymywane z konopi włóknistych to włókno, paździerze i olej. Olej konopny może mieć zastosowanie przemysłowe lub spożywcze. Owoce bywają stosowane jako karma dla ptaków. Nasiona są źródłem pełnowartościowych białek.

Najwięksi producenci Konopi Chiny 246 tys. Francja 95 tys. Rosja 53 tys. Białoruś 47 tys. Wlk. Brytania 17 tys.

Juta Roślina włóknista – dostarczająca włókien przędnych. Wyrabia się z nich tkaniny opakunkowe i tapicerskie, linoleum oraz jako domieszkę do innych włókien. Uprawia się ją w krajach o klimacie gorącym i wilgotnym. Młode pędy są spożywane jako warzywo.

Najwięksi producenci Juty Indie 1 mln 846 tys. Bangladesz 849 tys. Chiny 48 tys. Myanmar 30 tys. Uzbekistan 20 tys.

Używki substancja z powodu swego składu chemicznego działająca na centralny układ nerwowy: cukier rafinowany, kawa, tytoń, herbata, afrodyzjaki itp. Mogą być nimi również napoje alkoholowe, narkotyki, “dopalacze” i inne substancje psychoaktywne, zmieniające (w mniejszym lub większym stopniu) stan świadomości człowieka. Większość używek uzależnia po pewnym czasie osobę zażywającą je.

Kawa

napój sporządzany z palonych, a następnie zmielonych lub poddanych instantyzacji ziaren kawowca, zwykle podawana na gorąco. Pochodzi z Etiopii, w Europie pojawiła się około XVI wieku. Jedna z najpopularniejszych używek na świecie i główne źródło kofeiny. Działa pobudzająco i orzeźwiająco, przyspiesza przemianę materii i zwiększa sprawność myślenia. Zawiera przeciwutleniacze, które zapobiegają powstawaniu wolnych rodników. Spożywana w dużych ilościach może jednak być szkodliwa dla zdrowia. Rocznie produkuje się około 6,7 miliona ton kawy.

Najwięksi producenci Kawy Brazylia 2 mln 433 tys. Wietnam 1 mln 176 tys. Kolumbia 888 tys. Indonezja 700 tys. Meksyk 266 tys.

Kakao

nasiona z owoców kakaowca, z których proszek stosowany jest jako składnik wielu wyrobów cukierniczych: tabliczek czekolady, napojów, polew, wiórków czekoladowych, mas czekoladowych, cukierków.

Najwięksi producenci Kakao Wyb. Kości słoniowej 1 mln. 223 tys. Indonezja 800 tys. Ghana 700 tys. Nigeria 500 tys. Brazylia 225 tys.

Tytoń

Tytoń szlachetny uprawiany jest powszechnie jako surowiec do produkcji wyrobów tytoniowych. Mniejsze znaczenie w podobnym zakresie ma także tytoń bakun. Z gatunków tych wytwarza się używki palone (papieros, cygaro, cygaretka, fajka) lub bezdymne (tabaka, snus). Niektóre gatunki są uprawiane jako rośliny ozdobne.

Najwięksi producenci Tytoniu Chiny 3 mln. 002 tys. Brazylia 862 tys. Indie 520 tys.
USA 373 tys. Argentyna 170 tys.

Herbata

napar przyrządzany z liści i pąków grupy roślin, nazywanych tą samą nazwą, należących do rodzaju kamelia. Rośliny te są do siebie podobne, traktowane jako odrębne gatunki lub odmiany jednego gatunku – herbaty chińskiej. Dawniej zaliczano je do rodzaju, różnią się od innych kamelii zawartością substancji swoistych i kilkoma drobnymi cechami morfologicznymi[1]. Polska nazwa herbata to zbitka pochodząca od łac. herba thea gdzie herba oznacza po prostu “ziele” Rośliny uprawiane są w wielu krajach strefy zwrotnikowej, także poza Azją, dla pączków i liści, z których po uprzednim przygotowaniu (suszenie, czasami fermentacja) przyrządza się napar.

Najwięksi producenci Herbaty Chiny 1mln 317 tys. Indie 806 tys. Kenia 314 tys. Srilanka 209 tys. Turcja 199 tys.

Owoce- warzywa Owoc- w znaczeniu botanicznym występujący u okrytozalążkowych organ powstający z zalążni słupka i ewentualnie dna kwiatowego zawierający w swym wnętrzu nasiona, osłaniający je i ułatwiający rozsiewanie. Warzywa – w słownikowym i popularnym znaczeniu to rośliny zielne, których różne organy (łodygi, korzenie, liście, kwiatostany, a nawet owoce w botanicznym tego słowa znaczeniu) używane są jako pokarm. W formalnej klasyfikacji towarów spożywczych to grupa produktów roślinnych przeznaczonych do spożycia, obejmująca poza tym co tradycyjnie uznawane jest za warzywa, także grzyby oraz owoce kaparów i oliwek (z wyjątkiem stosowanych do produkcji olejów), mimo że są to organy roślin krzewiastych i drzewiastych. Z kolei owoce truskawek, poziomek i ananasów, mimo że są to rośliny zielne, klasyfikowane są jako owoce. Warzywa można zjadać na surowo, ugotowane, usmażone lub upieczone. Używane są również w przetworach. Uprawą i produkcją warzyw zajmuje się warzywnictwo.

Banan Niektóre gatunki, zwłaszcza banan zwyczajny są roślinami uprawianymi dla owoców. Główni producenci to: Indie, Brazylia, Ekwador, Filipiny, Chiny, Kostaryka, Izrael. Największymi krajami eksportującymi banany są: Ekwador, Kostaryka, Filipiny i Kolumbia, ich eksport stanowi w sumie ok. 2/3 światowego eksportu tych owoców.

Pomarańcza

Owoce są jadalne. Zawierają dużo witamin, w tym najwięcej witaminy C. Smak słodko-kwaśny. Nadają się do bezpośredniego spożycia na surowo. Są powszechnie stosowane w produkcji soków owocowych. Gatunki te są uprawiane w krajach o klimacie tropikalnym i subtropikalnym. W pełni dojrzałe drzewo pomarańczowe może dawać do tysiąca owoców rocznie i zapewnić dobre zbiory przez następne 50-80 lat. Drzewka pomarańczowe rzadko przekraczają 9 m wysokości. 1/3 światowych zbiorów pomarańczy przypada na Brazylię. Na drugim miejscu są Stany Zjednoczone (szczególnie Kalifornia i Floryda), oraz Chiny. Pomarańcza jest najbardziej rozpowszechnionym drzewem owocowym świata, uprawiana jest w ponad 100 krajach.

Pomidor zwyczajny

gatunek rośliny z rodziny psiankowatych. Ma wiele synonimów: pomidor uprawny, pomidor jadalny, psianka pomidor i po prostu pomidor. Pochodzi z Ameryki Południowej lub Środkowej. Do Europy dotarł po 1492, po odkryciu Ameryki przez Krzysztofa Kolumba.

Papryka

Należące tu rośliny znane są z jagód, które u odmian przyprawowych (pochodzących od kilku gatunków uprawianych) mają cienkie ścianki i są niewielkie, u odmian warzywnych pieprzowca rocznego jagody są okazałe i mają ścianki zgrubiałe i mięsiste. O specyficznym, ostrym smaku owoców decyduje alkaloid kapsaicyna. Owoce są popularnie stosowane w sztuce kulinarnej. Przyrządza się z nich potrawy, a także stosuje jako przyprawę i składnik sałatek. Niektóre gatunki są uprawiane jako rośliny ozdobne