Pan Tadeusz jest epopeją narodową napisaną przez A. Mickiewicza, w czasie, gdy przebywał na emigracji w Paryżu. Utwór ten zawiera w sobie najważniejsze wydarzenia z historii naszego kraju. Opisuje okoliczności i sytuacje, jakich znajdowali się niegdyś nasi rodacy. Mickiewicz napisał ten utwór w celu wzbudzenia w Polakach ducha narodowej tożsamości. Nawiązanie do Mazurka Dąbrowskiego wielu etapach książki znakomicie spełnia tę rolę. „Mazurek Dąbrowskiego”, nazwany początkowo „Pieśnią Legionów Polskich we Włoszech” powstał w 1797 roku. Została napisana przez Wybickiego dla uświetnienia uroczystości pożegnania odchodzących z Reggio legionistów i tu została odśpiewana po raz pierwszy. Później rozbrzmiewał już na ustach wszystkich walczących żołnierzy i nie tylko. Był znany nawet wśród „zwykłej” ludność. Zachęcał do walki i dodawał nadziei i otuchy. Po dziś dzień odgrywa ważną rolę w dziejach ludzkości i jest Hymnem Narodowym Polaków. W utworze Mickiewicza dominują wiara, nadzieja, optymizm, duch walki, które wskazane są w nadrzędnych cechach Mazurka jako formy wypowiedzi, czyli w imperatywności i deklaratywności. Ludowa stylizacja języka i zawarte treści, takie jak: hasła, postaci czy wydarzenia, wskazują na rodzimość pieśni. Przytoczę kilka argumentów świadczących o ważności Mazurka Dąbrowskiego w Panu Tadeuszu. Młody Tadeusz powraca do swych rodzinnych stron po zakończonej edukacji, w tym miejscu rozpoczyna się jego przechadzka po izbach odwiedzanej posiadłości. Młody człowiek wchodzi do dworu i wzrokiem szuka swoich bliskich, przechadza się po pokojach. Przypomina sobie beztroskie chwile dzieciństwa. Okazuje się, że na ścianach znajdują się portrety wybitnych Polaków, których niezwykłe zwycięstwa zagrzewają do walki uciśnionych rodaków. Podążając dalej Tadeusz zauważa cos niezwykle frapującego. Jest to stary zegar, który po uruchomieniu wydaje z siebie dźwięk “Mazurka Dąbrowskiego”. W ten sposób po raz pierwszy pojawia się wzmianka o utworze Józefa Wybickiego w dziele Adama Mickiewicza. Kompozycję utworu Tadeusz poznał bez problemu. Jest to pierwsza informacja w kierunku czytelnika, który ma pamiętać, że ludzie zamieszkujący Soplicowo są gotowi podjąć walkę o dobro narodu. Rola owego “Mazurka Dąbrowskiego” wydaje się być oczywista. Nikt nie będzie obojętny na zło, które czynią zaborcy. Ponadto poczucie tożsamości narodowej towarzyszy każdemu człowiekowi, który czuje się patriotą, w ten sposób Brak terytorium nie spowoduje utraty polskiego narodu. Polska istnieje w sercach Polaków, którzy każdego dnia są gotowi przelać za nią krew. W scenie rozgrywającej się w karczmie, gdzie ksiądz Robak opowiada o swojej tabakierze pojawia się odwołanie do dzieła Józefa Wybickiego. W ten sposób pojawia się nazwisko generała Dąbrowskiego. Jego słowa poruszają obecnych ludzi w sali. Wszyscy oczekiwali nadejścia wojsk Napoleona, więc opowieści dotyczące dowódców wpływały na rozwój radosnej atmosfery oraz nastrojów wyzwoleńczych. Zgromadzenie domagało się melodii “Mazurka Dąbrowskiego”, ludzie chcieli się razem dobrze bawić. Okazało się,że pieśń jednoczy wszystkich rodaków i wzmaga mobilizację do zbrojnej walki. W tym kontekście dzieło Wybickiego zyskało kolejnąfunkcję w “Panu Tadeuszu”. Ludzie zaczynali wierzyć, że powstanie znów suwerenne państwo oraz wolna Polska. Okazało się, że wszyscy pokładali wielkie nadzieje w Napoleonie, który był dla Polaków wzorem godnym naśladowania. Polacy wierzyli, że pomoże im zwyciężyćzaborcę i odzyskać upragniona wolność. Rodacy czekali na swego wybawcę, zagrzewali wszystkich do walki przy pomocy hymnu, jednak ich wybawiciel nie przybywał. W dalszej części utworu pojawi sięrezygnacja i brak przekonania w doraźna pomoc Francuzów. Pojawia się także nawiązanie do osoby Napoleona, który wyraźnie zwlekał z wyprawą w kierunku Rosji. Po raz ostatni, ale jednocześnie najbardziej wyrazisty pojawia się Mazurek w ostatniej księdze, w radosnej atmosferze zaręczyn Tadeusza i Zosi. W czasie ceremonii, w Soplicowie gościły wojska Napoleona maszerujące na Moskwę a wśród nich generałowie polscy. Jankiel- polski Żyd, był bardzo znany we wsi. Nie tylko z powodu prowadzenia tamtejszej karczmy, ale też jako najlepszy cymbalista. Przed rozpoczęciem całej uroczystości siedział wśród żołnierzy i grał smutne piosenki o wędrówce i bitwach. Jednak w pewnym momencie spod jego dłoni zaczęła wydobywać się pogodniejsza, żywsza i wszystkim dobrze znana melodia. Z ust wszystkich zgromadzonych popłynęły słowa mazurka. Ogólne poruszenie i wspólne śpiewanie podsycały nastroje wyzwoleńcze. Mazurek jest tym co jednoczy, wyzwala wszelkie pozytywne myśli i uczucia w mieszkańcach Soplicowa. Wzrasta w nich nadzieja, radość, czują się silniejsi, pewniejsi siebie, zapominają o wszystkim, zaczynają się weselić. „Mazurek Dąbrowskiego” odegrał znaczącą rolę w „Panu Tadeuszu”. Zagrzewał i mobilizował do walki o niepodległość Polski, był źródłem patriotycznych uczuć. Dzięki niemu możliwe było przywrócenie nadziei na zwycięstwo. Zacierał również bariery pomiędzy barierami społecznymi czy nawet wrogami. Jednocześnie jest pieśnią, znaną każdemu Polakowi, zakorzenioną głęboko w tradycji i świadomości narodowej. Jest pieśnią konspiracji – śpiewaną pod zaborami, a także hymnem zwycięstwa śpiewanym przez żołnierza na polu walki. Dając zapowiedź wolności pomagała przetrwać Polakom pod zaborami najcięższe chwile. Na zakończenie przytoczę przysłowia malajskie, wypowiedziane przez nieznanego autora: ,, Choćby w cudzym kraju padał deszcz złota i srebra, choćby we własnym deszcz sztyletów i włóczni - we własnym będzie lepiej.’’