Krzysztof Niemirycz, Bajki Ezopowe, oprac. Stanisław Furmanik, BN I 164, 1957.

WSTĘP I. O Krzysztofie Nemiryczu.

• brak informacji o Niemiryczu, Brückner – „ze znanego rodu ariańskiego”, z Czerniechowa, Stefan i babka Krzysztofa, bunt Chmielnickiego  ucieczka, ślub Stefana z Gryzeldą Wila-nówną  Krzysztof, ojciec wierny podczas potopu Janowi Kazimierzowi.
• 1658 r. uchwała wydalająca arian, emigracja do Niemiec.
• Krzysztof ok. 1646 r., studia we Frankfurcie nad Odrą, łacina, francuski, niemiecki (włoski i greka?), ślub z panną (?) Ożarowską, arianką, „Bajki” 1699 r., motyw „jednej damy” (Klime-ny), „Bajki” La Fontaine’a (wydawane 1668-1694), parafrazy Niemirycza musiały powstać wcześniej, dedykacja dopiero luty-marzec 1699 r. II. Niemirycz a La Fontaine.
• Niemirycz – twórczy, samodzielny, oryginalny akcent zawartości refleksyjnej, ekspresywność i plastyczność obrazu (w przeciwieństwie do La Fontaine’a). III. Historyczne znaczenie bajek La Fontaine’a.
• nowy obowiązujący wzór bajki (kształt artystyczny), zmiana myślenia – Kartezjusz „dzieło in-wencji to utwór poetycki”.
• brak sztywnych norm i reguł, treścią bajek prawda o człowieku (dotąd traktacik moralistyczny, dział prozy). IV. Forma wierszowa bajek Niemirycza.
• bajki Niemirycza – sylabiczne, wiersz ciągły, zmiennomiarowy, różne kombinacje rymów, ry-my niedokładne, często oparte na akcentach paroksytonicznych. V. Język Niemirycza.
• bajka ma charakter realistyczny, zatem język potoczny, codzienny. VI. Treść refleksyjna bajek Niemirycza.
• uczucia, namiętności prowadzą człowieka do wszelkiego rodzaju konfliktów, główne wady – głupota, siła panuje nad etyka i prawem.
• idee oświeceniowe.

TEKST BAJKI EZOPOWE

• [Dedykacja] – dla przyszłego króla polskiego Augusta II (ur. 1696), w zasadzei panegiryk na cześć panującego Augusta II, same dobra otrzymane od saksońskiego władcy, „bajki” do nauki języka polskiego .
• Przedmowa – naturalny styl, a nie sztuczny, wymyślny.
• Obserwacyja na wiersz wolny – to nie pójście na łatwiznę, nie wie, czy ktoś był przed nim.
• Kompliment do jednej damy – dla Klimeny, przez zwierzęta ukazane życia ludzkie.

1. Osieł i pies – osioł zazdrości psu, że pan go pieści, naśladuje psa, pan na niego z kijem.
2. Lis bez ogona – stracił w pułapce ogon, „nowa moda”, wyśmiany.
3. Świerszcz i mrówka – zima, świerszcz ma pustki w spiżarni, mrówka mu nie pomoże.
4. Małpa i delfin – podobne delfiny są bardzo miłe dla ludzi, delfin zabiera z tonącego statku małpkę (myli ją z chłopcem), puenta – lepiej milczeć niż głupio gadać.
5. Podróżny i osieł – podróżny chciał zaoszczędzić i wypuścił osła na czyjąś łąkę, osioł uciekł.
6. Szczur i żaba – szczur zaproszony przez żabę, która chce go utopić, łapie ich kania.
7. Pies z sztuką mięsa – biegł nad wodą z mięsem, chciał złapać odbicie.
8. Kozieł i lis – w studni, lis się uratował, mówi o cierpliwości.
9. Żaba i wół – żabie spodobał się wół, chciała być taka sama, pękła..
10. Dąb i trzcina – dąb się przechwala, że jest silniejszy, wiatr go łamie.
11. Muł pyszny – u księcia w stajni, pyszny, zestarzał się, oddany młynarzowi.
12. Dwie myszy – miejska ma dużo jedzenia, ale w strachu, polna uboga, ale ma spokój.
13. Baranek i wilk – mocniejszy zawsze wygra, byle jaki pretekst (zmącona woda).
14. Jupiter i zwierzęta – nadęte, najbardziej człowiek, patrzy, co ma lepszego od innych.
15. Młodzieniec niemłody – szuka żony, 2 wdowy, wyrywają mu włosy, zrezygnował z ożenku.
16. Lew kochający – zakochany w pasterce, ojciec zgodził się na ślub („Miłość wzgardzona jest mściwa”), pozbycie się pazurów i zębów, zabity, „Tak właśnie miłość z rozumu nas złupi”.
17. Lew chory i liszka – wizytacje, lis – wiele śladów wchodzi, nic nie wychodzi.
18. Kur i perła – po co głupiemu biblioteka, a kurze perła?
19. Mucha i mrówka – mrówka nie ma skrzydeł, ale muchę ludzie źle traktują.
20. Osy i pszczoły – osy napadły pszczoły, sąd przed szerszeniem, aluzja do Polski.
21. Szalbierz – szalbierze cieszą się szacunkiem, miał z osłów wybrać rumaka, carpe diem.
22. Członki i żołądek – bunt członków, po trzech dniach tracą siły.
23. Fortuna i dzicię – dziecko zasnęło przy studni, Fortuna je budzi i przestrzega.
24. Żaby chcą króla – Jowisz zsyła im drzewo, potem bociana.
25. Jałowica, owca i koza w towarzystwie ze lwem – podział jelenia na części, wszystko dla lwa.
26. Starzec – narzeka, przychodzi Śmierć, on udaje, że jej nie wzywał.
27. Niezgoda – zawsze wyobrażenie złej, brzydkiej, szkodliwej.
28. Koń i jeleń – koń pokłócił się z jeleniem, umówił się z człowiekiem, po zabiciu jelenia pozostał w niewoli.
29. Orzeł i liszka – orzeł porywa lisiątka, zemsta lisicy: podpalenie gniazda, orlęta się duszą.
30. Kotka przemieniona w białogłowę – pan modłami lub czarami zamienił kotkę w kobietę (Kli-menę), ślub, kocia natura – on jej o miłości, ona nasłuchuje myszy.
31. Lew stary – zaatakowany przez dawnych poddanych.
32. Kobuz i ptasznik – ptasznik łapie kobuza (sokoła) za ganienie za ptaszkiem.
33. Skąpiec – zakopał w sadzie skarb, okradziony.
34. Dwie suce – jedna, która miała się oszczenić, wyrugowała drugą z nory.
35. Wilk i pies – głodny wilk na wolności i syty pies w niewoli.
36. Dwóch chłopów i niedźwiedź – umówili się na skórę niedźwiedzia, jeden na drzewo, drugi umarły, niedźwiedź szeptał mu do ucha, żeby nie dzielić skóry na niedźwiedziu żyjącym.
37. Kruk i liszka – kruk ma ser, liszka go zagaduje i ucieka z serem.
38. Niedoperz, krogulec i łasica – nietoperz wmówił łasicy, że jest ptakiem, krogulcowi – że my-szą, wymknął sie obu.
39. Wiatr i słońce – zakład, kto pierwszy z podróżnego zdejmie płaszcz, słońce więcej niż siła.
40. Wróbel i słowik – wróbel chciałby śpiewać, dziwi się, że słowik w samotności żyje, słowik o Fi-lomeli.

• Konkluzyja – dość bajek, bo za dużo wykładów to źle.