Spis treści:

1. Definicja pojęcia inflacja

2. Rodzaje inflacji

3. Mierniki inflacji

4. Przyczyny inflacji

5. Skutki inflacji

6. Inflacja w Polsce

7. Sposoby walki z inflacją

Zacznę od wyjaśnienia pojęcia inflacja. Ewelina Nojszewska w swoim podręczniku ,, Podstawy Ekonomii” porównuje inflację do grzyba z książki ,,Przygody Alicji w Krainie Czarów”. To zabawne, ale jak trafne porównanie pokazuje na czym polega inflacja. Jeżeli ktoś zjadł jedną stronę grzyba rósł wysoko ponad drzewa, jeśli zaś skosztował drugiej strony, stawał się maleńki niczym mrówka. Podobne skutki dla funkcjonowania gospodarki wywołuje inflacja. Według ,,Fin Dict”- Internetowego Słownika Finansowego ,, jest to zjawisko długotrwałego wzrostu średniego poziomu cen w gospodarce. Inną jej definicją może być też długotrwały proces obniżania się wartości pieniądza w gospodarce”. Inflacja prowadzi do wzrostu płac i wartości nominalnej (pieniężnej), czyli wyrażonej w złotówkach, wszystkiego, co posiadamy. Jednak pod wpływem inflacji znika wartość realna (uwzględniony inflacyjnie wzrost cen , dzięki któremu umożliwione jest porównywanie wartości w czasie) dochodów i wszystkiego co posiadamy. Zaistniałe zjawiska nazywamy realnym i nominalnym produktem narodowym brutto. Dla innych miar zachodzi taka sama relacja między ujęciem realnym a nominalnym (pieniężnym). Kolejnym pojęciem związanym z inflacją jest siła nabywcza. Definiuje się ją jako sposób mierzenia wartości pieniężnej za pomocą ilości produktów, jakie można za tę wartość pieniężną kupić. Przykładem może być kupno 10 czekolad w styczniu, które kosztowały 10 zł za sztukę, co łącznie dało sumę zakupu 100zł. W grudniu za tę samą sumę można był kupić już 5 czekolad, ponieważ cena 1 czekolady wzrosła do 20 zł. Możemy wtedy powiedzieć, że siła nabywcza pieniądza zmalała, ponieważ za tę samą sumę pieniędzy możemy kupić mniej czekolad. Z definicji wynika, że nie każdy wzrost cen stanowi inflację. Należy tu podkreślić, że zmiany ceny na pojedynczym rynku spowodowane zmianami warunków funkcjonowania tego rynku nie są inflacją. Inflacja pojawia się dopiero wtedy, gdy bardzo wiele cen w całej gospodarce rośnie jednocześnie powodując wzrost poziomu cen. Miernikiem inflacji jest stopa inflacji- procentowa zmiana poziomu cen, obliczana zgodnie z formułą:

                             Poziom cen        -              Poziom cen                                                          

Stopa inflacji = w roku bieżącym w roku poprzednim

                                  Poziom cen w roku poprzednim

Poziom cen może również maleć. Jest to sytuacja odwrotna do inflacji, a określamy ją mianem deflacji. Deflacja najczęściej występuje w okresie pogarszania się koniunktury w gospodarce i wcale nie jest zjawiskiem pożądanym. Celem gospodarczym jest osiągnięcie stabilności cen, czyli taka sytuacja w gospodarce, w której stopa inflacji jest bliska zeru.

Inflację, ze względu na jej przyczyny, dzielimy na: o Inflację popytową (ciągniona przez popyt) – Ten rodzaj inflacji powstaje, gdy w obiegu znajduje się zbyt duża ilość pieniędzy. Nadmiar ten może powstawać na różne sposoby: nadmierną kreację pieniądza kredytowego, nadmierny wzrost płac lub nadmierne wydatki budżetowe. Zjawisko inflacji ciągnionej przez popyt bardzo wyraźnie widoczne jest w gospodarkach, których rządy finansują wydatki budżetowe przez nadmierną emisję pieniądza – tzw. „drukowanie pieniędzy”. o Inflację kosztową (pchana przez koszty) – Ten rodzaj inflacji powstaje w wyniku wzrostu kosztów produkcji. Przyczyny tego wzrostu mogą być wielorakie – kurczenie się zasobów naturalnych, dodatkowe cła lub regulacje przy imporcie itp. o Inflację wbudowaną – wynikająca z oczekiwań odnośnie inflacji. Według teorii inflacji wbudowanej, w gospodarce występuje zamknięte koło: Pracownicy wymagają podwyżek płac chcąc utrzymać wzrost płac powyżej inflacji, pracodawcy przerzucają ten dodatkowy koszt na klientów i nakręcają tym samym spiralę inflacyjną, to z kolei znów motywuje pracowników do żądania podwyżek płac. Ze względu na jej ,,szybkość” wyróżniamy: o Inflację pełzającą – jest to stały niski poziom inflacji. Ten rodzaj inflacji występuje w większość krajów wysokorozwiniętych. Inflacja pełzająca nie zakłóca niekorzystnie na procesów gospodarczych oraz jest kontrolowalna poprzez narzędzia polityki monetarnej. Cel inflacyjny większości banków centralnych w rozwiniętych gospodarkach to właśnie inflacja pełzająca w okolicach 1-3% o Inflację kroczącą – jest to podwyższony poziom inflacji (5-15%). Inflacja krocząca jest pierwszym momentem wymykania się inflacji spod kontroli. Oczekiwania inflacyjne w gospodarce wzmagają się, co dodatkowo wspomaga proces inflacyjny. Inflacja zaczyna się systematycznie nasilać. o Inflację galopującą – z inflacją galopującą mamy do czynienia, gdy stopa inflacji wynosi powyżej 15%. W takich warunkach podejmowanie decyzji i planowanie przez przedsiębiorstwa staje się utrudnione, narastają zakłócenia w przebiegu procesów gospodarczych, a wzrost gospodarczy zaczyna wyhamowywać. o Hiperinflację – wstępuje, gdy stopa inflacji osiąga kilkadziesiąt procent. W takich warunkach racjonalne gospodarowanie i planowanie staje się niemożliwe. Przedsiębiorstwa nie są w stanie prowadzić rachunku ekonomicznego. Skutkuje to załamaniem w gospodarce. 3. Ważne jest, aby znać dokładnie wielkość inflacji. Standard życia wielu ludzi zależy od znajomości stopy inflacji. Dochody emerytów, czy ludzi pracujących w sferze budżetowej SA ściśle związane ze stopą inflacji. Mała zmiana stopy procentowej prowadzi do miliardowych zmian w wydatkach rządu i pracodawców. Znajomość stopy inflacji pozwala również ocenić skuteczność naszych poczynań w walce z inflacją. W praktyce najczęściej wykorzystywane są trzy mierniki inflacji. PNB- produkt narodowy brutto jest to wartość wszystkich produktów końcowych wyprodukowanych w gospodarce w danym okresie. Jeśli wartość ta jest obliczona z wykorzystaniem cen bieżących, to otrzymujemy nominalny produkt narodowy brutto (n-PNB). Aczkolwiek istnienie inflacji uniemożliwia porównywanie wartości w czasie i dlatego ekonomiści posługują się realnym produktem narodowym brutto (r-PNB), czyli obliczają wartość wszystkich produktów końcowych wykorzystując ceny z okresu bazowego. Mając realny i nominalny produkt krajowy brutto możemy obliczyć więc delator produktu narodowego brutto (delator PNB): Deflator PNB= n-PNB × 100 r-PNB Jest to najobszerniejszy miernik inflacji, który nie mierzy wpływu inflacji tylko na jakąś grupę. CPI- indeks cen dóbr konsumpcyjnych to najpowszechniej wykorzystywany miernik inflacji. Służy do badania wpływu inflacji na gospodarstwa domowe, czyli konsumentów, gdyż mierzy przeciętny poziom cen typowego koszyka dóbr i usług konsumowanego przez typową rodzinę. Jakie dobra i usługi należy uwzględnić w takim typowym koszyku, określa się na podstawie badań statystycznych. Wybierany jest okres bazowy i określa się ilość produktów wchodzących w skład koszyka w tymże okresie bazowym. Następnie oblicza się wielkość wydatków w okresie bazowym mnożąc ceny produktów przez zakupywane ich ilości. Ten sam koszyk nabywany jest w roku bieżącym i dlatego obliczamy jego wartość, ale już w cenach roku bieżącego. Znając wydatki i ten sam koszyk w różnych okresach obliczamy stosunek procentowy wydatków okresu bieżącego do wydatków okresu bazowego i to już jest indeks cen dla konsumentów. PPI- indeks cen dóbr produkcyjnych. Ten indeks w odróżnieniu od poprzedniego, mierzy ceny, które płacą producenci, gdyż obejmuje czynniki produkcyjne, z wyjątkiem pracy. Stanowi on pojemny miernik wpływu inflacji na przemysłowy sektor gospodarki, ale nie pokazuje, w jaki sposób inflacja wpływa na jakąś firmę lub gałąź przemysłu. Indeks cen dóbr produkcyjnych jest uważany przez ekonomistów za jeden z podstawowych wskaźników w gospodarce.

W opinii ekonomistów do czynników wywołujących wzrost cen należą:

1. nadwyżka podaży pieniądza w obrocie gospodarczym;

2. nadmierny popyt globalny w stosunku do podaży towarów na rynku (powstanie tzw. luki inflacyjnej)

3. zbyt duży wzrost poziomu płac w gospodarce;

4. nadmierny fiskalizm państwa, powodujący obciążenia podmiotów;

5. zbytnie wydatki budżetowe państwa, pociągające za sobą konieczność pokrycia deficytu budżetowego;

6. funkcjonowanie struktur monopolistycznych w życiu gospodarczym kraju, co prowadzi do windowania cen w górę w celu zwiększenia zysków;

7. wysoki wzrost cen surowców energetycznych i innych czynników wytwórczych, powodujący wzrost kosztów całej produkcji i ograniczenie możliwości szybkiego zwiększania rozmiarów produkcji;

8. ograniczenie podaży surowców i innych czynników produkcji, mogące przyczynić się do podniesienia kosztów wytwarzania;

9. oczekiwania przedsiębiorców i gospodarstw domowych co do kształtowania się cen w przyszłości (ludzie kupują “na zapas”, co objawia się zwiększonym popytem, a w konsekwencji prowadzi do podniesienia cen przez sprzedających);

10. transformacja ustrojowa kraju - “uwalnianie pieniądza”, wprowadzanie wolnego rynku itp.

W praktyce inflacja najczęściej powoduje:

1. spadek wartości waluty krajowej;

2. niestabilność życia gospodarczego, nieprzewidywalne warunki funkcjonowania podmiotów gospodarczych;

3. rozczarowanie przedsiębiorców z powodu różnic między planowanymi dochodami a realnymi;

4. niechęć do podejmowania ryzyka przez podmioty gospodarujące (ograniczenie przedsiębiorczych zachowań z powodu niepewnej przyszłości);

5. spadek wartości tzw. niezabezpieczonych funduszy (czyli oszczędności ulokowanych na rachunkach oszczędnościowo-rozliczeniowych lub w przysłowiowej skarpecie), powodujący ograniczenie zaufania do waluty;

6. dodatkowe koszty związane z utrzymywaniem przez ludzi mniejszych zasobów gotówkowych (zjawisko określane jako koszty zdartych zelówek);

7. dodatkowe koszty ponoszone przez producentów i sprzedawców związane z częstszymi zmianami ofert, cenników itp. (określane jako koszty zmienianych jadłospisów);

8. negatywne nastroje społeczne skutkujące naciskami na podniesienie wynagrodzeń;

9. wzrost dochodów nominalnych;

10. spadek realnych wartości dochodów i zobowiązań (jeśli nie dokonuje się waloryzacji);

11. zmniejszanie rozmiarów produkcji;

12. trudności związane z porównywaniem cen (cena przestaje pełnić swoją główną funkcję, czyli informacyjną i porównawczą)

13. problemy pojawiające się w sferze wymiany handlowej z zagranicą (kłopoty z rozliczaniem).

Stopa wzrostu inflacji w okresie PRL-u, szczególnie w latach 50. i 70. XX wieku oraz przy zmianach władz jest iluzoryczna, nie sposób szacować inflacji, gdy państwo w majestacie prawa przejmowało majątek obywateli (w tym zasoby gotówkowe), reglamentowało towary, planowało produkcję i konsumpcję. Jedną z metod zaniżania inflacji w PRL było wycofywanie produktu z rynku i wprowadzanie nań ponownie – pod inną nazwą i z wyższą ceną. W okresie PRL-u miały miejsce braki w zaopatrzeniu towarów, szczególnie gwałtowne w latach 1988-89. Patrząc na wskaźniki inflacji średniorocznej od roku 1989 możemy zauważyć hiperinflację w roku 1989, która trwała jeszcze na początku 1990 roku i zawyżyła inflację średnioroczną za rok 1990. Reformy (plan Balcerowicza) ministra finansów Leszka Balcerowicza i premiera Tadeusza Mazowieckiego spowodowały obniżenie inflacji dopiero w roku 1991. Wtedy też miała miejsce likwidacja PGR-ów i pierwsza fala bezrobocia. Nastąpiła znaczna poprawa w zaopatrzeniu rynku w towary. W następnych latach inflacja systematycznie się zmniejszała. Gwałtowny jej spadek nastąpił w roku 2002. Jest to pozytywny efekt reform rządu premiera Jerzego Buzka, ale także spowolnienia gospodarczego na całym świecie. W tym czasie w Polsce gwałtownie wzrosło bezrobocie połączone z wielką skalą prywatyzacji i z reformą ZUS-u. W roku 2004 obserwujemy niewielki wzrost inflacji po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej.

RAPORT OKRES AKTUALNA POPRZEDNIA DATA AKTU. PKB (r/r) III kw. 4.2 % 3.5 % 2010-11-30 Inflacja CPI (r/r) Październik 2.8 % 2.5 % 2010-11-15 Inflacja PPI (r/r) Październik 4 % 4.3 % 2010-11-19 Produkcja przemysłowa (r/r) Październik 8 % 11.8 % 2010-11-19 Sprzedaż detaliczna (r/r) Październik 9 % 8.6 % 2010-11-25 Stopa bezrobocia Październik 11.5 % 11.5 % 2010-11-25 Stopa procentowa 2010-11-23 3.5 % 3.5 % 2010-11-23 Indeks PMI dla przemysłu Listopad 55.9 pkt. 55.6 pkt. 2010-12-01 Saldo rachunku bieżącego Wrzesień -1417 mln EUR -1255 mln EUR 2010-11-10 Wynagrodzenia Październik 3440.22 PLN 3403.68 PLN 2010-11-18

Tabela przedstawia proces inflacji w ostatnich miesiącach.

Ze względu na negatywne skutki inflacji walka z nią jest jednym z priorytetów polityki gospodarczej państwa. Należy przede wszystkim nie dopuścić, aby inflacja osiągnęła rozmiary wymykające się spod kontroli rządu. Nie ma jednoznacznej i powszechnie akceptowanej odpowiedzi jak zwalczać inflację. Zależy to w dużym stopniu od diagnozy przyczyn inflacji, a także od warunków określonego kraju, w którym występują procesy inflacyjne.

Wg współczesnej teorii neokeynesistowskiej należy:

1. hamować wzrost cen przez odpowiednie hamowanie wzrostu płac pieniężnych (podatek od ponad normatywnych wzrostów wynagrodzeń; przekonywanie związków zawodowych, aby wzrost płac nie przekraczał wzrostu cen, lecz dokonywał się dzięki wydajności pracy)
2. dążyć do likwidacji deficytu budżetowego (podwyższanie obciążeń podatkowych, drastyczne cięcia w wydatkach budżetowych, co jednak z kolei grozi recesją i wzrostem bezrobocia) W krótkim okresie czasu deficyt budżetowy można finansować pieniądzem znajdującym się w obiegu i ściągniętym przez sprzedaż obligacji skarbowych, bądź przez zaciągnięcie kredytu w banku komercyjnym)
3. odpowiednio regulować dopływ pieniądza do obiegu za pośrednictwem polityki banku centralnego (zmiany stopy rezerw obowiązkowych, co umożliwia kreację pieniądza przez banki komercyjne oraz zmiany stopy dyskontowej od kredytu refinansowanego, która wywiera wpływ na wysokość stopy oprocentowania depozytów i kredytów - skłonność do oszczędzania i do inwestycji)
4. likwidacja monopoli i dążenie do konkurencji doskonałej.

Bibliografia:  ,,Zarządzanie marketingiem. Aspekty strategiczne.” Roman Niestrój  ,,Podstawy ekonomii” Ewelina Nojszewska  Fin Dict- Internetowy Słownik Finansowy  Wikipedia  Wyborcza.biz.pl