Spis treści

1. Wstęp.

2. Wyjaśnienie głównych pojęć.

3. Charakterystyka Che Guevary.

4. Strategia i rewolucja według Che.

5. Zakończenie.

6. Wstęp W niniejszej pracy zajmę się przedstawieniem Ernesto Guevara de la Serna, znanego idola młodzieżowej rewolty we Francji, radykalnego lewicowca walczącego między innymi na Kubie, który był kultową postacią lat 60. i początku 70. Na początku scharakteryzuję dwa podstawowe pojęcia, które są niezbędne przy opracowaniu tematu, czyli pojęcie strategii oraz związanej z nią rewolucji. Odniosę się do kilku znanych definicji tych pojęć. Oprócz tego scharakteryzują krótko postać Che, wskazując na jego główne cele podczas walki i sposób myślenie w odniesieniu do rewolucji kubańskiej. W rozwinięciu głównego tematu pracy skupię się przede wszystkim na scharakteryzowaniu rewolucji oraz strategii w rozumieniu Che Guevary. Dokonam również analizy postawy Che oraz jego poglądów, opierając się o jego wspomnienia z kubańskiej wojny rewolucyjnej a także o jego bogatą bibliografię. Postaram się również przedstawić jak przez cały okres trwania partyzanckiej walki, Che razem ze swoimi wiernymi, ale i też niewiernymi kompanami nabierał, co raz większego doświadczenia w walce a także tworzeniu niezbędnych dla zwycięstwa strategii. Bardzo istotnym jest fakt, że zupełnie nie znający się na walce człowiek, dzięki silnej chęci, determinacji i szczegółowej analizie popełnianych błędów stał się sprytnym i przewidującym skutki wojownikiem. Choć nie zawsze, dzięki analizie udawało się uniknąć porażki to jednak nie poddawał się i nieugięcie dążył do zwycięstwa, podnosząc przy tym na duchu walczących u jego boku. To między innymi przyczyniło się do postrzegania go w kategorii szczególnego bohatera. Postać ta jest bardzo interesująca. Analizując osobę Che można zauważyć w nim nie tylko zdeterminowanego rewolucjonistę, ale również lekarza, nauczyciela, przyjaciela oraz komendanta jednego z oddziałów rewolucyjnych, na którego został mianowany po stoczeniu kilku strategicznych bitew. Jego działanie i chęć walki oraz współpraca z Fidelem Castro przyniosła oczekiwany skutek, którym było zwyciężenie Fulgencio Batisty, kubańskiego przywódcy, który prowadził rządy oparte na przemocy a także nieustanną i krwawą walkę z opozycjonistami. Na zakończenie moich rozważań nad głównym tematem pracy, dokonam podsumowania omawianych zagadnień a także indywidualnej oceny Che Guevary.

7. Wyjaśnienie głównych pojęć Definicji strategii jest dużo, przedstawię, więc te trzy, które moim zdaniem są najistotniejsze. Pierwszą definicją, którą przytoczę jest definicja Carla von Clausewitza, wedle którego ”Strategia [jest] nauką o użyciu bitew do celów wojny” . Definicja ta ma dość wąskie znaczenie, ponieważ jak widać skupia się jedynie na połączeniu siły wojskowej z głównymi celami wojny. Bardzo podobne myślenie przedstawił w swojej definicji Von Moltke, według którego „Strategia jest praktycznym zastosowaniem środków będących w dyspozycji generała w celu osiągnięcia konkretnych zamiarów” . Trzecią, odmienną a zarazem ostatnią z przytoczonych definicji jest definicja Roberta Osgooda, według której „Strategię należy postrzegać jako całokształt planów wykorzystania potencjału zbrojnych sił przymusu – w połączeniu z gospodarczymi, dyplomatycznymi i psychologicznymi instrumentami władzy – dla celów wsparcia polityki zagranicznej najbardziej skutecznymi środkami jawnymi i tajnymi” . W tej definicji, można zauważyć wyraźne podkreślenie dynamiki strategii wynikającej z jej kreowania. Reasumując, strategia stanowi pomost między środkami militarnymi a priorytetami politycznymi. Zatem nie opiera się ona tylko na działaniach militarnych, zajmuje się również problemami narodowymi, z którymi ściśle wiąże się tematyka polityczna, psychologiczna i gospodarcza. W dalszej części pracy owe rozumienie strategii, będzie przedstawione w odniesieniu do strategii Che Guevary. Drugą definicją, którą również należy wyjaśnić w odniesie do tematu pracy jest definicja rewolucji. Słowo to jest używane najczęściej, aby określić stan nagłych zmian zachodzących w społeczeństwie, polityce czy nawet ekonomii. Socjolog Jeff Goodwin wyróżnia dwie definicje rewolucji, z których pierwsza według niego jest „jakimkolwiek i każdym przypadkiem, w którym państwo lub polityczny reżim jest obalony i tym samym przekształcony przez powszechny ruch w gwałtowny, niezgodny z zasadami sposób, przy użyciu środków pozaprawnych” . Wedle drugiej definicji Goodwina, „rewolucje pociągają za sobą nie tylko masową mobilizację i zmianę reżimu, ale także szybką i fundamentalną społeczną, ekonomiczną i kulturową zmianę, która następuje podczas lub zaraz po walkach o władzę w kraju” . Zupełnie zgadzam się z powyższymi definicjami, późniejsza analiza rewolucji Che Guevary, również pokazuje zgodność z rzeczywistością w przypadku obu cytowanych definicji.

8. Charakterystyka Che Guevary Ernesto Guevara de la Serna urodził się w Argentynie w 1928 roku, był studentem Akademii Medycznej a zaraz po studiach wyruszył w kilka podróży po krajach Ameryki Łacińskiej. Mieszkał między innymi w Gwatemali, gdzie zaangażował się w działalność polityczną, lecz po obaleniu tamtejszego rządu uciekł do Meksyku. W czasie, gdy przebywał w Meksyku w umyśle młodego wojownika ukształtowały się już radykalne przekonania polityczne. Rozpoczął współpracę z kubańskimi rewolucjonistami i tam też spotkał swojego kompana i przywódcę rewolucji kubańskiej, Fidela Castro. Przystąpił do walk partyzanckich przeciwko rządom Batisty, o czym wspomniałam już wcześniej. Przydomek „Che” został mu nadany przez kubańczyków. Jako uczestnik rewolucji na początku pełnił rolę lekarza natomiast z biegiem czasu wszystko się zmieniło. Po kilku miesiącach walk został mianowany pierwszym komendantem Armii Powstańczej, co świadczy o jego postępach i wzroście doświadczenia, którego nabywał w trakcie bitew. Po odniesieniu zwycięstwa w 1959 roku, stał się jedną z najważniejszych postaci nowego rządu rewolucyjnego, pełniąc w nim kilka różnych, ale też bardzo ważnych funkcji. W 1996 roku wyruszył do Boliwii, gdzie chciał kontynuować walkę i zamiłowanie do rewolucji. Będąc w Boliwii pragnął stawić opór boliwijskiej dyktaturze wojskowej, ale niestety 1967 roku został schwytany a w konsekwencji zamordowany przez boliwijskie oddziały. Jego szczątki odkryto 1997 roku i wysłano je na Kubę, gdzie w środkowej części wyspy w Santa Clara stanął jego pomnik. Został uznany za kultową postać lat 60. i początku 70. Jako pierwszy od czasów Bolivara, myślał o zjednoczeniu Ameryki Łacińskiej przy założeniu, iż należy obalić istniejące reżimy i wprowadzić władzę rewolucyjną. Jako przywódca partyzancki, który był znany ze swoich radykalnych poglądów, był tez idolem francuskiej rewolty w 1968 roku, o czym wspomniałam już we wstępie. Sam Che Guevara, syntezę swojej biografii określał następująco: „Urodziłem się w Argentynie, walczyłem na Kubie, a rewolucjonista zostałem w Gwatemali” . Strategia w odniesieniu do Che Guevary była ciągle żywym procesem, który w trakcie rewolucyjnych bitew i potyczek ulegał nieustannej przemianie od prostego i prymitywnego po złożony i profesjonalny. Od zupełnie prostego planu działania, doszedł do opracowania przemyślanej i uwzględniającej realne zagrożenia strategii działania i walki. Przez to pod koniec walk rewolucyjnych na Kubie, Che miał już w zamyśle miedzy innymi to, co będzie się działo zaraz po objęciu rządów przez rewolucjonistów. Oczywiście wszystko działo się przy współpracy z jego bardziej doświadczonym kompanem i przywódcą, Fidelem Castro. Przez okres walk partyzanckich na Kubie nabył ogromnego doświadczenia, czerpiąc wiedzę od wyszkolonych wojskowych, których niestety w jego oddziałach było nie wielu a także ucząc się na błędach popełnianych przez silniejszego wroga. Dzięki swoim dokonaniom był postacią znaną na całym świecie. Jego czyny, a także przemiana i doświadczenie, którego nabył podczas wielu walk są bardzo wyraźne i nie da się ich w żaden sposób zanegować.

9. Strategia i rewolucja według Che Od początku walk, czyli w ich pierwszym etapie Che Gevarę i bardziej trochę doświadczonego od niego Fidela Castro można było określić jedynie, jako romantyków i początkujących rewolucjonistów. Nie można ich było nazwać jeszcze silnymi rewolucyjnymi przywódcami i ekspertami w tej dziedzinie, ale mimo to obaj byli zdeterminowani i za wszelką cenę gotowi do walki. Oprócz czynów, świadczyły o tym również słowa Che: „Niewiele trzeba było by namówić mnie do walki z jakąkolwiek tyranią” . Che Guevarę pociągnęło do rewolucji wiele czynników, wśród których należy wymienić nierówności społeczne, podróże po kontynencie, podczas których poznał biedę, głód i nieudolne rządy. Dodatkowymi czynnikami były buntowniczość, dojrzałość, ale też trzy nieudane próby rewolucje: boliwijska, gwatemalska oraz meksykańska a także troska o pacjentów, wobec których nie był obojętny nawet, gdy pełnił funkcję komendanta. Walki podczas rewolucji kubańskiej nie odbywały się bez przygotowania, jednakże miały zupełnie nieprofesjonalny charakter. Rebelianci, mający walczyć na Kubie uczyli się podstaw wojennego rzemiosła od tak samo niedoświadczonego jak oni Che Guevary. Szanse przeciwko Batiscie były minimalne, jednakże wiara w powodzenie i siłę rewolucji była silniejsza. „Wszystko to odbiło się silnie na naszym oddziale, złożonym z niedoświadczonych rekrutów, którzy nigdy jeszcze nie uczestniczyli w żadnej walce” – powiedział Che po pierwszym ataku armii Batisty na jego grupę. Kompani Che Guevary, tak samo jak on byli słabo uzbrojeni, nie mieli doświadczenia i stanowili znaczną mniejszość w porównaniu do wroga. Początkowe pomyłki walczących były lekcjami życia, podczas których zbierali doświadczenie na przyszły sukces. Nieznane im były nawet podstawowe zasady partyzanta, nad czym wiele razy ubolewał sam Che. Na początku walk, mimo wszystko ważniejsza wydawała się Che medycyna jednakże pierwsze dni walk uświadomiły mu, co jest ważne dla prawdziwego rewolucjonisty. Przełom w jego rewolucyjnym myśleniu, nastąpił momencie wyboru między lekami a amunicją - „zostawiłem lekarstwa i wziąłem amunicję, po czym ruszyłem przez polanę, zmierzając w stronę pola” . Bardzo ważnym elementem walk partyzanckich stali się kubańscy chłopi, bez których pomocy oddział Che zostałby kilkakrotnie rozgromiony. Niewyszkoleni odpowiednio rewolucjoniści popełniali wiele błędów, między innymi zostawiając broń w jednej z chłopskich chat, co mogło ich kosztować życie. Walki były słabo zorganizowane i choć dochodziło do zwycięstw, żadna z nich nie była dobrze zaplanowana. Walczący gubili się w terenie, nie znali dróg a przede wszystkich nie byli przyzwyczajeni do tak ciężkich warunków bytowych, z jakimi musieli zmierzyć się w czasie trwania walk. Choć Che starał się być stanowczy i pilnować wszystkich członków swojej grupy, to jednak bardzo często borykał się ze zbiegami, którzy albo okazywali się zdrajcami, albo po prostu odchodzi ze strachu lub wycieńczenia. Chęć walki przegrywała z ciężkimi warunkami bytowymi. Rewolucjonistom brakowało również broni i amunicji, która pozwoliłaby im walczyć a do tego często uciekinierzy zabierali ze sobą broń, tym samym całkowicie zmniejszając zasoby walczących. Grupy rewolucjonistów przyjmowały do swych szeregów wiele osób. Z jednej strony zasilały swoje szeregi i stawały się liczniejszą grupą, ale z drugiej strony ściągały na siebie wiele problemów. Jak już wspomniałam walczący znaleźli wielokrotnie pomoc wśród chłopów, którzy pomagali, jako szpiedzy i zwiadowcy, dostarczając niezbędną żywność a także informacje z miast o sytuacji na froncie. To oni przyczynili się do powstania miejscowych sieci rewolucjonistów, którzy werbowali rekrutów. Rewolucjoniści, choć nie mieli silnej armii, broni i odpowiednich umiejętności wypracowywali sobie poparcie a tym samym wsparcie ludności przez obronę biednych oraz walkę, podczas której starali się obyć bez ofiar w cywilach, co najczęściej się udawało. Dokonywali egzekucji wyłącznie na zdrajcach. Podczas rewolucji kubańskiej, Che napisał o chłopach: „ Zdrada byłaby sprzeczna z ich sumieniem i co więcej, narażałaby na niebezpieczeństwo, sprawiedliwość rewolucyjna jest bowiem szybka” . Dobre opinie o partyzantach, którzy pomagali chorym i biednym, pomagała im w znalezieniu sprzymierzeńców w przeciwieństwie do brutalnego wroga. Partyzanci mieli ubogie zasoby militarne, zdobywali broń wygrywając walkę z wojskami Batisty. Bardzo ważnym elementem strategii walki było ustalenie miejsca przebywania, tak aby nie dopuścić do niego wroga. To się zdecydowanie udało, koczownicze warunki, w których żyli dawały im poczucie bezpieczeństwa. Góry w Sierra Maesta były nieosiągalne dla wroga, który rzadko udawał się w tamte tereny. Drugi etap wojny rewolucyjnej zaczął się, gdy siły walczących wspomagali nowi wojownicy. Zaczęły powstawać działy zaopatrzenia i usług, stanowiące zaczątek rządu. Kilka zwycięskich walk pozwoliło na szerzenie kampanii ideologicznej, wymianę handlową z chłopami i pozyskiwanie kolejnych zwolenników rewolucji kubańskiej. Już wtedy siły rewolucjonistów przerodziły się w organizację zbliżoną do regularnej armii, która stacjonowała na swoim terytorium. W tym czasie, po zwycięskiej bitwie pod El Uvery, Che został mianowany komendantem i zrodziła się w nim żyłka planisty. Starał się nieustannie wcielać w życie wizje Fidela. Już wtedy cieszył się nie mniejszym poważaniem, niż kubański przywódca. Interesowały go procesy sterujące wszelkimi wojnami wyzwoleńczymi i tworzenie na Kubie nowego społeczeństwa, zaraz po ostatecznym zwycięstwie. W swoich planach nie zawierał rewolucjonistów miejskim, nie miał do nich zaufania i uważał ich za słabych a także nierealistycznych. Zdaniem Che to wieś powinna uwalniać miasto, miał silne uprzedzenia, co do miejskiego proletariatu. Dwadzieścia pięć miesięcy sukcesów i porażek w Sierra Maesta uczyniły z Che Guevary świetnego organizatora, myśliciela i taktyka. Przedtem był tylko zwykłym młodym astmatykiem z donkiszotowskimi ideałami, lecz w momencie przejęcia władzy przez Fidela Castro, był już doświadczonym partyzantem, odważnym, silnym i sprawiedliwym. Mocne więzy ze wsią uczyniły z niego „rewolucjonistę agrarnego”. Che Guevara z czasem, gdy udawało się odnieść, co raz więcej sukcesów uświadomił sobie, że można wygrać wojnę mając do dyspozycji grupę żołnierzy i że chłopi mają ogromne znaczenie, jako poczet sztandarowy rewolucji. Na podstawie własnego doświadczenia wojny partyzanckiej sformułował zasady strategii militarnej i możliwości rewolucji światowej. Stwierdził jednoznacznie, że najlepiej jest uczyć się partyzantki w walce, ponieważ sama teoria absolutnie nie wystarczy, by zostać żołnierzem. Według niego „tylko ten, kto doświadczył rewolucji na własnej skórze, może być prawdziwym guerriello, a nie marzycielem czy zdrajcą” . Che Guevara twierdził, że walka kształtuje nie tylko żołnierza, ale też wyznawcę, którego świadomość rewolucyjna musi się rozwijać równolegle z umiejętnościami żołnierskimi. Przedstawił wszystkim wyidealizowaną wizję partyzantki, oddając również słowa uznania poległym towarzyszom, choć było to sprzeczne z jego ideologią równości. Wojskowi eksperci przyznają, że teorie walki partyzanckiej Che Guevary to doskonałe studia strategiczne. Jego przykłady dowodzą, iż mały oddział może wygrać z dobrze uzbrojoną i nowoczesną armią, która na dodatek jest zaopatrzona w nowe technologie. Sam Che Guevara pisał, w relacji z walki na Kubie „ Dwieście sprawnych karabinów przeciw dziesięciu tysiącom doskonale uzbrojonych żołnierzy – gigantyczna dysproporcja” . We wznieceniu powstania nie przeszkadzaj też ani brak łączności, ani też początkowe, małe poparcie. Przykład z Sierra Maestra potwierdza, iż wojna atomowa nie zda się na zbyt wiele, gdy walka z partyzantami toczy się w dżungli, że czołgi nie sprawdzą się w górach i lasach. Właśnie kubańskie zwycięstwo pokazało prawdziwość wszystkich stwierdzeń Che, które zaczęto powielać od Wietnamu po Afganistan. Według niego walka partyzancka stanowiła niezbędne szkolenie po to, aby z garstki rebeliantów powstała niewielka armia, zdolna do bitwy i pokonania wroga. Wprowadził również rozgraniczenie między żołnierzem a partyzantem, gdzie „Partyzant jest gotów oddać życie nie po to by bronić idei, lecz by ją urzeczywistnić” . Strategia według Che polega na zrozumieniu strategii wroga i pokrzyżowanie mu szyków oraz klęska regularnego wojska. W walce należy używać takiej samej broni jak wróg, żeby można było przejmować amunicję i wykorzystywać ją w walce. Według niego, całą kampanię można podzielić na trzy etapy, mianowicie: przetrwanie i przystosowanie się do nowych warunków, stopniowe osłabianie wroga na terytorium, które oddział partyzancki uzna za swój oraz atakowanie przeciwnika na jego własnym terenie a w szczególności zniszczenie łączności. Sprecyzował jasno zasady walki, które mówiły, iż należy nieustannie nękać wroga, sprawić by poczuł się otoczony, przekonać ludność miejscową do celu walki i do wsparcia, paraliżować wroga przez odcięcie łączności, unikać bezsensownych walk, nie zajmować dużego terenu, tworzyć nowe oddziały i lokować je tak, aby umożliwić ofensywę przeciwko wrogowi. Bardzo mocno Che Guevara zaznaczał, iż partyzanci musza być nieprzewidywalni i zaskakiwać wroga a także dostosowywać taktykę do zaistniałych okoliczności. Ważnym elementem strategii, o której wspominałam wcześniej jest nieugięcie w stosunku do zdrajców a także okazywanie litości, szacunek wobec jeńców, rannych a także ludności cywilnej. To daje zdecydowaną wyższość moralną nad bezlitosnym wrogiem. Che zdefiniował także partyzanta, który jego zdaniem musi szanować sam siebie a także musi wykazywać się samokontrolą i uczciwością, bo tylko tak może osiągnąć sukces. Oprócz tego kubański rewolucjonista podkreśli bardzo duże znaczenie kobiet w walce partyzanckiej, nie zapominając również o znaczącej roli lekarza, którym zresztą sam był. Nie skupiał się wyłącznie na strategii walki, myślał też o szkoleniu rewolucjonistów, którzy będą bronić władzy tuż po wygranej. Niektóre wnioski Che Guevara wyciągał już w trakcie walk rewolucyjnych, inne powstawały dopiero po fakcie, jednak niejednokrotnie okazały się bardzo słuszne i skuteczne. Są one bardzo wiarygodne dzięki temu, ze powstały w oparciu o rzeczywistość, o wspomnienia człowieka, który przeżył to, co opisywał na własnej skórze. Samo zjawisko rewolucji w odniesieniu do tego konkretnego przykładu jest również bardzo ważne. Pokazuje, że do wszczęcia rewolucji nie potrzeba wielu chętnych, sprzętu, wojska i innych wynalazków. Wystarczy determinacja, ale też uważna obserwacja, z której potrafi się wyciągnąć wnioski. Che Guevara wraz ze swoimi kompanami osiągnął coś bardzo trudnego. Udało mu się obalić reżim i okrutny system rządów Batisty. Osiągnął założony wcześniej cel i choć kosztowało go to wiele prób i wyrzeczeń a także poświęcenia bliskich przyjaciół to jednak się nie wyłamał. Jak już wcześniej wspomniałam według Che Guewary, który chciał doprowadzić do zjednoczenia Ameryki Łacińskiej, należało obalić istniejące dotychczas reżimy na rzecz nowych rządów rewolucyjnych. Che Guevara wierzył, że rewolucja na wsi oczyści miasta z korupcji. Twierdził, że rewolucja tworzy się sama i jest wieczna. Do tego dążył przez cały okres swoich walk. Również do Boliwii udał się z podobnym zamiarem, jednak to była jego nieudana a zarazem ostatnia próba. Po jego śmierci oddziaływanie Che okazało się silniejsze niż za życia. Jego męczeństwo stało się inspiracją dla młodych i zbuntowanych ludzi.

10. Zakończenie Osoba Che Guevary jest bardzo interesująca. Pozwala zaobserwować, jak w wyniku własnych życiowych doświadczeń człowiek potrafi nauczyć się czegoś zupełnie nowego a na dodatek potrafił przekazać swoją wiedzę innym. Niedoświadczony mężczyzna, znający się jedynie na medycynie zbudował wiele strategii militarnych, które służyły w walkach na całym świecie. Dodatkowo uczył również swoich kompanów, którzy nie potrafili tak jak on analizować i obserwować. Uważam, że postać jest godna tak wysokiej oceny, jaką otrzymała zaraz po śmierci. To idealny przykład determinacji, która przyniosła wiele pozytywnych skutków. Jak wspomniałam wcześniej zbudowane przez Che strategie są dla mnie również bardzo wiarygodne, ponieważ powstały w wyniku jego osobistych doświadczeń. To idealny przykład na to, iż można zwyciężyć nie mając osobowej i militarnej przewagi nad wrogiem. Istnieje przecież wiele innych czynników, które omawiałam w niniejszej pracy w oparciu o sposób myślenia i strategię Che Guevary, które pozwalają osiągnąć zwycięstwo i ostatecznie pokonać wroga.

Bibliografia

1. Baylis J., Wirtz J., Gray C.S., Cohen E., Strategia we współczesnym świecie – Wprowadzenie do studiów strategicznych, Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2009.
2. Guevara E., Che Rewolucja, Wyd. Sonia Draga, Katowice 2009.
3. Sinclair Andrew, Che Guevara, Państwowe Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Warszawa
4. Wrzosek W., Losy jednej metafory: „rewolucja" [w:] Wrzosek W., Historia. Kultura. Metafora. Narodziny nieklasycznej historiografii, Wy