Pojęcie własność intelektualna można rozumieć jako ‘własność’ czyli prawo podmiotowe wyłączne w odniesieniu do rzeczy uregulowane w Kodeksie cywilnym ( art. 140 – art. 231 kc) , a natomiast jako ‘własność intelektualna’ to określenie nawiązujące do pochodzenia dóbr stanowiących ten przedmiot. Termin prawo własności intelektualnej odnosi się do wszelkich wytworów ludzkiego umysłu, jak i praw do korzystania z nich. W dobrach tych zawiera się twórczość literacką, naukową czy wynalazczą. Ten szczególny rodzaj własności (własności intelektualnej) opiera się na konstrukcji praw podmiotowych bezwzględnych, które polegają na wolności prawnie chronionej określonego korzystania z danego dobra niematerialnego. Pojecie „ochrona własności intelektualnej” to wnikające z przepisów prawa własności przemysłowej i prawa autorskiego, a także prawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, normy prawne regulujące stosunki związane z ochroną (zabezpieczeniem) przedmiotów tej własności. Przedmiotem ochrony nie są dobra materialne lecz dobra stanowiące zjawiska o charakterze niematerialnym, nie są więc rzeczami. Istnieją niezależnie od rzeczy, które umożliwiają korzystanie z nich lub ich poznanie. Dobra te posiadają wartość majątkową. Zakres pojęcia własność intelektualna dzieli na dwie odrębne kategorie: a) własność przemysłową – pojecie to odnosi się do dóbr niematerialnych, będących rezultatem umysłowej twórczości człowieka, których rola i znaczenie ujawniają się w przemyśle, a zatem we wszystkich dziedzinach działalności gospodarczej, odnosi się także do dóbr niematerialnych, które są instrumentem podboju klienteli. b) własność naukową, literacką, artystyczną – pojecie to odnosi się do utworów, czyli każdego przejawu działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalonego w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia, a także do artystycznych wykonań, fonogramów i wideogramów oraz nadań radiowych i telewizyjnych będących przedmiotem praw pokrewnych, jak również baz danych, niezależnie od ich przemysłowego zastosowania. W Polsce prawa własności intelektualnej są regulowane przez:

1. Prawo wspólnotowe: a) Rozporządzenie Rady (EWG) Nr 2913/92 z dnia 12 października 1992 roku ustanawiającego Wspólnotowy Kodeks Celny ( Dz. Urz. WE L 302 z 19 października 1992 r. z późn. zm.); b) TRIPS - porozumienie w sprawie handlowych aspektów ochrony praw własności intelektualnej załącznik 1c Światowej Organizacji Handlu - załącznik do Dz. U. Nr 32 z 1996r. poz. 143; c) Rozporządzenie Rady (WE) nr 1383/2003 z dnia 22 lipca 2003r. dotyczące działań organów celnych skierowanych przeciwko towarom podejrzanym o naruszenie niektórych praw własności intelektualnej oraz środków, które mają być stosowane w odniesieniu do towarów naruszających takie prawa ( Dz. Urz. WE L196 z dnia 02.08.2003r.); d) Rozporządzenie Komisji (WE) Nr 1891/2004 z dnia 21 października 2004r. wprowadzającego przepisy wykonawcze do Rozporządzenia Rady (WE) Nr 1383/2003 dotyczącego działań organów celnych skierowanych przeciwko towarom podejrzanym o naruszenie niektórych praw własności intelektualnej oraz środków, które mają być stosowane w odniesieniu do towarów naruszających takie prawa (Dz. Urz.. WE L328 z dnia 30.10.2004r.).
2. Prawo krajowe: a) Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997r. - Ordynacja podatkowa (tekst jednolity: Dz. U. z 2005r. Nr 8, poz. 60, z późn.zm.), b) Ustawa z dnia 19 marca 2004r. - Prawo celne (Dz.U. Nr 68, poz. 622 z późn.zm.) c) Ustawa z dnia 4 lutego 1994r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych ( Dz. U. z 2003r. Nr 166 poz. 1610, z późn.zm.) d) Prawo własności przemysłowej (tekst jednolity Dz.U. z 2003 r. Nr 119 poz.1117 z późn. zm.). Ochrona prawna Ochrona w aspekcie prawa autorskie i pokrewne Zgodnie z ustawą z dnia 23 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. nr 80/2000, poz. 904) przedmiotem ochrony prawa autorskiego jest utwór definiowany jako “każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia”. Dotyczy ono wszelkich form kreatywnej twórczości, które obejmuje utwory wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi, utwory plastyczne, fotograficzne, lutnicze, wzornictwa przemysłowego, architektoniczne, architektoniczno - urbanistyczne i urbanistyczne, muzyczne i słowno - muzyczne, sceniczne, sceniczno - muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne oraz utwory audiowizualne. Ochrona ta mieści się w zakresie praw osobistych(nie wygasa nigdy) jak i majątkowych(trwa przez 70 lat od daty śmierci autora). Przedmioty praw pokrewnych podlegają ochronie od 25 do 50 lat. Przedmiotem ochrony prawa autorskiego jest utwór, ale nie jako rzecz ale dobro o charakterze niematerialnym, charakteryzujące się zawartością elementów twórczych. Innymi słowy utworem jest to wszystko co nie powstaje z wiernego odwzorowania rzeczywistości czy przedmiotów już istniejących. Istnieją dwa elementy – utwór jako dobro nie materialne i egzemplarz utworu, w którym to utwór został utrwalony. Utwór, jako element niematerialny, jest przedmiotem praw określonych w ustawie z 1994 roku i na podstawie jej przepisów podlega ochronie, podczas gdy egzemplarz dzieła jest przedmiotem przede wszystkim praw rzeczowych i podlega przepisom ustawy z 1964 roku - Kodeks cywilny. Oczywiście - jak słusznie podkreśla J. Błeszyński - obydwa ta elementy są związane ze sobą tak, że wykonywanie prawa rzeczowego do kopii oraz prawa autorskiego do dzieła oddziaływają na siebie. Nawet jednak pomimo tak ścisłych związków łączących te dwa dobra, pozostają one niezależne od siebie. Prawo autorskie daje autorowi przysługujące prawa lub przepisy upoważniające do decydowania o użytkowaniu utworu i czerpania z niego korzyści majątkowych. Utwór jest chroniony przepisami prawa autorskiego chociażby był nieskończony (art.1 ust.3), byleby tylko zawierał w sobie element działalności twórczej o charakterze indywidualnym oraz żeby został ustalony. Ustalenie oznacza, że został uzewnętrzniony w sposób dowolny, ale umożliwiający percepcję przez osoby trzecie ( wykonanie improwizacji muzycznej, wygłoszenie referatu, zaśpiewanie piosenki); warunek ustalenia uznaje się za spełniony jeżeli z utworem zapoznała się co najmniej jedna osoba poza twórcą.
   Ochrona przysługuje twórcy niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności.Nie każdy jednak utwór podlega ochronie prawnej - w ustawie wskazano bowiem, że pewne kategorie utworów nie podlegają ochronie autorsko-prawnej. Ochronie zatem nie podlegają: akty normatywne lub ich urzędowe projekty, urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole, opublikowane opisy patentowe lub ochronne oraz proste informacje prasowe. Wskazany w tym przepisie katalog jest - jak słusznie wskazuje M. Czajkowska - Dąbrowska - charakter wyczerpujący. Ze względu także na cechy charakterystyczne definicji utworu należy każdy z elementów tego katalogu interpretować zawężająco. Art.12 ustawy reguluje status utworów pracowniczych, czyli takich, które wykonuję się z racji wyniku wykonywania obowiązków znajdujących się w umowie o pracę. Jeżeli pomiędzy stronami nie zostało postanowione wcześniej inaczej to w określonym rozmiarze autorskie prawa majątkowe do utworu zostają nabyte przez pracodawcę i uzyskuje prawo bezwzględne do utworu. Artykuł jednak daje pierwszeństwo woli stron i ma charakter dyspozytywny, czyli ma zastosowanie tylko wtedy, jeżeli strony umowę o pracę nie postanowiły inaczej. Artykuł 12 ustęp 1 stanowi kompromis pomiędzy interesem pracodawcy i pracownika. Nie można interpretować go rozszerzająco, a w razie wątpliwości interpretować go należy na korzyść pracownika (twórcy). Przepis ten reguluje, że pracownik jedynie ma obowiązek stworzenia utworu z możliwością korzystania z niego przez pracodawcę, ale tylko do własnego użytku wewnętrznego. Inne korzystanie odbywać się musi na podstawie odrębnych umów. Zatem w stosunku do utworów pracowniczych przedmiotem autorskich praw osobistych są autorzy, natomiast z chwilą przyjęcia utworu przez pracodawcę, staje się on podmiotem autorskich praw majątkowych w granicach wynikających z celu umowy o pracę i ze zgodnego zamiaru stron. W sytuacji gdy zbiór materiałów stanowi utwór naukowy, stworzony w wyniku wykonywania obowiązków w stosunku pracy przez pracownika instytucji naukowej, instytucji tej przysługuje prawo pierwszego wydania dzieła (o ile w umowie o pracę nie postanowiono inaczej - art.14 ustawy). Twórcy natomiast przysługuje prawo do wynagrodzenia. Instytucja naukowa może korzystać z materiału zawartego w utworze lub udostępniać ten materiał osobom trzecim, jeżeli wynika to z uzgodnionego przeznaczenia utworu lub zostało postanowione w umowie. Prawo autorskie w szerszym zakresie zawiera uregulowania dotyczące dwu grup praw: praw autorskich w znaczeniu wąskim oraz praw pokrewnych do praw autorskich, chroniąc tym samy zatem dwie grupy interesów: z jednej strony interesy twórców , którzy stworzyli dany utwór oraz interesy innych podmiotów którym ustawa przyznała prawa pokrewne do praw autorskich , także prawa wyłączone przyznane w szczególności artystom wykonawcom, producentom fonogramów, nadawcom radiowym i telewizyjnym. Ochrona autorsko-prawna powstaje samoczynnie z chwilą stworzenia utworu i nie przewiduje żadnej ochrony certyfikacyjnej. Autorskie prawa majątkowe mogą przejść na inne osoby w drodze dziedziczenia lub na podstawie umowy (umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych lub umowa o korzystanie z utworu zwana licencją). Ponadto twórcy i jego spadkobiercom przysługuje prawo do wynagrodzenia w wysokości 5% ceny dokonanych zawodowo od sprzedaży oryginalnych egzemplarzy utworu plastycznego oraz rękopisów utworów literackich i muzycznych. Zakres ochrony jest uzależniony od tego, czy chodzi o prawa autorskie osobiste czy majątkowe. W razie zagrożenia praw osobistych cudzym działaniem twórca może żądać zaniechania tego działania. W razie dokonanego naruszenia może także żądać, aby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności aby złożyła publiczne oświadczenie o odpowiedniej treści i formie. Jeżeli naruszenie było zawinione, sąd może przyznać twórcy odpowiednią sumę pieniężną tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub - na żądanie twórcy - zobowiązać sprawcę, aby uiścił odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez twórcę cel społeczny. Naruszenie praw autorskich powoduje odpowiedzialność karną i cywilną. W razie naruszenia autorskich praw majątkowych twórca może żądać zaniechania naruszenia, wydania uzyskanych korzyści albo zapłacenia w podwójnej, a w przypadku gdy naruszenie jest zawinione, potrójnej wysokości stosownego wynagrodzenia w chwili jego dochodzenia. Twórca może również żądać naprawienia wyrządzonej szkody, jeżeli działanie naruszającego było zawinione. Generalnie w razie naruszenia majątkowych lub osobistych praw autorskich twórcy pozostaje droga procesu cywilnego, która - niestety - może okazać się kosztowna i długotrwała. Istnieją zasadnicze powody usprawiedliwiające ustanowienie praw autorskich, a mianowicie: a) powody utylitarne- przyznanie wyłącznych praw twórcy popędza do dalszej twórczości; b) wkład pracy wniesiony przez twórcę – włożona praca uzasadnia przyznanie temu kto ją świadczył przyznanie praw wyłącznych do jej rezultatów oraz usprawiedliwia wyłączenie ich z domeny otwartej i dostępnej dla wszystkich, o ile nie narusza to interesu powszechnego; c) osobowość twórcy – uzewnętrznieniem indywidualnej osobowości twórcy jest dzieło, zatem zasługuje na szczególną ochronę. Ochrona w zakresie prawa własności przemysłowej Kwestie dotyczące własności przemysłowej w Polsce zostały uregulowane w ustawie z dnia 30 czerwca 2000 roku - Prawo własności przemysłowej (tekst jednolity Dz. U. z 2003 roku Nr 119, poz. 117 z późniejszymi zmianami), zwana dalej PWP. Pojęcie własność przemysłowa odnosi się do dóbr niematerialnych, będących rezultatem umysłowej twórczości człowieka, objawiającej się w przemyśle. Wyróżnia się tu m.in. patenty, wzory użytkowe, znaki towarowe, wzornictwo przemysłowe, oznaczenia geograficzne, nazwy pochodzenia, topografie układów scalonych. Patent zarejestrowany w Urzędzie Patentowym RP trwa 20 lat , prawo ochronne na wzór użytkowy trwa 10 lat (później może być przedłużane na kolejne 10-letnie okresy), na wzornictwo przemysłowe 25 lat. Bez ograniczeń chroni się oznaczenia geograficzne i nazwy pochodzenia. Prawo własności przemysłowej w znaczeniu przedmiotowym to zespół przepisów regulujących powstanie, treść, zmianę , ustanie i ochronę praw podmiotowych do wymienionych wyżej dóbr niematerialnych, w tym także stosunki materialne, procesowe, ustrojowe i organizacyjne związane z ochroną przedmiotów tej własności oraz korzystaniem z tych dóbr, w tym także obrotem nimi. Prawo własności przemysłowej to regulacja prawna normująca stosunki związane z ochrona przedmiotów tej własności, która zakresem swoim obejmuje: stosunki materialne ( prawa i obowiązki stron), stosunki procesowe (procedury administracyjne i sądowe) oraz zagadnienia ustrojowe dotyczące zasad funkcjonowania Urzędu Patentowego i samorządu zawodowego rzeczników patentowych. Prawo własności przemysłowej odnosi się do różnych dóbr niematerialnych, tym samym można wyróżnić pewne jego dziedziny: prawo patentowe, prawo znaków towarowych, prawo wzorów przemysłowych czy prawo konkurencji. Konsekwencją udzielania ochrony na dobra własności przemysłowej jest uzyskanie przez uprawnionego wyłączności prawnej, która bez wątpienia wpływa na jego pozycję konkurencyjną na rynku. Wyłączność tak jednak nie jest nieograniczona. Z istoty swej ochrona dóbr własności przemysłowej podlega ograniczeniu zarówno terytorialnemu , jak i czasowemu. Terytorialne ograniczenie praw wyłącznych z zakresu własności przemysłowej polega na tym, że decyzje o ich udzieleniu, a tym samym prawa z nich wynikające są skuteczne jedynie na terytorium tego kraju, którego organ wydał daną decyzję. Oznacza to, że decyzje Urzędu Patentowego RP są skuteczne jedynie na terytorium Polski.
   Ograniczenie czasowe praw wyłącznych z zakresu własności przemysłowej polega na tym, że co do zasady prawa te są ograniczone w czasie ( z wyjątkiem prawa z rejestracji oznaczenia geograficznego oraz prawa ochronnego na znak towarowy – prawa te co do zasady mają ustalony ustawowo czas ochrony – znak towarowy 10 lat - ale w zależności od woli uprawnionego, jeżeli tylko będzie wnosił stosowne opłaty okresowe, okres ochrony może być przedłużany właściwie w nieskończoność): patent trwa 20 lat od daty zgłoszenia (plus ewentualnie dodatkowo do 5 lat na tzw. dodatkowe prawo ochronne), prawa z rejestracji wzorów przemysłowych – rejestracji dokonuje się na okres 5 lat z możliwością przedłużenia do 25 lat od daty dokonania zgłoszenia w UP, prawo ochronne na wzór użytkowy 10 lat od daty dokonania zgłoszenia w UP, prawo z rejestracji topografii układu scalonego – 10 lat od końca roku, w którym topografia lub układ scalony był wprowadzony do obrotu lub w którym dokonano zgłoszenia topografii, w zależności który termin upływa pierwszy lub po 15 latach od jej dokonania i utrwalenia , jeżeli okres ten upływa wcześniej niż okres, na jaki zostało udzielone prawo z rejestracji, a topografia w tym czasie nie była wykorzystywana handlowo. Ochrona znaku towarowego Osoba, która zarejestrowała znak towarowy w Urzędzie Patentowym, powinna powołać się na swoje prawo z rejestracji i wezwać przedsiębiorcę, który posługuje się identycznym (podobnym) znakiem, aby wycofał się z tego. Oczywiście nie zawsze to skutkuje, wówczas ochrony swoich praw można dochodzić przed sądem. P.w.p. w art. 296 ust. 2 określa, jakie mogą być naruszenia prawa ochronnego do znaku. Zgodnie z tym przepisem właściciel zarejestrowanego znaku może zakazać innym osobom używania w obrocie: a) znaku identycznego do zarejestrowanego znaku towarowego w odniesieniu do identycznych towarów; b) znaku identycznego lub podobnego do zarejestrowanego znaku towarowego w odniesieniu do towarów identycznych lub podobnych, jeżeli zachodzi niebezpieczeństwo wprowadzenia odbiorców w błąd, które obejmuje w szczególności niebezpieczeństwo skojarzenia znaku ze znakiem towarowym zarejestrowanym; c) znaku identycznego lub podobnego do renomowanego znaku towarowego, zarejestrowanego w odniesieniu do jakichkolwiek towarów, jeżeli takie używanie może przynieść używającemu nienależną korzyść lub być szkodliwe dla odróżniającego charakteru bądź renomy znaku wcześniejszego. Osoba, której prawo ochronne na znak towarowy zostało naruszone, może żądać:
   a) zaniechania naruszania i usunięcia jego skutków; b) wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści; c) naprawienia szkody na zasadach ogólnych; d) ogłoszenia w prasie stosownego oświadczenia; e) zapłaty odpowiedniej kwoty pieniężnej na rzecz organizacji społecznej, do której zakresu działania należą sprawy popierania własności przemysłowej, gdy naruszenie jest zawinione. Ochrona wynalazków - patentów Wynalazki są patentowane, a zatem korzystają ze szczególnej ochrony prawnej. Są to: wynalazki nowe, posiadające poziom wynalazczy i nadające się do przemysłowego stosowania. Patent jest udzielany na okres 20 lat od dnia zgłoszenia wynalazku do opatentowania. Przez ten czas uprawniony z patentu posiada monopol na gospodarczą eksploatację opatentowanego rozwiązania. Ograniczenia ochrony patentowej. Uprawniony z patentu nie może zabronić: a) korzystania z wynalazku, który przejściowo znajduje się w kraju ochrony (tzw. przywilej komunikacyjny); b) korzystania z wynalazku z uwagi na ważny interes państwowy (za wynagrodzeniem); c) korzystania z wynalazku dla celów badawczych i doświadczalnych; d) wykonania leku (który stanowi wynalazek) w aptece na podstawie recepty; e) korzystania z wynalazku osobie, która w dobrej wierze korzystała z wynalazku, w dacie jego pierwszeństwa – może ona z niego nadal bezpłatnie korzystać w swoim przedsiębiorstwie w tym samym zakresie, w jakim korzystała do tej pory (tzw. prawo uprzednio używającego); f) korzystania z wynalazku we własnym zakresie (w celach niezarobkowych). Ten, komu przysługuje prawo do uzyskania patentu, nie musi z prawa tego skorzystać. Może on zdecydować się na formę ochrony swojego rozwiązania, polegającą na nieujawnianiu jego istoty nikomu spoza swojego przedsiębiorstwa. W tym wypadku istota wynalazku pozostaje tajemnicą przedsiębiorstwa, a w razie bezprawnego jej ujawnienia lub wykorzystania przez inny podmiot, ochrona interesów majątkowych przedsiębiorstwa, do którego należał wynalazek, dochodzona jest w oparciu o przepisy ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji lub przepisy prawa cywilnego. Warunkiem zachowania wynalazku w tajemnicy jest wpisanie do umów o pracę odpowiednich klauzul zobowiązujących pracowników do zachowania tajemnicy również po wygaśnięciu stosunku pracy. Podobne klauzule muszą się znaleźć w umowach zawieranych z innymi współpracownikami oraz z tymi podmiotami gospodarczymi, których przedstawiciele mają dostęp do danych dotyczących funkcjonowania wynalazku. Zachowanie istoty wynalazku w tajemnicy nie należy do zadań łatwych: wyprodukowane w oparciu o wynalazek towary po ich wprowadzeniu do obrotu poddawane są szczegółowej analizie przez przedstawicieli przedsiębiorstw konkurencyjnych. Istota wynalazku stanowiącego tajemnicę produkcyjną przedsiębiorstwa może zostać „odczytana” z produktów, a sam wynalazek – zastosowany w produkcji innego przedsiębiorstwa lub, co gorsza, zgłoszony na jego rzecz do opatentowania. Ochrona wynalazku polegająca na nieujawnianiu jego istoty „na zewnątrz” ma duże szanse powodzenia jedynie w wypadku, gdy cech wynalazku nie można odczytać z wprowadzanych na rynek produktów. Jednak i w tym wypadku istota wynalazku może zostać ujawniona przez pracownika opuszczającego przedsiębiorstwo lub przez nielojalnego współpracownika lub kontrahenta. Ochrona wzoru użytkowego Naruszenia praw twórcy dopuszcza się ten, kto w sposób zarobkowy lub zawodowy wkracza w zakres wyłączności uprawnionego. Zakres wyłączności wyznaczają zastrzeżenia ochronne. Należy przy tym zauważyć, że o naruszeniu prawa ochronnego mówi się tylko wtedy, gdy w ramach działalności przemysłowej naruszającego prawo ochronne realizowana jest całość rozwiązania technicznego zawartego w zastrzeżeniach patentowych, nie zaś tylko jego część. Na marginesie można wspomnieć, iż naruszenie prawa ochronnego nie zachodzi „gdy korzystanie z wzoru użytkowego przez osobę trzecią jest konieczne dla zaspokojenia potrzeb rynku krajowego, a zwłaszcza gdy wymaga tego interes publiczny, a wyrób jest dostępny społeczeństwu w niedostatecznej ilości lub jakości albo po nadmiernie wysokich cenach” (art. 68 ustawy). W określonych okolicznościach naruszenie praw twórcy może zostać uznane za czyn nieuczciwej konkurencji, w rozumieniu ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (j.t. Dz. U. Nr 153 z 2003 r., poz. 1503 z późn. zm.) i podlegać sankcjom tam określonym. W razie sporu co do faktu naruszenia prawa ochronnego istotne znaczenie ma ustalenie, komu przysługiwało pierwszeństwo do jego uzyskania. Zgodnie z art. 13 § 1 ustawy o pierwszeństwie w powyższym zakresie decyduje data zgłoszenia wzoru użytkowego do Urzędu Patentowego, przy czym zgłoszenie uważa się za dokonane w dniu, w którym wpłynęło ono do Urzędu Patentowego z zachowaniem formy pisemnej, również za pomocą telefaksu lub w postaci elektronicznej. Uprawniony do wzoru użytkowego – w przypadku naruszenia przysługującego mu prawa ochronnego – może zakazać osobie trzeciej, niemającej jego zgody, korzystania ze wzoru użytkowego w sposób zarobkowy lub zawodowy. Stosownie do art. 292 § 1, w związku z art. 287 ustawy, dalsze roszczenia, przysługujące uprawnionemu w przypadku naruszenia prawa ochronnego, podzielić można na niemajątkowe i majątkowe. Do roszczeń niemajątkowych należą: roszczenie o zaniechanie naruszeń oraz żądanie podania do publicznej wiadomości części albo całości orzeczenia o naruszeniu prawa ochronnego lub informacji o takim orzeczeniu, w sposób i w zakresie określonym przez sąd. Do roszczeń majątkowych zaś zaliczają się: roszczenie o wydanie bezpodstawnie uzyskanych korzyści, a w przypadku naruszenia zawinionego: żądanie naprawienia szkody na zasadach ogólnych (stosownie do przepisów Kodeksu cywilnego) lub poprzez zapłatę sumy pieniężnej, w wysokości odpowiadającej opłacie licencyjnej, albo innego, stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie ze wzoru użytkowego. Ochrona wzornictwa przemysłowego Wzornictwo przemysłowe jest działalnością twórczą, której celem jest określenie zewnętrznych cech przedmiotów wytwarzanych przemysłowo, które to cechy określają strukturalne i funkcjonalne relacje, jakie dany wzór przemysłowy czynią całością spójną, i to zarówno z punktu widzenia producenta, jak i użytkownika. Uzyskana ochrona pozwala zapobiegać kopiowaniu i podrabianiu takiego projektu przez konkurentów oraz odróżnić produkty danego przedsiębiorcy spośród innych tego rodzaju. Wzór przeznaczony dla przemysłu może bowiem stanowić chroniony przepisami tej ustawy utwór, na równi z utworem literackim, muzycznym czy plastycznym. Ochrona ta powstaje z chwilą ustalenia utworu, bez konieczności dopełnienia jakichkolwiek formalności. „Ustalenie utworu” oznacza tu nadanie mu - choćby doraźnie - formy umożliwiającej dotarcie do osoby trzeciej. Czasami może wystarczyć najprostszy szkic. Oczywiście w razie sporu należy wykazać, że jest się twórcą wzoru. Ochrona ta jest długa, trwa bowiem jeszcze 70 lat po śmierci twórcy. Dla wzorów przemysłowych nie ma to zwykle większego znaczenia, gdyż ich żywot jest znacznie krótszy.Przepisy ustawy Prawo własności przemysłowej przewidują jednakże pewne ograniczenie. Mianowicie, zgodnie z art.116 ochrona praw majątkowych do utworu, przewidziana w przepisach prawa autorskiego, nie ma zastosowania do wytworów wytworzonych według wzoru przemysłowego i wprowadzonych do obrotu po wygaśnięciu prawa z rejestracji udzielonego na taki wzór. Twórca (czy uprawniony do utworu) może zatem wybrać sposób ochrony prawnej wzoru przemysłowego: bądź to na podstawie ustawy Prawo własności przemysłowej, bądź na podstawie Ustawy o prawie autorskim. Ochrona wzoru przemysłowego nie obejmuje cech wytworu: a) wynikających wyłącznie z jego funkcji technicznej (np. gwint nakrętki o indywidualnym kształcie); b) które muszą być odtworzone w dokładnej formie i wymiarach w celu umożliwienia mechanicznego połączenia go lub współdziałania z innym wytworem (np. mocowanie lusterka samochodowego). Ochrona oznaczeń geograficznych Udzielenie prawa z rejestracji na oznaczenie geograficzne, którego używanie naruszałoby prawo ochronne na znak towarowy, może nastąpić, jeżeli uprawniony z prawa ochronnego zrzeknie się swojego prawa. Zrzeczenie się prawa ochronnego na znak towarowy nie jest wymagane, jeżeli zgłoszenie oznaczenia geograficznego do rejestracji, dokonane w uzgodnieniu z uprawnionym do znaku, obejmuje go jako osobę, która tego oznaczenia może używać, a utrzymanie w mocy tego prawa nie ograniczy nadmiernie możliwości używania oznaczenia geograficznego przez innych uprawnionych. Przy ocenie, czy ochrona znaku towarowego nie ograniczy nadmiernie możliwości używania oznaczenia geograficznego przez innych uprawnionych, bierze się pod uwagę w szczególności możliwości używania tego oznaczenia w innych formach niż to przedstawia znak towarowy. Celem ochrony oznaczeń geograficznych i nazw pochodzenia produktów jest: a) ochrona interesów przedsiębiorców, którzy oferują towary opatrzone oznaczeniami wskazującymi na ich pochodzenie z danego obszaru geograficznego; b) ochrona konsumentów przed wprowadzeniem ich w błąd co do pochodzenia towarów, a także ich jakości (cech i właściwości). Prawo z rejestracji na oznaczenie geograficzne może być udzielone jedynie na rzecz podmiotu zbiorowego, którym jest organizacja upoważniona do reprezentowania inte¬resów producentów, działająca na danym terenie bądź kompetentny organ administracji rządowej bądź samorządu terytorialnego. Polski ustawodawca nie określa szczegółowo formy organizacji, o której mowa w art. 176 u.p.w.p. Może być nią więc każda organizacja, która ma na celu ochronę interesów lokalnych producentów. Na oznaczenie geograficzne może być udzielone prawo z rejestracji. Ochrona oznacze¬nia geograficznego jest bezterminowa i trwa od dnia dokonania wpisu do rejestru ozna¬czeń geograficznych, prowadzonego przez Urząd Patentowy. Poprzez prawo z rejestracji uprawniony nabywa prawo wyłącznego używania oznaczenia w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze kraju. Uprawnieni do oznaczania towarów zarejestrowa¬nym oznaczeniem geograficznym mogą wskazać, że oznaczenie to zostało zarejestrowane poprzez umieszczenie na towarze określenia: „Zarejestrowane oznaczenie geograficzne” albo litery „G” wpisanej w okrąg w sąsiedztwie tego oznaczenia. Podmioty, które dzia¬łając na danym terenie używały wcześniej, w dobrej wierze, oznaczenia geograficznego, a ich towary nie spełniają warunków będących podstawą udzielenie prawa z rejestracji, mogą go nadal używać, jednakże nie dłużej niż przez rok, począwszy od dnia udzielenia prawa z rejestracji. Ochrona topografii układów scalonych Przez topografię układu scalonego rozumie się zgodnie z art. 196 ust. 1 ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej (t. jedn. Dz. U. z 2003 r., Nr 119, poz. 1117 ze zm.) – dalej jako u.p.w.p., rozwiązanie polegające na przestrzennym, wyrażo¬nym w dowolny sposób, rozplanowaniu elementów, z których co najmniej jeden jest elementem aktywnym, oraz wszystkich lub części połączeń układu scalonego. Rozwiąza¬niem tym jest rozplanowanie, rozmieszczenie w przestrzeni określonych elementów w sposób nowy, bardziej efektywny i pod względem technicznym korzystniejszy. Jest to więc przestrzenny model rozplanowania półprzewodników, przeznaczony do spełniania funkcji elektronicznych. Ochronie prawnej (rejestracji) podlegają co do zasady topografie oryginalne. Oryginal¬ność topografii wyraża się rezultatem własnej pracy intelektualnej twórcy; ponadto topo¬grafia jest oryginalna, jeśli nie jest powszechnie znana w chwili zgłoszenia jej do ochrony. Ochrona topografii ustaje po 10 latach od końca roku kalendarzowego, w którym topografia lub układ scalony zawierający taką topografię był wprowadzony do obrotu, lub końca roku kalendarzowego, w którym dokonano zgłoszenia topografii w Urzędzie Paten¬towym, w zależności od tego, który z tych terminów upływa wcześniej. Prawo z rejestracji topografii wygasa również po 15 latach od jej dokonania i utrwalenia, jeżeli okres ten upływa wcześniej niż okres, na jaki zostało udzielone prawo z rejestracji, a topografia nie była w tym czasie wykorzystywana w celach handlowych. Bibliografia J. Błeszyński : „Prawo autorskie”, Warszawa 1985, Ustawa z dnia 4 lutego 1994 roku nowej ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jedn. Dz.U. z 2000 r. Nr 80, poz. 904), Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 roku - Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz.. 93 z późn. zm.), M. Czajkowska - Dąbrowska, J. Barta, M. Czajkowska-Dąbrowska, Z. Ćwiąkalski, R. Markiewicz, E. Traple : „Komentarz do ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych”, Warszawa 1995, J. Błeszyński: „Prawo autorskie do utworów stworzonych przez pracowników w trakcie wykonywania obowiązków pracowniczych” - PUG nr 12/558 grudzień 1994 roku, Warszawa, J. Barta, R. Markiewicz, Prawo autorskie, Warszawa 2008, Prawo własności intelektualnej, red. J.Sieńczyło-Chlabicz,