Dziecko z dysleksją - przyczyny, charakterystyka.

Niepowodzenia szkole mogą być spowodowane różnymi trudnościami w nauce. Jedną z ważnych przeszkód, która utrudnia prawidłowe przyswajanie materiału jest dysleksja. Pojęcie to zostało utworzone w 1887 r. na określenie trudności w czytaniu . Z czasem zaczęto określać tym mianem specyficzne trudności w czytaniu u dzieci, które mimo nauki nie radzą sobie z czytaniem. Jedna z syntez rozumienia tego pojęcia podaje, że „w ujęciu wąskim dysleksja rozumiana jest jako „trudności w czytaniu”, w szerokim ujęciu natomiast jako synonim określenia całego syndromu zaburzeń, czyli „specyficznych trudności w nauce czytania i pisania” . Współcześnie zwraca się uwagę na językowy aspekt dysleksji. Przyczyny występowania dysleksji są różne. Wyróżnić można pośród nich za M. Bogadanowicz:

• nieprawidłowo przebiegająca ciąża i skomplikowanego porodu
• występowanie dysleksji w rodzinie
• dysharmonijny rozwój psychomotoryczny, opóźnienie rozwoju niektórych funkcji poznawczych i ruchowych
• opóźnienia w rozwoju funkcji wzrokowych, słuchowo- językowych, motorycznych
• nieokreślona lub nieprawidłowa lateralizacja . Stanowiska innych etiologów podaje M. Półtorak:
• koncepcja genetyczna, dziedziczenie zmian centralnego układu nerwowego, które warunkują zaburzenia funkcjonalne
• koncepcja organiczna, inny rozkład aktywności części mózgu w czasie wykonywania prostych zadań językowych spowodowany mikrouszkodzeniem mózgu
• koncepcja funkcjonalnych zaburzeń CUN, spowolnienie dojrzewania układu centralnego i wynikających z tego zaburzeń funkcjonalnych Są to o tyle istotne informacje, że jednoznacznie potwierdzają, że dysleksja to zjawisko o podłożu biologicznym. Warto zauważyć, że etiologia dysleksji nie jest jednorodna. Najpełniejsze są te teorie, które podchodzą do tego zjawiska w sposób wielowymiarowy. Zagraniczni badacze stosując tę teorię, przyczyny dysleksji dostrzegają w deficytach przetwarzania fonologicznego, nieprawidłowej budowie móżdżku, nieprawidłowym rozwój komórek nerwowych, deficycie szybkości przetwarzania i zaburzeniach emocjonalnych . Dzieci młodsze w wieku niemowlęcym i poniemowlęcym, u których nie występuje jeszcze dysleksja rozwojowa diagnozowane są pod względem grupy ryzyka dysleksji . Każde dziecko u którego można zauważyć niepokojące objawy powinno być przebadane Zaliczenie dziecka do tej grupy powinno stać się podstawą do rozpoczęcia z nim zajęć mających na celu stymulację rozwoju intelektualnego i poznawczego. Wielu badaczy wymienia symptomy charakterystyczne dla tego zaburzenia. Sygnałami, które mogą oznaczać ryzyko dysleksji w zależności od wieku są:
• na obszarze motoryki dużej: brak w rozwoju ruchowym raczkowania, minimalne dysfunkcje neurologiczne, trudności z utrzymaniem równowagi, później zaczynają chodzić i biegać, z trudem uczy się jeździć na rowerze, niechętnie uczestniczy w zabawach ruchowych
• na obszarze motoryki małej: niezdarność ruchów; kłopoty z łapaniem piłki, nieporadność w samoobsłudze, mała sprawność manualna, trudności w opanowaniu prawidłowych nawyków podczas pisania
• na poziomie funkcji wzrokowych: nie próbują same rysować, złe trzymanie ołówka, trudności z rysowaniem szlaczków, nie potrafi wyróżnić elementów z całości, nie potrafi odróżniać podobnych do siebie kształtów liter i rysunków
• na poziomie funkcji językowych: opóźniony rozwój mowy; znacznie późniejszy moment rozpoczęcia porozumiewania się z otoczeniem przy pomocy słów, utrzymujące się trudności z poprawnością wypowiedzi zarówno w zakresie gramatyki, nieprawidłowa artykulacja głosek, trudności z poprawnym używaniem wyrażeń przyimkowych, trudności z analizą i syntezą wyrazów, przekręcanie wyrazów.
• opóźniony rozwój lateralizacji – dziecko używa na zmianę raz jednej a raz drugiej ręki, ma trudności w określeniu stron: lewa – prawa; zaburzenia rozwoju spostrzegania wzrokowego i pamięci wzrokowej, trudności z rysowaniem figur,
• w czytaniu: wolne tempo, szybkie tempo z dużą ilością błędów, słabe rozumienie tekstu;
• w pisaniu – niestaranne pismo, popełnianie błędów przy przepisywaniu, mylenie liter, opuszczanie liter, dodawanie, przestawianie, podwajanie liter, trudności w pisaniu ze słuchu . Dysleksja charakteryzuje się specyficznymi objawami wypływającymi z rozwoju wcześniej omówionych w skali ryzyka dysleksji symptomów. Nie każde dziecko z grupy ryzyka dysleksji będzie miało dysleksję. Do diagnozy dziecka pod względem dysleksji może posłużyć Skala Ryzyka Dysleksji opracowana przez M. Bogdanowicz.. Do pełnej diagnozy dziecka potrzebne są badania wieloaspektowe pod względem społecznym, medycznym, psychologicznym i pedagogicznym . W tym celu można się posłużyć testami np. szybkiego czytania J. Konopnickiego, inteligencji Wechslera, Rozwoju Percepcji Wzrokowej, test niewerbalny, Figury Złożonej, figur odwróconych i wielu innych. Na podstawie wieloletnich badań dzieci ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się wyszczególniono cechy specyficzne dysleksji rozwojowej. Są to głównie problemy w:  pisaniu, charakteryzujące się  myleniem liter podobnych b-p, d-b, d-g, k-g, t-d, m-n, u-n, m-w, n-w  trudnościami w pisania ze słuchu  trudności w przepisywaniu  trudności w pisaniu wyrazów ze zmiękczeniami, dwuznakami, głoskami tracącymi dźwięczność  opuszczanie drobnych elementów liter, gubienie liter, opuszczanie końcówek i cząstek wyrazów  przestawianie liter w wyrazach  błędy ortograficzne wynikające ze słabszej pamięci wzrokowej  zniekształcanie graficznej strony pisma  trudności w różnicowaniu wyrazów podobnie brzmiących (np. dom – Tom)  wolne tempo pisania  czytaniu charakteryzujące się:  wolne tempo czytania  błędy w czytaniu: zamiana liter, opuszczanie liter, zamiana brzmienia, nieprawidłowe odczytywanie całych wyrazów  zgadywanie podczas czytania  zmiana kolejności liter i wyrazów  trudności w zrozumieniu przeczytanego tekstu  niechęć do czytania, zwłaszcza głośnego  trudności w wyszukaniu najistotniejszej myśli w tekście  monotonny głos w czasie czytania .  inne specyficzne trudności:  trudności w zrozumieniu więcej niż jedno polecenie  trudności w uczeniu się na pamięć lub dobra pamięć w pewnym zakresie  trudności w nauce geografii i geometrii  obniżona sprawność ruchowa  nierównomierna koncentracja uwagi,  wolne tempo pracy . Dzieci ryzyka dysleksji powinny zostać wykryte przez nauczycieli przedszkolu lub w szkole. Powinny zostać poddane diagnozie a następnie terapii. Dzieci ze stwierdzoną dysleksją mogą się ubiegać o opinię o dostosowaniu warunków egzaminacyjnych do dysfunkcji ucznia. Dysleksja to nie choroba, którą można wyleczyć. Dyslektykiem ma się przez całe życie. ważne jest wyćwiczenie różnych strategii postępowania, dzięki którym dysleksja nie będzie przeszkadzać w życiu codziennym. Powinna w tym pomóc terapia pedagogiczna (zajęcia kompensacyjno-korekcyjne). Im wcześniej terapia się zacznie, tym lepiej dla dziecka. Terapia powinna być dla każdego dziecka ustalona indywidualnie a także powinna być oparta na „zasadach korekcji zaburzeń, zasadzie stopniowania trudności oraz dostosowana do etapu, jaki dziecko osiągnęło w opanowywaniu umiejętności czytania i pisania oraz do jego możliwości percepcyjnych i zainteresowań” . Większość metodyków radzi, aby pracę z dzieckiem prowadzić w trzech etapach: etapie przygotowawczym, etapie właściwej nauki i poprzez doskonalenie nabytych umiejętności.