1.Barok - Jest to epoka kulturowa obejmująca okres między renesansem a oświeceniem. Jej nazwa pochodzi od portugalskiego wyrazu barocco, który oznacza perłę o dziwnym, nieregularnym kształcie. Jak sama nazwa wskazuje barok jest epoką dziwną i pełną przepychu 2.Kontreformacja- Nurt zmierzający do odnowy kościoła przeciwko powstaniu Protestantyzmu. Reakcją kościoła był sobór w Trydęcie (1545-1563)Który usiłował wprowadzić porządek w kwestiach wiary. 3.Sarmatyzm- prąd kulturowy stworzony przez polską szlachtę 4.Vanitas- motyw poezji barokowej, marność… 5.Jezuici- główni szermierze kontrreformacji, zakon założony w 1534r., założyli sieć szkół nazywanych kolegiami. 6.Koncept- główny prąd w poezji baroku, cechuje się dążeniem do nieustannego zadziwiania, zaszokowania czytelnika. Koncept to wyszukany, oryginalny i niespodziewany pomysł. 7.Marinizm- styl poetycki często stosowany w literaturze barokowej. Charakteryzowała goefektowna forma utworu, nadużywanie metafor oraz różnorodne chwyty stylistyczne np. anafory, paradoksy, hiperbole. 8.Makaronizm- wplatanie wyrazów obcego pochodzenia w tekst

1.Oksymoron- epitet sprzeczny np. ciepły lód 2.Przerzutnia- urwanie zdania i przeniesie z jednego wersu do drugiego 3.Antyteza- dwie tezy wzajemnie sobie przeciwne 4.Kontrast- sprzeczność, przeciwieństwo 5.Apostrofa- zwrot do kogoś lub czegoś 6.Anafora- rozpoczęcie wersu od tego samego wyrazu 7.Peryfraza- omówienie, zastąpienie 1 wyrazu innym długim 8.Pyt.Retorycznie- pytanie na które sami sobie odpowiadamy, nie oczekujemy odpowiedzi 9.Inwersja- szyk przestawny 10.Elipsa składniowa- wypowiedzenie pozbawione osobowej formy czasownika 11.Paradoks- coś niemożliwego, sprzecznego z ogólnie przyjętymi zasadami

1.Dwa wzorce kultury barokowej. a) dworska- J. A. Morsztyn „O miłości” i D. Naborowski „Krótkość żywota” b) sarmacka- W. Potocki „Wojna Hocimska” i J. Ch. Pasek „Pamiętniki” 2.Nurty poezji barokowej. a) metafizyczny- D. Naborowski „Krótkość żywota” b) kosmopolityczny- J.A. Morsztyn „Poezja światowej rozkoszy” c) sarmacki- W. Potocki „Wojna Hocimska” 3.Barokowa wizja : a) człowiek- słaby, bezsilny, marny, podporządkowany Bogu, bezradny b) Bóg- surowy, doskonały, jedyny, sprawiedliwy, odległy od człowieka c) świat- skąp likowany, chaotyczny, nieprzyjazny człowiekowi, niepokój 4.Cechy baroku- bogactwo środków

• oryginalność
• patos
• ruch
• kontrast
• dynamika

5. Pozytywne cechy Sarmaty:

• wytrwale bronił przywilejów i swobód szlacheckich,
• stał na straży tradycji i przestrzegał obyczajów
• był niechętny wyjazdom zagranicznym;
• brał aktywny udział w sejmikach, sejmach i rokoszach, ale nie chciał dopuścić do żadnych zmian
• był dobrym oratorem mimo miernego wykształcenia w jezuickich kolegiach,
• kontynuatorem rycerskich obyczajów: Bóg, honor, ojczyzna
• dobrym gospodarzem,
• był przekonany, że wolność szlachecka i wiara katolicka są doskonałe, a jedynym ich obrońcą jest szlachcic- Sarmata Negatywne cechy sarmatyzmu:
• lubowanie się w zabawach, biesiadach i uroczystościach z różnych okazji;
• wygłaszanie uroczystych przemówień; cenienie sobie wysoko sztuki krasomówczej;
• zamiłowanie do przepychu, wystawności i rozrzutności;
• częste pojedynki; przesadne dbanie o własny honor
• religijność czysto zewnętrzna, dewocyjna pobożność
• wiara w zabobony, czary i cuda oraz brak zamiłowania do wiedzy.

Wśród głównych przedstawicieli polskiego baroku w literaturze możemy wyróżnić:

• Jana Andrzeja Morsztyna (1621-1693)- czołowy reprezentant dworskiej poezji barokowej. Jego dorobek poetycki określa się mianem “błahej treści w wyszukanej formie”. Źródłem takiego określenia jest fakt, iż Morsztyn jako marinista skupił swe działania literackie na poszukiwaniu nowych, kunsztownych i zaskakujących form wyrażania treści. Morsztyn pisał o dworskim życiu, flirtach, miłostkach ,stąd jego inne określenie -poeta miłości. Napisał m.im.: “Lutnię” i “Kanikułę albo psią gwiazdę”
• Daniela Naborowskiego- W przeciwieństwie do J. Morsztyna, Naborowski w swej poezji zajmuje się poważną, istotną tematyką, zachowując jednocześnie barokową formę wiersza (konceptyzm, kunsztowność, zaskakiwanie odbiorcy). Naborowski, tak jak inni twórcy tego okresu, rozważał takie problemy, jak ulotność i kruchość życia, destrukcyjny i niszczący wpływ czasu. Jego utwory Mówią także o konieczności pogodzenia sie z wolą Boga, a nie o próżnej rozpaczy i lamencie. Wprowadził w Polsce formę listu poetycznego.
• Wacława Potockiego- Kolejny przedstawiciel poezji dworskiej. W swoich utworach poruszał tematy istotne dla ludzi, dla ówczesnej Rzeczpospolitej. Krytykował społeczeństwo za brak patriotyzmu, nietolerancje religijna i egoizm. Ostrzegał ludzi przed upadkiem państwa. Duchowieństwo oskarżał o obłudę i zakłamanie. W swoich utworach używał języka barwnego ,plastycznego, o bardzo dużej sile wyrazu a jednocześnie prostego i zrozumiałego. Wśród najważniejszych utworów W. Potockiego wyróżniamy : “Wojnę Chocimską” i “Moralia”
• Jana Chryzostoma Paska- pisarz ten zaistniał i stał się popularny wśród XVII- wiecznej szlachty dzięki pisanych barwnym językiem “Pamiętników”. Dzieło to tętni życiem dzięki wspaniale opisanymi kłótniami, ucztami i wyprawami wojennymi, jest pisane potocznym językiem XVII- wiecznej szlachty. Wszystkie opisy zawierają sporą dawkę humoru, a zarazem są dokumentem dostarczającym informacji o codziennym życiu i obyczajach ówczesnej szlachty, z którego korzystali pisarze innych epok jak choćby A. Mickiewicz czy H. Sienkiewicz.

Nurty literackie W literaturze baroku możemy wyróżnić dwa główne nurty : -Literaturę świecką do której należały następujące kierunki: Konceptyzm-był to główny kierunek literatury barokowej ,miał wpływ na wszystkie pozostałe kierunki literatury barokowej, cechował się kunsztowną ornamentyką, dziwnymi metaforami, paradoksami, “puentami” - czyli “konceptami”, językiem bogatym i niezwykłym, Marinizm-odmiana Konceptyzmu ,kierunek ukształtowany przez poetę włoskiego Giambattistę Marimo (Marini). Jego poezja stała się wzorem i normą estetyczną dla jego naśladowców - marynistów. Język tego kierunku cechuje ogrom użytych rzadkich słów, sprzecznych epitetów, a nade wszystko przebogatych metafor. Opis ukazywanych zjawisk zazwyczaj bywa bardzo barwny, plastyczny tworzący niemal obraz wydarzeń zapisanych w utworze. Poeta zadziwia czytelnika fantastyczną “nadrealną” formą. Manieryzm-nurt poetycki charakterystyczny dla ówczesnej poezji i sztuki włoskiej. Charakteryzuje się wielkim przepychem , wyniosłością i dekoracyjnością Gongoryzm-kierunek w barokowej poezji hiszpańskiej. Charakteryzuje się bogactwem formalnym i stosowaniem wyszukanych metafor. -Literaturę kościelną do której zaliczamy następujące kierunki: Mistycyzm - literatura, przedstawiająca wewnętrzne przeżycia człowieka wierzącego. Poezja metafizyczna - . Poezja ukazująca rozważania natury filozoficzno-religijnej. najsilniej rozwinęła się w Anglii w XVII w.