Pareneza to inaczej wzorzec do naśladowania. W średniowieczu mamy trzy takie wzorce. Pierwszy to święty. Ten wzorzec propaguje literatura hagiograficzna. Przykładem jest postać św. Aleksego z „Legendy o św. Aleksym”. Aleksy był ascetą, gardził ciałem bo grzeszne, życie traktował jako konieczną przepustkę do nieba. Odrzucał bogactwo i grzech. Ten ideał świętego wskazuje na konieczność odrzucenia tego wszystkiego co ziemskie po to by zyskać świętość. Aleksy wobec rodziców jest pokornym, uległym synem, ale oni dla niego nie są najważniejsi. Bóg jest jego jedyną miłością. Umiera w aureoli cudowności: promień słońca wskazuje na miejsce, dzwony w całym Rzymie zaczynają bić, ciało jest jeszcze piękniejsze niż za życia i pachniało fiołkami, których woń miała cudowną moc bo leczyła, dłoń sama się otworzyła, kiedy dotknęła jej żona Aleksego i wszyscy mogli się dowiedzieć kim jest zmarły. Opis śmierci św. Aleksego należy uważać jako ars moriendi -sztuka pięknego umierania. Drugim wzorcem do naśladowania jest rycerz. Idealnego rycerza poznajemy na przykładzie pieśni o Rolandzie. Roland był ukochanym rycerzem cesarza Karola Wielkiego. Na skutek intryg ojczyma Ganeleona cesarz odsunął go od siebie, uczynił dowódcą straży tylnej, która osłaniała wycofująca się przez przełęcze pirenejskie wielką armię i tabory cesarza Karola Wielkiego podczas nieudanej wyprawy do Hiszpanii. Ganeleon zdradził również Maurom przełęcz przez którą będą się przeprawiać. Roland zauważył, że naprzeciw jego skąpego oddziału stanęła pięciotysięczna armia Króla Marsyla. Roland mógł zadąć w czarodziejski róg dzięki czemu wojska Karola zawrócą i wspólnie pokonają Maurów, ale gdyby to uczynił każdy mógłby powiedzieć, ze stchórzył, albo że zwątpił w waleczność swoich rycerzy. Honor nie pozwala mu tego zrobić. Walka jest nie równa, choć Roland dokonuje cudów, potrafi przeciąć na pół rycerza i konia, Durendal nie splamił się hańbą, nawet dzielny koń walczy gryząc i kopiąc przeciwników. Każdego ze swoich przyjaciół Roland obserwuje i żegna modlitwą, bo czuje się za nich do końca odpowiedzialny. Jako ostatni schodzi z pola bitwy. Jest śmiertelnie ranny. Mózg mu się uszami wylewa, omdlewa, ale kiedy tchórzliwy Saracen chce odebrać mu miecz, budzi się z omdlenia by nie dopuścić do pokalania tak sławnego miecza. Próbuje go wyszczerbić o skałę, ale nie ma siły, więc idzie na zielony wzgórek, gdzie kładzie się pod sosną na mieczu, obok tarcza twarzą do Hiszpanii, skąd mogły nadejść oddziały wroga. Zadmie w róg, by cesarz przybył i pochował dzielnych rycerzy. Bogu oddaje rękawicę na znak ze mu wiernie służył, a śmierć tę służbę przerywa. A po promyku słońca po duszę Rolanda przychodzą św. Michał, anioł Gabriel i Herubini. Jest to kolejny opis sztuki pięknego umierania

Człowiek, który skrajnie wyrzeka się i ogranicza przyjemności celem osiągnięcia czystości i doskonałości życiowej nazywany jest ascetą 1.1 ASCETA ? zyje w ubóstwie ? przyjmuje pogarde i cierpienie z pokora ? ucieka od slawy, rozglosu ? modli sie do Boga ? umartwia swoja dusze i cialo ? anonimowosc pokora

sw. ALEKSY Rozdal swój majatek i ruszyl na wedrówke po swiecie. Caly czas spedzal na modlitwie, zebral, inni ludzie go nie obchodzili. Chodzilo mu o calkowita anonimowosc. Chcial aby nikt go nie znal i mógl calkowicie poswiecic sie Bogu. Zostal uznany za swietego (Maryja zeszla z oltarza i kazala klucznikowi wpuscic go do kosciola). Ponownie wyrzekl Podobna praca BRAK DANYCH

Legenda o Swietym Aleksym, wzorce parenetyczne sie slawy i powrócil do rodzinnego miasta i zamieszkal na schodach wlasnego domu. Po jego smierci wszystkie dzwony w Rzymie zabily.

1.2 SWIETY sw. FRANCISZEK W Asyzu zalozyl zakon franciszkanów. Rozdal swój majatek. Wedrowal po kraju wyglaszajac kazania, które nawolywaly do milosci do blizniego.

1.3 RYCERZ SREDNIOWIECZNY ? bogobojny ? odwazny ? zawsze dotrzymywac slowa ? dbac o honor i slawe ? patriota ? uwielbienie Boga i poswiecenie dla obrony wiary ? wzorzec dydaktyczny ? zyskiwal wladze, stawal sie godnym szacunku ? propagowal postawe wygodna kosciolowi ? kosciól akceptowal rycerzy, bowiem w nich upatrywal szerzenie chrzescijanstwa

1.4 WLADCA DOSKONALY ? troszczy sie o kraj i o poddanych ? dobry rycerz ? dobry chrzescijanin (milosierny) ? sprawiedliwy i wyrozumialy ? bronil granic ? szybkosc podejmowania trudnych decyzji ? dobro ogólu przedklada nad dobro wlasne

1.5 PRZYCZYNY WYKREOWANIA TAKICH WZORCÓW OSOBOWYCH ? kosciól zyskiwal wladze i wzbogacal sie (bogaci ludzie chcac zostac ascetami czesto oddawali swój majatek kosciolowi) ? zycie doczesne jest chwilowym, krótkim etapem zycia ducha ? upokorzenie szlo w parze ze zbawieniem

Literatura średniowiecza miała charakter dydaktyczno-moralizatorski, a więc uczyła i wychowywała. Miała propagować i zachęcać do naśladowania wybranych wzorców osobowych takich jak: - wzorzec ascety - rycerza średniowiecznego -

kościół zyskiwał władzę i wzbogacał się (bogaci ludzie chcąc zostać ascetami często oddawali swój majątek kościołowi)

• życie doczesne jest chwilowym, krótkim etapem życia ducha
• upokorzenie szło w parze ze zbawieniem

1. ASCETA

• żyje w ubóstwie
• przyjmuje pogardę i cierpienie z pokorą
• ucieka od sławy, rozgłosu
• modli się do Boga
• umartwia swoją duszę i ciało
• anonimowość
• pokora

św. ALEKSY Rozdał swój majątek i ruszył na wędrówkę po świecie. Cały czas spędzał na modlitwie, żebrał, inni ludzie go nie obchodzili. Chodziło mu o całkowitą anonimowość. Chciał aby nikt go nie znał i mógł całkowicie poświęcić się Bogu. Został uznany za świętego (Maryja zeszła z ołtarza i kazała klucznikowi wpuścić go do kościoła). Ponownie wyrzekł się sławy i powrócił do rodzinnego miasta i zamieszkał na schodach własnego domu. Po jego śmierci wszystkie dzwony w Rzymie zabiły.

2. ŚWIĘTY

św. FRANCISZEK W Asyżu założył zakon franciszkanów. Rozdał swój majątek. Wędrował po kraju wygłaszając kazania, które nawoływały do miłości do bliźniego.

3. RYCERZ ŚREDNIOWIECZNY

• bogobojny
• odważny
• zawsze dotrzymywać słowa
• dbać o honor i sławę
• patriota
• uwielbienie Boga i poświęcenie dla obrony wiary
• wzorzec dydaktyczny
• zyskiwał władzę, stawał się godnym szacunku
• propagował postawę wygodną kościołowi
• kościół akceptował rycerzy, bowiem w nich upatrywał szerzenie chrześcijaństwa

4. WŁADCA DOSKONAŁY

• troszczy się o kraj i o poddanych
• dobry rycerz
• dobry chrześcijanin (miłosierny)
• sprawiedliwy i wyrozumiały
• bronił granic
• szybkość podejmowania trudnych decyzji
• dobro ogółu przedkłada nad dobro własne