[b]Ignacy Krasicki, Wybór liryków, oprac. Sante Graciotti, BN I 252, 1985.[/b]

WSTĘP I. Liryka w Europie w wieku XVIII.

• w wielu państwach – proza:
• racjonalizm kartezjański i klasycystyczny XVII wieku.
• nowy oświeceniowy racjonalizm.
• traktaty polityczne i obyczajowe, powieści podróżnicze i utopijne fantazje, „Sztuka poetycka” Boileau, inspiracja pastersko-arkadyjska, uczuciowość, sentymentalizm.
• Włochy – liryka, Hiszpania – upadek po Lope de Vega, Calderone…
• angielski teatr Szekspira. II. Liryka w Polsce wieku XVIII.
• odrodzenie po epoce saskiej, inspiracja wiejsko-bukoliczna.
• prądy:
• klasycystyczny.
• arkadyjsko-sentymentalno-rorokowy.
• poezja Drużbackiej, Rzewuskiego. III. Liryczny świat Krasickiego.
• największy poeta klasycystyczny, literatura obyczajowa, społeczna.
• serce, intelekt, mityzacja – niewielkie zdolności narratorskie, „moralnie zaangażowany”, piękno przyrody, arkadyzm, stoicko-epikurejski ideał życia w osamotnieniu, świadomość utopijna (możliwość przeniesienia fikcji w rzeczywistość), poetyckość poezji moralistycznej, poezja służebna wobec rozumu, liryczna medytacja nad życiem, triumf intelektu.

TEKST A. Wiersze różne – Dmochowski, 51 utworów, II tom „Dzieł” Krasickiego, 1803-1804; charakter liryczno-okolicznościowy, poezje ulotne, niedostatki.

• Pieśń – kompozycja młodzieńcza, prośba o pożywienie dla kmiotków.
• Noc – utwór niedokończony, pochwała Boga, „Ty wszystko, ja niczym”.
• [Święta miłości kochanej ojczyzny] – z „myszeidy”, p. IX, 33-40.
• Powązki – dla Izabeli Czartoryskiej, rozkoszny gaik, „miejsce wdzięku, pieszczoty, spoczynku, ochłody”, 4 zwrotki, 4 razy „nie masz nad Powązki”.
• [Gdybym ja był Szwajcarem] – narodowe charaktery, „Niedobrze być nierządnym, słabym mizerakiem,/ Prawda, jednak mi miło mówić, żem Polakiem”.
• [Zatrudnionemu szczęśliwością kraju] – fraszka, dla króla.
• [Panie Antoni, jużeśmy tez starzy] – do brata, lepiej być małym niż królem i prymasem.
• Do pana Jędrzeja – kiedyś było lepiej, „Kradli jak dzisiaj, ale nie tak jawnie”.
• Osobność – do spokojnego kąta.
• Nadgrobek chłopa – uciemiężony.
• Do pana Michała – każdy ma jakąś wadę.
• Do… - tonący żeglarz i bezpieczny na brzegu chłop.
• Pszczoły – ideał mierności, zachwyt dla natury, baśniowość.
• Do… - patriotyzm, starzec płacze, ojczyzna zginęła, „milsza śmierć wolna niż życie w kajdanach”.
• [Wpośród okropnej zaciszy] – „Mało nam, ale wystarczy”.
• Do księdza plebana – „Można przestać na małym”, „Ów głupi, co świat posiadł, a posiadłszy płacze,/ bo już nie miał co posiąść”.
• Nowy Rok – „Nie jest człowieka, co jest doskonałe”.
• Dworak – pochwała życia wiejskiego, wiosna, „Miast miłośnik, martwy byłem,/ W tobiem [wsi] osiadł i ożyłem”.
• [Myśli słodka, gdy spokojna] – wyższość nad zdarzeniami.
• Do pana Jana – zachęta do życia w cnocie, „Kto cnotliwy,/ Ten szczęśliwy”.
• Nadgrobek Piotrowi Baudoin, misjonarzowi – mąż prawy, „Nie ten, kto łzy wyciskał, lecz kto je ocierał”.
• Nadgrobek Stanisławowi Konarskiemu, Scholarium Pilarum – „Ten, co pierwszy zdziczałe ciął gałęzie wzniosłe,/ I śmiał ścieżki odkrywać wiekami zarosłe,/ Co nauki, co miłość kraju wzniósł i krzepił,/ W cieniu laurów spoczywa, które sam zaszczepił”.
• Gdyrania starego Bartłomieja – dobrotliwe wyśmianie pochwał minionych czasów, rozumu, grzeczność, skromność, poszanowanie rodziców, małżeństwa, zasnął.
• Myśli starca – życie to kłopot i troskliwość.
• Nieborak – cnota i cierpliwość.
• Prostak – podporządkowanie regułom społeczeństwa.
• Do Marcina – radość, dytyramb, młodzieńczość, wieńce i hulanki.
• Pociecha – zmienny los, stoicyzm.
• Do Boga – piosenka, tonacja psalmodyczna, zaufanie w Bogu, od którego wszystko pochodzi
• Modlitwa – prośba o łaskę „umiaru”.
• [O Kochanowski! Ty, coś pisał czule] – do wnuczki Urszulki, roślinność, „mały krzaczek”, gruntu uprawa.
• [Wszystko swój sąd w świecie trzyma] – nieuchronność losu, śmierć.
• [Zniośł moment, co wiek skaził] – „dzielna rozpacz”, „wsparta na cnocie”.
• Pieśń na 3 dzień maja – pomoc i łaska Boga.
• Nadzieja – nadzieja, żeglarz tonie, oracz boi się o plony.
• Szczęśliwość – epikureizm + stoicyzm, bezsilność wobec losu.
• O quid solutis beatius curis? – Cóż jest szczęśliwszego niż być wolnym od trosk?, z Katullusa XXXI, cóż nad odpoczynek milszego?
• Do Jana – bratanek, przestroga, by nie gonić za ułudą, mierność, jak dzieci, „Życie nasze jest igraszką”.

B. Wiersze z prozą.

• z „Podróży z Warszawy do Biłgoraja. Do ks. Stanisława Poniatowskiego”:
• [Pomiędzy rozkoszne gaje] – gdzie można odpocząć.
• [Miły to widok] – „Po dziennej pracy wieczorem się cieszy”.
• [Dobrze to było] – dawne gospodynie a nowoczesne arkadyjskie pasterki.
• [O miejsce słodkie] – cudzoziemiec w ojczyźnie (zabory).
• [Los jak z ludźmi] – zmienność sił państw.
• Do Dulfusa – zjawa poprzednika na biskupstwie warmińskim, który był gospodarny, bo nie był autorem.
• Do S… - akceptacja życia, jakim jest, proza + wiersz, brak idealnego stanu, wiersz „Być księdzem…, młodzianem…” itd.
• Do … - czas na odpoczynek, „południe przeszło”.
• [Przyszedł dzień polowania] – pięknie, ALE („zawżdy się tam wmiesza, gdzie go nie potrzeba” – „ale”) zaczął padać deszcz.
• Do … - każda pora roku (lato i zima) ma plusy.
• List imieniem brata do siostry – z 1784 r., opis dnia w Lidzbarku, zamku i izb; pobudka, ka-wa, ptaszki, spacer, ogród, obiad, biblioteka, (drzemka), gra, wieczerza, „dobranoc, moja ko-chana siostro”.

C. Bajki.

D. „Pieśni Osjana” – praca nad nimi 1778-1799 z przerwą 1780-1790, preromantyzm.

• Pieśń I Kalmy – nieprzyjazna noc, opuszczona Kalma, prośba o światło do księżyca i gwiazd, Salgar się nie odzywa, opuściła dla niego rodziców, przeczuwa: Salgar zabije jej brata i sam zginie.
• Opisanie nocy miesiąca października* na północy Szkocji – bard 1. – noc tajemnicza i groź-na.

E. „O rymotwórstwie i rymotwórcach” – od 1793 r., zarys historyczny literatury światowej.

• F. Petrarca „Na śmierć Madonny Laury (Sonet 260)” – smutna dolina, rzeczka powiększona przez jego łzy, powietrze gorące westchnieniami, już jej nie zobaczy.