I. POLITYKA FINANSOWA PAŃSTWA.

1. Pojęcie polityki finansowej państwa. P.f. – decyzje rządu odnośnie podatków i wydatków; działalność państwa polegająca na wykorzystywaniu narzędzi pieniężnych do osiągania określonych celów (powodowania zmian w gospodarce; w produkcji, inwestycjach, eksporcie, zatrudnieniu). Podmiotem polityki finansowej jest państwo.

2. Rodzaje polityki finansowej państwa. a. Polityka monetarna. P.m. – zastosowanie narzędzi monetarnych dla realizacji określonych celów. Podmiotem polityki monetarnej jest bank centralny, który decyzje odnośnie wykorzystania instrumentów monetarnych podejmuje niezależnie od rządu. Bankowi centralnemu nie wolno udzielać pożyczek rządowi na finansowanie bieżących potrzeb budżetowych. Instrumentami polityki monetarnej są:

• stopa procentowa (stopy: referencyjna/interwencyjna/repo, lombardowa, redyskontowa, depozytowa),
• stopa rezerw obowiązkowych,
• operacje otwartego rynku.

b. Polityka fiskalna. P.f. – zastosowanie narzędzi fiskalnych do realizacji określonych celów. P.f. to całokształt polityki podatkowej państwa; decyzje władzy ustawodawczej (parlamentu), rządu, ministra finansów odnośnie ilości, rodzajów i wysokości wprowadzanych podatków. Instrumentami polityki fiskalnej są:

• podatki,
• wydatki związ. z tworzeniem nowych miejsc pracy i z finansowaniem programów zmiany kwalifikacji zawodowych,
• wydatki promujące restrukturyzację gospodarki,
• wydatki promujące rozwój drobnej przedsiębiorczości,
• wydatki na roboty publiczne,
• deficyt budżetowy,
• dług publiczny,
• zasiłki dla bezrobotnych,
• poręczenia i gwarancje państwa dla podmiotów zaciągających pożyczki.

3. Podmioty polityki finansowej państwa. Podmiotem polityki monetarnej jest bank centralny. Podmiotami polityki fiskalnej są: parlament, rząd, minister finansów, aparat skarbowy. a. działalność i zakres odpowiedzialności banku centralnego. DZIAŁALNOŚĆ Bank centralny pełni w gospodarce trzy ważne funkcje, ponieważ jest:

• centralnym bankiem państwa,
• emitentem pieniądza,
• bankiem nadrzędnym dla innych banków.

CENTRALNY BANK PAŃSTWA Bank centralny jest bankiem państwa – oznacza to, że świadczy usługi bankowe instytucjom rządowym, w tym między innymi prowadzi rachunek Ministerstwa Finansów. Bank centralny zajmuje się także bieżącym rozliczaniem dochodów i wydatków państwa, obsługuje przy tym emisje skarbowych papierów wartościowych (emitowanych przez państwo).

BANK EMISYJNY Bank centralny zajmuje się – w imieniu państwa – emisją pieniądza. Bank centralny jest jedyną instytucją, uprawnioną do emitowania znaków pieniężnych danego państwa. Określa przy tym nie tylko wielkość emisji, ale też podejmuje decyzje o wprowadzeniu pieniądza do obiegu. Bank emisyjny decyduje również o ilości pieniądza znajdującego się w obiegu – w celu oddziaływania na tę wielkość używa własnych instrumentów: m. in. stóp procentowych i operacji otwartego rynku.

BANK BANKÓW Bank centralny świadczy usługi bankowe na rzecz innych banków: przyjmuje ich depozyty oraz udziela kredytów. Jedną z ważnych funkcji banku centralnego jest dostarczanie gotówki bankom komercyjnym oraz prowadzenie rozliczeń międzybankowych. Istotne jest również, że bank centralny jest dla banków handlowych „pożyczkodawcą ostatniej instancji”. Oznacza to, że w razie potrzeby banki komercyjne mogą uzyskać kredyt w banku centralnym (jest to element ochraniający system bankowy przed utratą płynności). Bank centralny jest więc stabilizatorem systemu bankowego, a jednym z jego zadań jest zapewnienie jak największego bezpieczeństwa rynku pieniężnego.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ Bank centralny odpowiada za: · stabilny poziom cen (cel strategiczny), · (z punktu widzenia Keynsistów odpowiednio wielką) podaż pieniądza, wysokość stóp procentowych, wielkość kredytu, · poziom kursów walutowych (w razie potrzeby przeprowadza konieczne interwencje), · bezpieczeństwo systemu bankowego w danym kraju.

b. działalność i zakres odpowiedzialności władz fiskalnych. DZIAŁALNOŚĆ Władze fiskalne:

• konstruują system podatkowy,
• ściągają podatki,
• kontrolują działalność przedsiębiorstw (czy nie dochodzi do oszustw podatkowych),
• podejmują decyzje odnośnie wydatkowania zebranych środków.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ: Władze fiskalne odpowiadają za:

• zapewnienie środków dla działalności państwa (spełnianie funkcji państwa),
• realizację celów polityki finansowej.

4. Przesłanki koordynacji polityki monetarnej z polityką fiskalną. Ze względu na potężne możliwości oddziaływania władz monetarnych na gospodarkę a także dlatego, iż działania te mogą być z sobą sprzeczne w realizowaniu podstawowych celów gospodarki, działalność władz monetarnych i fiskalnych powinna być skoordynowana. Nie podważa to autonomii działania Banku Centralnego, który może być poddawany naciskom władz fiskalnych zwłaszcza w kwestii emisji pieniądza w celu sfinansowania deficytu. Argument koordynacji wynika stąd, że rząd (państwo) jest najpotężniejszym podmiotem gospodarki ze względu na rozmiary zasobów i dochodów. Oba rodzaje polityki muszą obejmować cele globalne: walka z bezrobociem, wzrost gospodarczy, ograniczanie amplitudy wahań cyklu koniunkturalnego, walka z inflacją.

5. Cele polityki finansowej państwa. a. cele uniwersalne.

• promowanie wzrostu gospodarczego (przyrostu PKB),
• stabilizacja cykli koniunkturalnych (przy pomocy automatycznych stabilizatorów koniunktury: podatków progresywnych i zasiłków dla bezrobotnych oraz narzędzi dyskrecjonalnych, czyli np. zwiększonych wydatków rządowych),
• ochrona wartości pieniądza w czasie (przeciwdziałanie, zapobieganie inflacji),
• ochrona dotychczas istniejących miejsc pracy oraz tworzenie nowych,
• wspieranie konkurencyjności gospodarki,
• bezpieczeństwo systemu finansowego.

b. cele specyficzne. Cele specyficzne to cele uniwersalne skonkretyzowane ze względu na dany kraj i czas.

6. Narzędzia polityki finansowej. Narzędzia polityki finansowej można podzielić na narzędzia monetarne i fiskalne. Narzędzia monetarne to:

• stopa procentowa (stopy: referencyjna/interwencyjna/repo, lombardowa, redyskontowa, depozytowa),
• stopa rezerw obowiązkowych,
• operacje otwartego rynku. Narzędzia fiskalne to:
• podatki,
• dług publiczny,
• deficyt budżetowy,
• gwarancje kredytowe udzielane podmiotom gospodarczym.

II. POLITYKA FISKALNA – ZAGADNIENIA WPROWADZAJĄCE.

1. Pojęcie i rodzaje polityki fiskalnej. Polityka fiskalna - zastosowanie narzędzi fiskalnych do realizacji określonych celów. P.f. to całokształt polityki podatkowej państwa; decyzje władzy ustawodawczej (parlamentu), rządu, ministra finansów odnośnie ilości, rodzajów i wysokości wprowadzanych podatków. Można rozróżniać politykę fiskalną aktywną oraz pasywną. Aktywna: gdy rząd stosuje wybrane środki w celu: przeciwdziałania cyklicznym fluktuacjom, zapewnienie stabilizacji cen, ograniczanie bezrobocia. Głównymi rodzajami tych posunięć są zmiany stawek podatkowych, wydatki na roboty publiczne. Może to jednak powodować wiele niekorzystnych zjawisk. Pasywna: wykorzystuje automatyczne stabilizatory koniunktury (ASK), które nie wymagają aktywności legislacyjnej państwa, lecz działają samoczynnie. Stabilizatory mają „wbudowaną giętkość” tzn. zmiany ich rozmiarów dokonują się przy niezmiennych zasadach opodatkowania i zmiennych zasadach dokonywania wydatków. Jeżeli wielkość wpływów podatkowych zależy od wielkości np. dochodów osobistych ludności to zmiana poziomu dochodów powoduje zmianę poziomu wpływów. Do stabilizatorów zaliczyć można:

• podatki od dochodów osobistych,
• podatki od dochodów osób prawnych,
• podatki pośrednie,
• zapomogi dla bezrobotnych i inne świadczenia społeczne jak np. programy stabilizacji dochodów w rolnictwie.

2. Społeczne, publiczne i gospodarcze zadania polityki fiskalnej. Zadania P.f. można ująć jako następujące cele: · zaspokojenie popytu państwa (władz publicznych) na pieniądz (dochody)- jest to kluczowe zadanie, państwo nie jest w stanie wytwarzać dochodów, a jeśli tak, to musi sięgać po dochody innych podmiotów, · realizacja statutowych zadań władz publicznych za pomocą zgromadzonych środków pieniężnych, · realizacja pozafiskalnych celów państwa, ale przy wykorzystaniu instrumentów polityki fiskalnej – długookresowa analiza funkcjonowania gospodarki kapitalistycznej prowadzi do wniosku, że jej rozwój nie odbywa się bez zakłóceń, a nawet może wywoływać negatywne skutki i dla gospodarki i dla społeczeństwa (???). Te właśnie fakty leżą u podstaw możliwości wykorzystania instrumentów finansowych. Cele pozafiskalne polityki fiskalnej: a. tworzenie warunków pełnego wykorzystania zdolności wytwórczych gospodarki, b. tworzenie warunków gromadzenia oszczędności pieniężnych przez optymalizacje obciążeń podatkowych, c. ograniczenie amplitudy wahań cyklu koniunkturalnego, d. walka ze skutkami bezrobocia i promowanie procesu tworzenia nowych miejsc pracy, e. korekta nadmiernego zróżnicowania dochodów w społeczeństwie będącego skutkiem bezwzględnie działającego mechanizmu rynkowego, f. łagodzenie negatywnych skutków ubocznych działalności podmiotów rynkowych, które kierują się przede wszystkim motywem zysku.

3. Zasady konstrukcji systemów podatkowych. Aby efektywnie próbować realizować deklarowane cele polityki fiskalnej konieczne jest stworzenie sprawnej techniki podatkowej i organizacji administracji skarbowej. Technika podatkowa obejmuje konstrukcję systemu podatkowego jako całości urządzeń służących gromadzeniu dochodów publicznych o charakterze podatków oraz konstrukcje pojedyńczych świadczeń podatkowych, objętych systemem. Przystępując do konstrukcji systemu podatkowego trzeba rozstrzygnąć następujące kwestie:

4. wprowadzać jeden czy kilka podatków, sięgających do tego samego źródła,

5. obciążać podatkiem każdy przedmiot czy też wyłączyć z opodatkowania przedmioty nie osiągające ustalonego minimum. ad.1. Gdyby kierować się zasadą, iż do każdego źródła podatku może sięgać tylko jeden podatek, system podatkowy powinien obejmować tylko dwa rodzaje podatków, a mianowicie: a. podatki dochodowe (czy podatek dochodowy), b. podatki majątkowe (czy podatek majątkowy).

Sformułowana wyżej kwestia: jeden czy wiele podatków dochodowych, może być przedstawiona również jako problem: czy jeden bezpośredni podatek dochodowy, czy też podatek dochodowy i podatki pośrednie, czy też wreszcie wyłącznie podatki pośrednie, przy zaniechaniu bezpośredniego opodatkowania dochodów. Bezpośrednie opodatkowanie dochodów posiada pewne wady. Jedną z nich jest stosunkowo wysokie koszty wymiaru i poboru tego podatku. Jest to podatek kosztowny i dla podatnika, którego przepisy skarbowe zmuszają do prowadzenia szczegółowej ewidencji przychodów i kosztów (w dodatku z podziałem na takie, które przepisy podatkowe od strony jakościowej i ilościowej zezwalają uznać za koszty uzyskania przychodów i odjąć od nich przy ustalaniu dochodu jako podstawy opodatkowania, oraz na takie, których przepisy podatkowe nie pozwalają potrącać od przychodów przy ustalaniu podstawy opodatkowania), i dla organów skarbowych, które muszą analizować skomplikowane zeznania podatkowe, sprawdzać prawidłowość obliczeń, rzetelność danych zawartych w zeznaniach. Inną wadą podatków dochodowych jest to, że obciążenie podatkiem dochodu zmniejsza zarówno jego część konsumowaną, jak i część zaoszczędzoną. Oszczędzanie jest wyznacznikiem możliwości inwestowania w społeczeństwie, a przez to i możliwości jego rozwoju ekonomicznego, społecznego i kulturalnego. Oprócz opodatkowania dochodów prawie w każdym państwie opodatkowuje się wydatki (oczywiście chodzi tu tylko o zmianę podstawy obliczenia świadczenia podatkowego, bo źródłem pokrycia świadczenia zawsze pozostaje dochód). Tak na przykład następuje wymiar i pobór podatku od towarów i usług (VAT), który można uznać za typową formę opodatkowania wydatków. Podstawą opodatkowania jest tu cena towaru czy usługi, stawki podatkowe ustalone są w procentowych częściach ceny, a wymiar podatku i jego pobór następuje przy każdej transakcji sprzedaży w momencie wystawienia faktury i zainkasowania należności przez sprzedawcę. Takie uproszczenie techniki wymiaru i poboru podatku, w porównaniu z opodatkowaniem dochodu: · znacznie obniża koszty administracji skarbowej, · likwiduje niedogodności podatnika związane z dokumentowaniem i składaniem zeznania podatkowego, · bardzo ogranicza też możliwości uchylania się od podatku. Drugim samodzielnym źródłem poboru podatków – obok dochodów podatników – może być ich majątek. Pozwala to na wprowadzenie do systemów podatkowych, obok bezpośrednich podatków dochodowych, także bezpośrednich podatków majątkowych. Czasem występuje sytuacja, gdy majątek staje się koniecznym źródłem pokrycia podatku wymierzonego od majątku, gdyż podatnik nie ma już żadnych bierzących dochodów i dla wywiązania się z obowiązku podatkowego jest zmuszony do sprzedaży części tegoż majątku. Nasuwa się tu więc wniosek, iż podział podatków bezpośrednich na dochodowe i majątkowe właściwie nie opiera się na kryterium źródła pokrycia świadczenia podatkowego, lecz na kryterium podstawy wymiaru. Innym problemem konstrukcji systemów podatkowych jest dokonanie wyboru między podatkami ogólnymi a podatkami celowymi. Podatki ogólne służą gromadzeniu dochodów budżetowych na pokrywanie wszystkich wydatków budżetu, niezależnie od ich kierunków i rodzajów. Podatki celowe natomiast w założeniu mają służyć nagromadzeniu środków na finansowanie jednego, ściśle określonego rodzaju wydatków. Przykładem podatku ogólnego może być podatek dochodowy, natomiast przykładem podatku celowego mógłby być podatek od środków transportowych (czyli podatek drogowy), gdyby wpływy z tego podatku rzeczywiście były wykorzystywane tylko na cele budowy i konserwacji dróg publicznych, a nie na pokrywanie wydatków budżetowych nie związanych z transportem. Wskazuje się tu, że podatki celowe pozwalają bardziej sprawiedliwie rozłożyć ciężary opodatkowania między różnych podatników i ich grupy. Jeżeli jakiś rodzaj wydatków przynosi specjalne korzyści określonej grupie ludzi, to jest zasadne, ażeby ci właśnie ludzie przyczyniali się do sfinansowania tych wydatków wnosząc podatki celowe. Istotnym problemem systemu podatkowego jest podział podatków na centralne i lokalne. W sumie dostosowanie konstrukcji systemu podatkowego do przyjętych zasad podatkowych i celów polityki fiskalnej wymaga rozstrzygnięcia takich podstawowych zagadnień, jak:

• kierowanie jednego czy też wielu podatków do tego samego źródła, jakim może być dochód lub majątek,
• jak poprzestanie na podatkach bezpośrednich, czy też łączenie ich z pośrednimi, czy wreszcie rezygnacja z bezpośredniego opodatkowania,
• dalej, dokonanie wyboru między opodatkowaniem dochodów a opodatkowaniem wydatków (czy też łączenie w systemie podatkowym obu przedmiotów opodatkowania),
• następnie rozważenie zagadnienia połączenia w systemie podatkowym podatków ogólnych i podatków celowych,
• a na tle decentralizacji państwa podjęcie decyzji co do tworzenia obok systemu podatków centralnych oddzielnego systemu podatków samorządowych, czy też pozostania przy jednolitym systemie podatkowym z ustaleniem zasad partycypacji samorządów w dochodach podatkowych.

Konstrukcja każdego podatku musi obejmować określenie następujących elementów:

1. podmiot opodatkowania,
2. przedmiot opodatkowania,
3. moment powstania obowiązku podatkowego,
4. podstawę opodatkowania,
5. stawki i skale stawek podatkowych,
6. zwolnienia i ulgi podatkowe,
7. terminy i tryb regulowania płatności podatkowych.

ZASADY PODATKOWE Można wyróżnić następujące zasady podatkowe: Fiskalne:

1. Wydajność – jako wydajne źródło dochodów władz publicznych (państwo powinno sięgać do takiego przedmiotu opodatkowania, który dostarczy dochodów niezbędnych do realizacji funkcji i zadań państwa oraz władz samorządowych)
2. Elastyczność – podatek powinien reagować na zmieniające się procesy i zdarzenia gospodarcze oraz społeczne; reagowanie skal podatkowych (w podatku dochodowym) na przebieg cyklu koniunkturalnego
3. Stałość – konieczność ograniczonych zmian w systemie podatkowym Ekonomiczne:
4. Nienaruszalność majątku podatników – podatek powinien być pokrywany z bieżących dochodów, a jego wysokość nie może zmniejszać majątku podatnika Sprawiedliwości:
5. Powszechność – ciężary podatkowe powinny mieć charakter powszechny (każdy obywatel powinien być objęty podatkiem, jeżeli spełnione są warunki powstania stosunku podatkowego)
6. Równość – równomierne rozłożenie ciężarów podatkowych na wszystkich podatników (proporcjonalnie do ich dochodów – niezgodne z zasadą zdolności dochodowej)
7. Zdolność dochodowa (podatkowa) – system podatkowy powinien korygować proporcje pierwotnego podziału dochodu narodowego, jeśli uzna się go za niesprawiedliwy Techniczne:
8. Pewność – podatki powinny być takie, aby były niezawodnym źródłem dochodów państwa i aby podatnik z góry wiedział, jaki podatek będzie płacił w związku z prowadzoną działalnością lub/i osiąganymi dochodami
9. Dogodność – pobór podatku powinien uwzględniać warunki finansowe podatnika, cykl i charakter jego działalności, itp.
10. Taniość – koszty realizowania podatków nie powinny nadmiernie zmniejszać dochodów państwa

4. Strategia podatków w Polsce po roku 1992 r. Łagodna rewolucja podatkowa. I. Przesłanki zmian.
5. rewolucja wystąpiła w okresie transformacji i konieczność reformy systemu podatkowego wynikała z jego anachronicznego i nieadekwatnego do współczesnej gospodarki rynkowej charakteru,
6. praktyczny zanik podatku jako kategorii ekonomicznej, społecznej itd.,
7. podatkami obciążona była gospodarka prywatna, głównie indywidualne gospodarstwa rolne, które dawały tylko kilka procent w tworzeniu budżetu państwa,
8. ostry kryzys finansów publicznych na przełomie I i II kwartału 1991 r.,
9. dochody państwa opierały się na podatkach bezpośrednich płaconych przez przedsiębiorstwa państwowe, jednak po zastosowaniu restrykcyjnej polityki dochody budżetu zaczęły spadać a jednocześnie nie nastąpił też zakładany wzrost podatków od sektora prywatnego. Wynikało to także z niedorozwoju aparatu skarbowego, który nie był w stanie kontrolować płacenia podatków przez sektor prywatny. W tej sytuacji konieczne było szybkie rozszerzenie podatków pośrednich przez rozszerzenie zakresu stosowania podatku obrotowego i podniesienie jego stawek a potem wprowadzenie podatku od towarów i usług,
10. przywrócono w Polsce samorząd terytorialny, konieczne było ustanowienie finansowych podstaw działalności władz gminnych i oparciu ich działalności na podatkach centralnych i gminnych.

II. Główne zasady reformy systemu podatkowego.

1. zachowana została zasada centralnego władztwa podatkowego, która i tak do końca nie była bezwzględnie przestrzegana gdyż prawo samorządowe dopuszcza możliwość samoopodatkowania się mieszkańców gminy,
2. przyjęto zasadę koncentracji dochodów władz publicznych za pomocą kilku wiodących podatków:

• od towarów i usług,
• akcyzowy,
• dochodowy od osób fizycznych,
• dochodowy od osób prawnych,
• jak również ceł,

3. przekazywanie części podatków w gestię władz samorządowych jako wyłączne źródło zasilania budżetów gmin,

4. oparcie się w większym stopniu dochodów budżetowych na podatkach pośrednich (łatwiejszych do ściągnięcia i nie naruszających wprost zysków przedsiębiorstw tworząc tym samym warunki do inwestowania),

5. wprowadzenie powszechnego podatku od dochodów osób fizycznych,

6. władze gminne mogą trwale partycypować w podatkach władz centralnych,

7. możliwość używania podatków do realizacji celów pozafiskalnych,

8. reforma systemu podatkowego zgodnie z podstawowymi zasadami obowiązującymi w Unii Europejskiej. III. Filary reformy podatkowej.

9. Wprowadzenie 1 stycznia 92 r. podatku dochodowego od osób fizycznych,

10. Wprowadzenie 5 lipca 93 r. podatku od towarów i usług,

11. Zreformowanie w 92 r. podatku dochodowego od osób prawnych,

12. Wprowadzenie systemu podatków i opłat lokalnych: podatek od nieruchomości, rolny, od spadków i darowizn, od środków transportu,

13. Ustanowienie podatku importowego,

14. Wprowadzenie podatku od sprzedaży akcji w obrocie publicznym, podatku od gier losowych , opłaty wyrównawczej. IV. Skutki łagodnej rewolucji podatkowej.

15. wprowadzono dwa podatki: dochodowy od osób fizycznych, oraz od towarów i usług, (udało się to głównie dzięki niskiej świadomości podatkowej społeczeństwa),

16. przy wprowadzaniu podatku dochodowego od osób fiz. duże znaczenie miało ubruttowienie wynagrodzeń, co zneutralizowało w znacznym stopniu jego wpływ na dochody podmiotów. Wpływ wprowadzenia podatku od towarów i usług nie wywołał silnego impulsu inflacyjnego. Wzrost inflacji w roku 93 wyniósł około 6 pkt %, przy stopie inflacji 34,3%.

17. Mierniki interwencji fiskalnej państwa (mierniki fiskalizmu). Mierniki fiskalizmu:

• stosunek wydatków systemu finansów publicznych do wielkości PKB,
• stopień pokrycia wydatków publicznych z dochodów,
• progresywne skale podatkowe,
• różnice między nominalną a efektywną stopą opodatkowania,
• zakres występowania tzw. szarej strefy w gospodarce.

6. Redystrybucja budżetowa za pomocą podatków i transferów. Państwo bezpośrednio nie wytwarza dochodu, chociaż spełniając konstytucyjne funkcje ponosi wydatki. Wymusza to redystrybucję dochodów społecznych, która jest realizowana w formie pieniężnej i budzi wiele kontrowersji. Kryteria redystrybucji (wtórnego podziału dochodów, które poprzez działanie mechanizmu rynkowego zostały już podzielone w sposób pierwotny) mają aspekty:

• makroekonomiczny: dotyczy zakresu redystrybucji PNB, ogólnej struktury dochodów i wydatków realizowanych przez władze,
• makrospołeczny: polega na analizowaniu skutków działalności państwa dla różnych grup społecznych,
• jednostkowy. Podstawowym kryterium redystrybucji dochodów jest jej taki jej zakres i struktura, które pozwalają funkcjonować gospodarce, a państwu wypełniać jego funkcje. Redystrybucja dokonywana jest przez ogromną ilość operacji finansowych. Finansowanie procesów dóbr publicznych i społecznych jest możliwe tylko przy określonym systemie wyrzeczeń jednostek, które pozbawiane są części dochodów na rzecz ogółu, co powoduje pogorszenie ich sytuacji materialnej. Pojawia się tu problem sprawiedliwego rozłożenia ciężarów finansowania zadań publicznych i społecznych. Podstawowy dylemat związany z redystrybucją sprowadza się do wyborów, czy nadać:
• priorytet efektywności gospodarowania (pobudzanie aktywności gospodarczej, co może niestety prowadzić do nadmiernego zróżnicowania dochodów)
• priorytet równości dochodów, co z kolei hamuje aktywność gosp. Pojawia się tu także spór dlaczego ludzie bogatsi mają płacić większe podatki.

1.1. Transfery (dotacje) publiczne – skala, przeznaczenie. Redystrybucja dochodów jest realizowana w formie pieniężnej. Dokonuje się przez system transferów dochodów. Transferami są przepływy pieniądza między różnymi podmiotami a państwem (władzami publicznymi). Dla transferów o charakterze publicznym istotne jest to, że – w zasadzie – przepływ pieniądza ma charakter jednostronny, ściślej jednokierunkowy. Tak dzieje się z podatkami, które można określić jako definitywne przejęcie przez władze publiczne części dochodów. Z kolei władze publiczne dokonują – albo bezpośrednio, albo pośrednio – transferów na rzecz różnych podmiotów, w tym także na rzecz podatników, np. wówczas, gdy administracja publiczna dokonuje wypłat wynagrodzeń pracownikom zatrudnionym w sektorze publicznym, wypłat rent, emerytur, stypendiów itd. System transferów do i od władz publicznych jest skomplikowanym układem o różnorodnym charakterze. W jego ramach występują transfery, które nie są związane z żadnym kontrświadczeniem; jest tak w przypadku podatków, emerytur lekarza, nauczyciela, policjanta itp. Osobną grupą transferów są transfery wewnątrz sektora publicznego; np. transfery z budżetu państwa do publicznych funduszy celowych, transfery z budżetu państwa do budżetów samorządowych, transfery między różnymi szczeblami gestorów pieniężnych środków publicznych a podmiotami sektora publicznego wytwarzającymi dobra i usługi. Niezależnie od wymienionych wyżej transferów występują transfery o charakterze zwrotnym, a więc transfery pieniądza związane z zaciąganiem i spłacaniem przez państwo (samorządy) pożyczek. Ten rodzaj transferów nie jest jednak typowy dla władz publicznych. Ze względu na wysoki stopień skomplikowania systemu transferów jednym z ważnych kryteriów ich systematyki, ułatwiającej ich rozpoznanie i prowadzenie analizy, jest ich „stosunek” do wykorzystania produktu krajowego brutto (dochodu narodowego). Na podstawie tego kryterium rozróżnia się transfery, których skutkiem są wydatki nabywcze podmiotów, na rzecz których transfery są dokonywane, oraz transfery nie mające bezpośredniego związku z wykorzystaniem produktu krajowego brutto (dochodu narodowego).

7. Reakcje społeczeństwa na ciężary podatkowe. Jeżeli obywatel poczuje się nadmiernie obciążony podatkami będzie przed nimi uciekał. Ucieczka przed podatkami: jeżeli mechanizm rynkowy nie daje szansy złagodzenia ciężarów podatkowych, podatnik będzie dążył do ucieczki przed podatkiem, zachodzi między podatnikiem a państwem.

Formy ucieczki przed podatkami:

1. unikanie podatku – polega na świadomym powstrzymywaniu się przed dokonywaniem czynności wywołujących powstanie stosunku podatkowego lub na wyszukiwaniu luk w przepisach podatkowych po to, by w ogóle uniknąć podatku bądź zmniejszyć jego ciężary, np. powstrzymywanie się od zakupu opodatkowanych dóbr, odmowa przyjęcia spadku; sprzyja temu rozwój międzynarodowych stosunków gospodarczych i społecznych – w aspekcie międzynarodowym unikanie podatków może głównie polegać na:

• unikaniu nałożenia podatku,
• unikaniu uiszczenia podatku,

2. oszustwa podatkowe – są łamaniem prawa i podlegają karze; typowe formy oszustw podatkowych to:

• zatajenie materialne (ukrywanie przedmiotów podlegających opodatkowaniu),
• zatajenie rachunkowe (niezgodne ze stanem faktycznych prowadzenie rachunkowości),
• fałszywe kwalifikowanie (ukrywanie rzeczywistej sytuacji prawnej podatnika przez fikcyjną sytuację prawną, np. podstawianie osób, zmiana treści operacji finansowych).

8. Wpływ inflacji na politykę fiskalną. Istotne zależności między inflacją a elementami polityki fiskalnej: WPŁYW NA DOCHODY · Jeżeli przykładowo średni poziom cen wzrasta o jakieś r, to wzrosty cen pojedynczych towarów i usług lub ich grup mogą być bardzo zróżnicowane. Stąd pojawiają się tzw. zyski albo straty inflacyjne, czyli wzrosty cen danego pojedynczego dobra, które realnie przewyższają (zysk) lub pozostają poniżej (strata) wzrostu przeciętnego poziomu cen. Zastosowanie określenia zysków i strat inflacyjnych do dochodów i wydatków budżetowych jest możliwe pod warunkiem ustalenia wrażliwości poszczególnych rodzajowych pozycji dochodów i wydatków na inflacyjne zmiany cen. · W przypadku podatków pośrednich, czyli wymierzanych od wartości sprzedaży w bieżących cenach, przy zastosowaniu stałych stawek procentowych, (podatek od towarów i usług – VAT oraz podatek akcyzowy), inflacyjny wzrost cen towarów i usług przy zachowaniu obu tych podatków na poprzednim poziomie i innych warunkach niezmienionych powinien przynosić proporcjonalny do wzrostu cen wzrost dochodów budżetowych. Daje to podstawę do uznania tej pozycji dochodów za niewrażliwą na inflację w tym sensie, iż wzrost cen nie przynosi budżetowi ani zysków ani strat inflacyjnych, pod warunkiem, że wzrost cen towarów i usług objętych różnymi stawkami podatkowymi jest jednakowy i pokrywa się z ogólnym wskaźnikiem inflacji. · W sytuacji, gdy wzrosty cen poszczególnych grup towarów różnią się od ogólnego wskaźnika inflacji, dochody budżetu mogą nie być proporcjonalne do wzrostu przeciętnego poziomu cen; czyli mogą wystąpić zyski lub straty inflacyjne (przykład): do strat w dochodach budżetowych może dojść, gdy ceny towarów obciążonych niższymi stawkami podatków rosną powyżej ogólnego wskaźnika inflacji, zaś ceny towarów objętych wyższymi (czy normalnymi) stawkami rosną poniżej wskaźnika inflacji. Można więc powiedzieć, iż wpływ inflacji na dochody budżetowe gromadzone w formie podatków dochodowych zależy i od ich konstrukcji prawnej i od uprawianej w tej dziedzinie polityki fiskalnej. · Podatki dochodowe pobierane według niezmiennych stawek podatkowych, a więc podatki dochodowe typu proporcjonalnego (takim jest w Polsce podatek od osób prawnych) powinny być w zasadzie niewrażliwe na inflację, o ile oczywiście podstawy opodatkowania w tym podatku, przy innych warunkach nie zmienionych, na skutek inflacji wzrastają tak samo jak ceny. · Nieco inaczej może oddziaływać inflacja na wpływy budżetowe z podatku dochodowego o progresywnych stawkach podatkowych, czyli wzrastających wraz ze wzrostem podstawy opodatkowania. Wpływ inflacji na dochody zależy tu jednak nie tyle od progresji stawek, ile od tego, czy wraz ze wzrostem cen są zmieniane przedziały (progi) podstaw opodatkowania, których przekroczenie powoduje zastosowanie wyższych stawek podatkowych. · W przypadku różnego rodzaju opłat stanowiących dochód budżetu inflacja staje się raczej przyczyną strat budżetowych niż zysków. Jeżeli opłaty ustalane są kwotowo (co dotyczy znacznej części opłat administracyjnych, sądowych, notarialnych), to wraz z inflacją następuje spadek ich realnej wartości i realnych dochodów budżetowych. Tak więc w pozycjach niepodatkowych dochodów budżetu należy spodziewać się raczej inflacyjnych strat niż zysków, po przeliczeniu ich na wielkości realne. · Jeżeli zważyć, że w obszarze podatkowych dochodów budżetu zyski inflacyjne mogą wystąpić raczej wyjątkowo (zaniechanie korekt przedziałów podatkowych w podatkach typu progresywnego), to możemy generalnie uznać, że wbrew dość rozpowszechnionym opiniom inflacja po stronie dochodów budżetu w ujęciu realnym powoduje najczęściej ich ubytek.

WPŁYW NA WYDATKI · Nieprzewidziana lub niedoszacowana inflacja może spowodować straty inflacyjne budżetu w pozycji wydatków na obsługę długu publicznego. Inflacja nie wpływa na nominalną wielkość długu publicznego. W stosunkach kredytowych w naszym kraju panuje zasada nominalizmu, zgodnie z którą kwoty należności i zobowiązań, określone w momencie powstania stosunku kredytowego, nie podlegają zmianom przez cały okres jego trwania, choćby siła nabywcza pieniądza, w którym zostały wyrażone, została zdeprecjonowana na skutek inflacji. Zmniejszenie realnej wielkości zadłużenia w efekcie deprecjacji siły nabywczej pieniądza jest inflacyjnym zyskiem dłużników i inflacyjną stratą wierzycieli. Inflacyjna deprecjacja pieniądza wywiera natomiast wpływ na wydatki budżetowe z tytułu oprocentowania długu publicznego. Nienaruszalność nominalnych kwot zobowiązań, powodująca inflacyjne straty wierzycieli, musi być rekompensowana w postaci oprocentowania długów przy zastosowaniu „realnie dodatniej stopy procentowej”, to znaczy takiej stopy procentowej, której nominalna wysokość przekracza stopę inflacji. Stosowanie tej zasady powoduje znaczny wzrost bieżących wydatków budżetowych na obsługę długu.

Podsumowując można sformułować generalną tezę, iż inflacja nie przynosi realnych korzyści budżetowi państwa: · Nominalny wzrost dochodów budżetowych może stać się wzrostem realnym tylko wtedy, gdy w progresywnych podatkach bezpośrednich zaniecha się podwyższania górnych granic przedziałów podatkowych odpowiednio do stopy inflacji, · Podatki pośrednie, obliczane od cen towarów i usług w stałych stawkach procentowych, w warunkach inflacji nie rosną w ujęciu realnym, podobnie jak opłaty pobierane w stałych stawkach procentowych „ad valorem”, · Inflacja zawsze prowadzi do wzrostu wydatków na oprocentowanie długu publicznego, gdyż nominalne stopy procentowe są podwyższane conajmniej o wskaźnik spodziewanej stopy inflacji. Wzrost tych wydatków – przy innych warunkach niezmienionych prowadzi do wzrostu deficytu budżetowego i konieczności finansowania tego wzrostu deficytu przez powiększanie zadłużenia państwa.

9. Polityka fiskalna a bilans płatniczy. Państwo narzędziami polityki fiskalnej może wpływać na równowagę w bilansie płatniczym. Środkami fiskalnymi będą cła, podatki importowe, a bezpośrednimi np. kontyngenty przywozowe. Ogólnie im niższe bariery celne dla importerów, tym bilans płatniczy ma silniejszą tendencję do wykazywania niedoborów na rachunku bieżącym (importerzy zakupią dużą ilość obcych walut w swoim kraju i wydadzą je za granicą, co spowoduje deficyt na rachunku bieżącym). Odwrotnie rozumując, im państwa znajdujące się na zewnątrz danej gospodarki mają dla jej eksporterów niższe cła (z pkt. widzenia tych państw na zewnątrz będą to oczywiście importerzy), tym więcej będzie się eksportować, a zatem napływ walut do kraju zwiększy się, co wpłynie na bilans płatniczy dodatnio, tj. będzie go kształtować w kierunku powstania nadwyżki na rachunku bieżącym. Władze fiskalne wpływają bezpośrednio narzędziami polityki fiskalnej również na poziom inwestycji w gospodarce, zachęcając lub zniechęcając inwestorów zagranicznych do inwestowania na terenie swojego kraju. To znajduje z kolei swoje odzwierciedlenie w drugiej pozycji bilansu płatniczego, jakim jest rachunek kapitałowy. Im rząd przy stabilnej sytuacji politycznej nakłada na społeczeństwo mniejsze podatki (w szczególności podatki od przedsiębiorstw) tym większy napływ zagranicznego kapitału inwestycyjnego, co znów kształtuje bilans płatniczy w kierunku powstawania nadwyżek. I znowu, rozumując odwrotnie: gdy większe podatki, mniejsze inwestycje, czyli mniejszy napływ kapitału i deficyt na rachunku kapitałowym.

III. POLITYKA FISKALNA W POLSCE W OKRESIE TRANSFORMACJI.

1. Doktrynalne uwarunkowania polityki fiskalnej. Dla realizacji głównych celów polityki fiskalnej: zaspokojenia popytu władz publicznych na pieniądz, realizacji założeń odnośnie polityki wydatków publicznych, potrzebne są: a. dobrze skonstruowany i rozwinięty system podatkowy, b. skuteczny aparat skarbowy, c. sprawne procedury legislacyjne, d. dobrze rozwinięte instytucje publiczne.

ad. a. Od jakości i stopnia rozwoju systemu podatkowego (podatki pośrednie czy bezpośrednie) zależy możliwość stymulacyjnego lub hamującego oddziaływania na aktywność podmiotów. ad.b. Warunkiem skutecznej polityki fiskalnej jest sprawnie działający aparat skarbowy, na który składają się zarówno jednostki skarbowe wymierzające i egzekwujące należności skarbowe, jak i jednostki kontroli skarbowej. Aparat skarbowy z natury rzeczy narażony jest na korupcję, dlatego państwo zapewnie pracownikom tej sfery wysokie dochody. ad.c. Ustawodawcy powinni mieć możliwość szybkiego przeprowadzania zmian w regulacjach systemu podatkowego, aby według własnej wizji odpowiadać na zmieniające się warunki w gospodarce. ad. d. Warunkiem skutecznej polityki fiskalnej są także sprawnie działające instytucje publiczne, tj. te, które wydatkują dane środki na określone cele. Są to np.: biura pośrednictwa pracy, instytucje organizujące i nadzorujące zamówienia publiczne itp.

2. Koncepcja konserwatyzmu fiskalnego. Konserwatyzm fiskalny zaleca aby budżet państwa był jak najmniejszy. J.B. Say: „podatek jest ciężarem nie tylko z prywatnego lecz także społecznego punktu widzenia”.

Koncepcja małego budżetu oznacza, że powinien on być tworzony do takiej wysokości, która pozwala finansować ewidentne zadania publiczne państwa a zwłaszcza zapewnienie ładu wewnętrznego i obrony narodowej.

K. f. cechuje szukanie podobieństw między gospodarstwem domowym, przedsiębiorstwem prywatnym i gospodarstwem publicznym. Przeznaczenie zaciągniętych pożyczek: Jeżeli nie uda się uniknąć deficytu budżetowego, musi być on bezwzględnie przeznaczony na finansowanie rozwoju gospodarczego. Pożyczki te powinny być zaciągane w ramach operacji długoterminowych, tak aby nie zmniejszać bieżących kapitałów potrzebnych przedsiębiorstwom prywatnym. Pożyczki te powinny być jak najszybciej spłacone, aby nie zwiększać kosztów obsługi długu.

4 założenia konserwatyzmu fiskalnego:

1. równowaga ekonomiczna gospodarki,
2. równość między oszczędnościami i inwestycjami,
3. komplementarność między konsumpcją i oszczędnościami,
4. stała suma oszczędności w warunkach równowagi ekonomicznej.

Neutralność podatkowa (pierwotnie nawet absolutna), głoszona była w XIX w. przez Paul Leroy-Beaulieu czy Rene Stourm. Zakłada ona, iż rząd nie próbuje ingerować za pomocą podatków ani w rozkład dochodów ani naturalny proces alokacji zasobów; państwo nie powinno ani stymulować, ani protegować, ani ograniczać niczego, co legalne. N.p. jest elementem koncepcji konserwatyzmu fiskalnego.

2.4. Przeciwdziałanie monetyzacji deficytu budżetowego (dodruku pieniądza).

· Rząd może finansować deficyt budżetowy przez zaciągnięcie pożyczki – emituje obligacje (trzeba jednak pamiętać iż kosztami obsługi tego długu, tj. odsetkami od pożyczonego przez rząd kapitału zawsze zostają obarczeni podatnicy. Rząd bowiem nie prowadzi przecież działalności gospodarczej tak, jak robi to przedsiębiorca i jego bezwzględnie głównym źródłem dochodu są zawsze podatki). · Może też sprzedać swoje obligacje bankowi centralnemu, który w celu ich zakupienia dostarczy dodatkową ilość pieniądza. Rząd wykorzysta te pieniądze na pokrycie deficytu. Jest to wówczas równoznaczne z drukowaniem pieniędzy na pokrycie deficytu budżetowego. · Rząd decyduje się na monetyzację deficytu, gdy nie ma możliwości pożyczania (tzn., gdy nie może sprzedać obligacji). Kiedy może się to zdarzyć? Na przykład: Gdy deficit jest bardzo duży i rząd nie może znaleźć chętnych na kupno obligacji. Skutek – monetyzacja deficytu, dodruk pieniędzy i…wyższa inflacja.

3. Realizacja polityki fiskalnej w polskim systemie podatkowym. 3.1. Zakres redystrybucji PKB w Polsce. Zakres redystrybucji PKB oznacza jaki procent produktu krajowego brutto zostaje zwydatkowany przez system finansów publicznych. W 2002 r. zakres ten wyniósł 43% PKB. 3.2. Struktura dochodów publicznych – różne przekroje (tabela w ksero) 3.3. Struktura wydatków publicznych – różne przekroje (tabela w ksero) 3.3.2. Koncepcja wydatków sztywnych. Wydatki sztywne to wydatki, których poziomu nie da się zmienić, które państwo w danym roku budżetowym musi bezwzględnie ponieść; obowiązek ponoszenia przez władze publiczne wydatków sztywnych jest bardziej rygorystyczny niż ponoszenia wydatków stałych. Najczęściej za wydatki sztywne uważa się wydatki związane z obsługą długu publicznego. Nieprzeznaczenie wydatków na te cele oznaczałoby zachwianie wiarygodności władz publicznych na rynkach pożyczkowych, co utrudniłoby państwu zaciąganie pożyczek w przyszłości, a także wywołałoby szereg innych negatywnych skutków związanych z podważaniem zaufania obywateli do instytucji państwa. W polskich warunkach do wydatków sztywnych zalicza się także wydatki na finansowanie deficytu funduszy ubezpieczeń społecznych. Cofnięcie dotacji z budżetu państwa na rzecz tychże funduszy groziłoby załamaniem się systemu ubezpieczeń społecznych.

3.3.2 Wydatki prorozwojowe. Wydatki prorozwojowe to wydatki mające za zadanie stymulować rozwój w różnych sferach gospodarki. Przykładowo będą to wydatki na:

• na oświatę i naukę,
• szkolnictwo wyższe,
• badania naukowe.

· W Polsce w latach 1996-1997 udział wydatków prorozwojowych w ogólnej sumie wydatków uznaje się za zbyt mały, · W. prorozwojowe jako % PKB w poszczególnych latach:

• 1993: 5.2
• 1994: 5.5
• 1995: 5.3
• 1996: 5.2
• 1997: 5.1

4. Przychody z prywatyzacji – skala, przeznaczenie (tablica 3). Udział przychodów z prywatyzacji w ogólnej sumie przychodów nie jest imponujący: wyniósł on 5% w roku 1997, natomiast planowanych dochodach budżetu na rok 1998 pozycja ta już nie występuje; jest to skutek zmiany w metodzie liczenia salda budżetu państwa. Dochody z prywatyzacji zyskały status przychodów i po odliczeniu kosztów związanych z prywatyzacją (przychody netto) będą przeznaczane na finansowanie długu publicznego i finansowe wsparcie reformy emerytalno-rentowej.

5. Podstawowe wielkości oraz wskaźniki ekonomiczne i finansowe Polski.

Podstawowe wskaźniki makroekonomiczne:Produkt krajowy brutto, stopa bezrobocia,stopa inflacji, podaż pieniądza Okres Produkt Krajowy Brutto (a) Stopa bezrobocia [%] (b,c) Stopa inflacji I [%] (e) Stopa inflacji II [%] (f) Podaż pieniądza M1 (b,d) Podaż pieniądza M2 (b,d) 2004 01 - 20.6 1.7 0.4 152.5 331.7 2003 12 104.7 18.0 1.7 0.2 158.1 337.8 2003 01 - 18.7 0.5 0.4 129.8 315.4 2002 12 102.2 18.1 0.8 0.1 136.3 319.8 2002 01 - 18.0 3.4 0.8 98.3 328.5 2001 12 100.2 17.4 3.6 0.2 104.0 334.7 2001 01 - 15.7 7.4 0.8 89.4 292.6 2000 12 102.4 15.0 8.5 0.2 93.8 294.4 2000 01 - 13.7 10.1 1.8 90.6 255.3 1999 12 106.2 13.0 9.8 0.9 99.4 263.5 1999 01 - 11.4 6.9 1.5 79.3 221.8 1998 12 102.9 10.4 8.6 0.4 81.5 220.8 1998 01 - 10.8 13.6 3.1 67.3 175.7

Uwagi: a) W tablicach podano okresy miesięczne, w przypadku braku informacji podano dane kwartalne b) Stan na koniec okresu c) Udział bezrobotnych w cywilnej ludności aktywnej zawodowo d) Podaż pieniądza M1 obejmuje:

• pieniądz gotówkowy w obiegu (poza kasami banków);
• depozyty bieżące (łącznie z rachunkami inwestycyjnymi w bankowych biurach maklerskich) złotowe i walutowe osób prywatnych, podmiotów gospodarczych sektora niefinasowego i niebankowych instytucji finansowych oraz książeczki oszczędnościowe a’vista. Do końca 1996 r. depozyty walutowe oraz książeczki oszczędnościowe a’vista ujmowane były wyłącznie w M2. e) Inflacja I - względem analogicznego miesiąca roku poprzedniego f) Inflacja IV - wskaźnik inflacji średniorocznej (średnia inflacji I z ostatnich 12 miesięcy)

Podaż pieniądza M2 obejmuje:

• pieniądz gotówkowy w obiegu (poza kasami banków);
• zobowiązania złotówkowe wobec osób prywatnych i podmiotów gospodarczych; zalicza się tu: złotowe depozyty bieżące, złotowe depozyty terminowe i zablokowane oraz złotową część kategorii: bony oszczędnościowe i certyfikaty depozytowe (niezbywalne), pożyczki otrzymane od funduszy i fundacji niefinansowych, kredyty i pożyczki otrzymane od niebankowych instytucji finansowych, zobowiązania z tytułu sprzedaży papierów wartościowych z udzielonym przyrzeczeniem odkupu;
• zobowiązania walutowe wobec osób prywatnych i podmiotów gospodarczych; zalicza się tu: walutowe depozyty bieżące, walutowe depozyty terminowe i zablokowane oraz walutową część kategorii: bony oszczędnościowe i certyfikaty depozytowe (niezbywalne), pożyczki otrzymane od funduszy i fundacji niefinansowych, kredyty i pożyczki otrzymane od niebankowych instytucji finansowych, zobowiązania z tytułu sprzedaży papierów wartościowych z udzielonym przyrzeczeniem odkupu. Źródło: GUS

6. Deficyty budżetowe – wielkość, struktura, źródła finansowania. Deficyt budżetowy, niedobór dochodów budżetu państwa w stosunku do jego wydatków (inaczej - nadwyżka wydatków nad dochodami). Źródłami finansowania deficytu budżetowego mogą być:

• kredyty bankowe udzielane przez bank centralny,
• emisja papierów wartościowych (obligacji, weksli, bonów skarbowych),
• podwyższenie stopy podatkowej,
• a w ostateczności dodatkowa emisja pieniądza. Przekroczenie jego “bezpiecznej” granicy (5% produktu narodowego brutto) może wywołać poważne zaburzenia w gospodarce (inflacja).

Deficyt budż. nie jest tylko rachunkowym wynikiem działaln. państwa w sferze finans. publ., ma także treść ekonomiczną. Rozpoznanie tej treści jest trudne ze wzgl.:

1. 1 rok – czyli czas, na jaki sporządza się budżet – jest zbyt krótki, by ocenić przyczyny zjawiska;
2. rok budżet. nie przystaje na ogół do cyklu koniunkturalnego, a poszczególne fazy cyklu wpływają na dochody i wydatki budżetowe;
3. deficyt może dotyczyć budżetów bieżących, majątkowych, zwyczajnych i nadzwyczajnych; kwestia, jak interpret. ewent. deficyt poszczeg. rodzajów budżetów i związki między saldami tych budżetów;
4. deficyt nie dotyczy tylko budżetu centralnego, ale całego systemu funduszy publ.; transfery między budż. centr. a budż. samorząd. i funduszami ubezp. społecznych;
5. deficyt jest związ. w pewnym stopniu z polityką monetarną państwa, np.wysoka stopa % → niższa aktywn. gospod. → niższe wpływy z podatków;
6. stan budżetu centr. jest pod wpływem otoczenia zewn.: kształt. się kursu waluty krajowej; wynika to z faktu, że zagran. zakupy publ. są finans. z budżetu, oraz z tego, że zadłużenie państwa może być zadłużeniem zagranicznym. Analiza przyczyn i treści deficytu powinna dać odpowiedź na 1, ogromnie ważne pytanie;-)): czy deficyt jest skutkiem procesów gospod., których nie można było przewidzieć, czy jest wynikiem świadomej polityki państwa. Ekonomiczne rodzaje deficytu budżetowego: Ekonomiści zaproponowali rozróżnienie 3 rodzajów deficytu budżet.:
7. deficyt rzeczywisty – faktyczna różnica między wydatkami i dochodami w danym okresie budżet.
8. deficyt strukturalny – wielkość symulowana,