FRANK PARSONS JOHN HOLLAND ANNA ROE DONALD SUPER PODOBIEŃSTWA I RÓŻNICE Kluczowe słowa tego teoretyka i praktyka brzmią " Człowiek pracuje najlepiej, kiedy robi to do czego stworzyła go natura". Jest to teoria cech i czynników. Holland jest twórcą modelu heksagonalnego typów osobowości. Te sześć typów osobowości to: realista, badacz, artysta, otwarty na kontakty z ludźmi, przedsiębiorczy i konwencjonalista. Zajmowała się ona wpływem stosunków wewnątrzrodzinnych na rozwój kariery zawodowej. Wczesne dzieciństwo ma duży wpływ na rozwój zawodowy. Teoria Anny Roe to teoria psychodynamiczna. “Teoria oparta na koncepcji rozwoju. W porównaniu z innymi teoriami, podejścia rozwojowe są na ogół “bardziej wszechstronne, przywiązują większą wagę do zachowań związanych z karierą zawodową rozciągniętymi w czasie oraz wskazują na istotną rolę koncepcji na samego siebie”. Według tej teorii rozwój zawodowy to proces wdrażania obrazu samego siebie. Poglądy ludzi na to, kim są zostają odzwierciedlone w tym co robią. " Wybór zawodu: wg Parsonsa jest to jednorazowy akt, wg Roe i Hollanda proces specyficzny dla określonej fazy rozwojej człowieka, wg Supera proces trwający przez większą część życia. Istnieje konieczność dopasowania cech jednostki i wymagań stawianych przez określony zawód. Oznacza to, że zawody oczekują pewnych umiejętności i kompetencji, a jednostki charakteryzują się pewnymi cechami. Każdy z tych typów posiada pewne cechy i we właściwy dla siebie sposób rozwiązuje problemy, które stawia przed nim życie.Analogicznie do typów sobowości Holland wskazał na typy środowisk zawodowych. Jednostka w zależności od tego jak długo i w jakich relacjach była z rodzicami podejmuje decyzje o zawody. Wybiera zawód określonego typu: zawody z ludźmi bądż zawody z rzeczami. Donald Super wychodzi z założenia, że naturalnym dla człowieka jest rozwój rozumiany jako rozwój filozoficzny. Zmiany w rozwoju filozoficznym są wyznaczane przez kontekst fizyczny i psychiczny, a to z kolei determinuje każdego do wchodzenia w odpowiednie dla siebie i swojego wieku role społeczne. Oznacza to, że człowiek, który jest osadzony w konkretnych realiach życia, wraz z rozwojem na osi czasu, wraz ze upływem lat i zdobywaniem doświadczenia, nabiera przekonań dotyczących pracy. To z kolei wpływa na jego postawę i na decyzje, jakie podejmuje, co do tego kim jest lub kim będzie w danym momencie, w kontekście zawodowym. “Teoria cech i czynników (Parsons i Holland) podkreśla skojarzenie jednostki z pracą, która odpowiada jej uzdolnieniom. Holland, tak jak Parsons przywiązuje wagę do samopoznania jako ważnego elementu przy podjęciu decyzji zawodowej. Dla niego wybór zawodu jest dowodem dojrzałości osobowości, determinacji osoby, wpływów społecznych na nią.

" Jednostka ma stały i niepowtarzalny wzór zdolności oraz cech osobowości, która obiektywnie mogą być zmierzone i skojarzone z obiektywnymi wymaganiami różnego rodzaju prac i zajęć. Teoria ta podkreśla skojarzenie jednostki z pracą, która odpowiada jej uzdolnieniom. Potrzeby zawodowe stanowią odzwierciedlenie chęci realizacji potrzeb nie zaspokojonych przez rodziców w okresie dzieciństwa. Rozwój zawodowy każdego człowieka jest procesem przebiegającym w czasie. Proces ten rozpoczyna się w dzieciństwie i trwa aż do wieku dojrzałego i jest ciągiem decyzji uwarunkowanych różnymi czynnikami, takimi jak: biologiczne, psychologiczne, społeczne i ekonomiczne. Parsons nie uwzględnia relacji między dynamiką cech a zewnętrznym otoczeniem Tezy.

1. Dla każdej jednostki istnieje tylko 1 model optymalnej kariery zawodowej. Teoria ta obarczona jest typowym dla całego podejścia “cechy i czynnika” błędem, który polega na tym, że nie docenia ona możliwości rozwojowych człowieka i jego dążenia do zmiany zarówno siebie samego jak i otaczającego środowiska. Zawody zorientowane na ludzi: usługi świadczone innym ludziom, biznes, kierowanie ludźmi, kultura (dziennikarstwo, edukacja, polityka), sztuka i reklama. Proces ten przebiega w serii życiowych etapów: stadium wzrostu, stadium poszukiwania, zajęcia pozycji, zachowania statusu quo, schyłkowy Roe nie uwzględnia innych cech środowiska, wpływu innych osób znaczących i różnych stylów wychowania w zależności od sytuacji lub wieku dzieci.
2. Decyzje dotyczące wyboru określonej kariery zawodowej opierają się wyłącznie na tych zdolnościach, które mierzą testy psychologiczne stosowane w doradztwie zawodowym. Prowadzi także do zniekształceń w ocenie preferencji kobiet,ponieważ wskazuje wśród nich nadmierne reprezentacje osobowości artystycznych, konwencjonalistycznych i spolecznych. Zawody zorientowane na rzeczy: zawody techniczne, zawody wykonywane na wolnym powietrzu. Rozwojem w poszczególnych etapach można się częściowo kierować przez ułatwianie młodzieży rozwijania zdolności i zainteresowań oraz przez rozwój umiejętności samookreślania( samooceny). Teoria Supera w porównaniu z innymi teoriami - podejścia rozwojowe są na ogół “bardziej wszechstronne, przywiązują większą wagę do zachowań związanych z karierą zawodową rozciągniętymi w czasie oraz wskazują na istotną rolę koncepcji na samego siebie”. Teoria ta zapoczątkowała pracę na szeregiem testów psychologicznych, co jest bardzo pozytywnym faktem. Zwraca uwagę na możność systematyzowania i kategoryzowania jednostki. Jest to teoria historyczna, zakłada, że jednostka może się realizować tylko w jednym obszarze zawodowym. Zachowanie jednostki jest determinowane interakcją jej osobowości i środowiska, w którym funkcjonuje – interakcja ta określona jest przez zbieżność, spójność, zróżnicowanie i tożsamość zawodową Zawód wykonywany zależy od tego jaki rodzaj relacji łączy malutkie dziecko z rodzicami, czy były takie, że pozwalały zaspokoić właściwym poziomie czy też nie) rodzice albo nadopiekuńczy, albo rodzice, którzy nie opiekowali się dzieckiem. Innym rodzajem relacji jest traktowanie dziecka po partnersku. Zdaniem J. Budkiewicz, D. Super „nie ukazuje dostatecznie roli i znaczenia czynników społeczno-ustrojo­wych jako istotnych warunków rozwoju zawodowego.” Parsons , Holland, Roe to reprezentanci nurtu osobowościowego. Parsons - twórca teorii cech i czynnika, Holland - twórca teorii osobowości, Roe - koncepcja psychodynamicznego doradztwa zawodowego. Jest to teoria statystyczna nieuwzględniająca rozwoju człowieka. Teoria ta nie uwzględnia również zmienności świata. Teoria Hollanda pozwala w doradztwie określać, wyjaśniać i przewidywać typy osobowościowe i ich zgodność ze środowiskiem pracy. Pozornie może ona wydawać się zbyt uproszczoną, ale głębsze zainteresowanie się jego teorią może być bardziej przydatne i wskaże coś więcej niż tylko to, jakie rodzaje prac dana osoba może wykonywać z satysfakcją. Wiele komponentów umiejętności i osobowości jest zawartych w profilu zainteresowań danej osoby. Johna Hollanda Teoria Osobowości Zawodowej ustala, że jest sześć różnych typów osobowości zawodowej. Dzieci wychowywane w rodzinach zaniedbujących bądź nadopiekuńczych będą wybierać zawody z ludźmi. Krytykuje się również to, że w teorii Supera problem rozwoju zawodowego jest znacznie uproszczony, ze względu na zbytnie eksponowanie drogi rozwoju zawodu mężczyzn. Zarzuca się Superowi, że nie brał on pod uwagę rozwoju zawodu kobiet, których życie ze względu na pełnienie roli chociażby matki, może hamować lub zniekształcać sferę zawodową. “Wszystkie teorie rozwoju zawodowego człowieka określają zespół warunków wyjaśniających zachowania zawodowe człowieka, jego rozwój osobisty i zawodowy. Wszystkie teorie rozwoju akcentują znaczenie istotnych właściwości człowieka, stanowiących psychologiczne kategorie rozwojowe oraz zmiennych społecznych, charakteryzujących zróżnicowany układ społecznego środowiska człowieka, Wszystkie teorie ujmują zawodowy rozwój człowieka jako przebiegający w dłuższym przedziale czasu proces, uwzględniający ilościowe i jakościowe zmiany zachodzące w obrębie istotnych właściwości człowieka (zmiennych psychologicznych), jak i zachodzących zmian w oddziaływaniach środowiska społecznego. " TEORIE WYBORU ZAWODU – opisują i wyjaśniają zadania zawodowe człowieka, odpowiadają na pytania: jakie zawody ludzie wybierają i dlaczego? Jakie są warunki rozwoju zawodowego? Czy można osiągnąć sukces i satysfakcję z wykonywanego zawodu? Jakie są przyczyny ewentualnych niepowodzeń. Wątkami różnicującymi poszczególne teorie rozwoju zawodowego człowieka są : -rodzaj wiodących zmiennych psychologicznych i zmiennych społecznego środowiska jednostki, leżących u podstaw teoretycznych założeń poszczególnych koncepcji rozwoju zawodowego, uwzględnienie bądź nieuwzględnienie stabilności w procesie rozwoju zawodowego człowieka Klasyfikacja teorii wyboru zawodu – -osoba wybierająca zawód jako podmiot, kierujący się: indywidualnymi potrzebami, emocjami, rozsądkiem przy rozwiązywaniu problemów, ekonomicznym punktem widzenia, społecznymi determinantami. -ze względu na czynniki biograficzne – traktuje wybór zawodu jako jednorazową decyzję lub proces specyficzny dla danej fazy rozwojowej lub jako proces rozwojowy trwający przez dłuższy okres życia.